UYGUR HUKUKUNDA FAİZ –UYGUR HUKUK VESİKALARINA GÖRE– Interest in Uyghur Law –According to Uyghur Legal/Civil Documents- (original) (raw)
Related papers
Adalet Dergisi, 2022
İslamiyet öncesi Türk hukukuna dair elimizde bulunan en önemli kaynak olan Uygur hukuk vesikaları, dönemin hukuk anlayışını göstermesi bakımından eşsiz değerdedir. Bu vesikaların hukuki değerlendirmesi hususunda pek çok çalışma yapılmış olmakla birlikte Türkçe literatürde bu mevzuda bir eksiklik fark edilmektedir. Bu makalede, Uygur hukuk vesikaları üzerine yapılan Türkçe neşriyatın hukuki tahlilinin yapılması hedeflenmiştir. Bu çerçevede Türkçede Uygur hukuk vesikaları üzerine yapılan tüm çalışmalar kronolojik olarak tek tek ele alınmış, şimdiye kadarki çalışmaların eksik yönleri de tespit edilmeye çalışılarak bundan sonra bu mevzuda nelerin yapılması gerektiği hususunda çeşitli mütalaalarda bulunulmuştur.Uyghur legal-civil documents, which are the most important source of pre-Islamic Turkish law, are of unique value in terms of showing the understanding of law of the period. There have been many studies on the legal evaluation of these documents. However, there is a deficiency in this subject in the Turkish literature. In this article, it is aimed to evaluate the literature of the studies on Uyghur legal-civil documents in Turkish. In this framework, all studies on Uyghur legal-civil documents in Turkish are discussed chronologically one by one. With this, the deficiencies of the studies so far have been tried to be determined and various opinions have been made about what should be done on this issue from now on
2019
Özet Uygur Türkleri, yerleşik hayata erken geçmeleri dolayısıyla sanat, edebiyat, mesleki örgütlenme gibi konularda diğer Türk boylarına örnek olmuş, ayrıca yaşadıkları coğrafyanın İpek Yolu kavşağında ve merkezî bir konumda olması nedeniyle hem ticaret hem de kültürel üretim ve aktarımda önemli bir rol oynamıştır. Eski Türk dini, Budizm ve Maniheizmin ardından İslamiyet'i kabul eden Uygur Türkleri, kabul ettikleri dinin vecibelerini sosyokültürel hayatın merkezine yerleştirmişler. 10. yüzyılda İslamiyet'in devlet dini olarak kabulünden sonra hem sosyal yaşamda hem de geleneksel mesleklerin icrasında ve uygulamalarında dini unsurlar ağır basmaya başlamıştır. 12. yüzyıldan sonra ise tasavvuf düşüncesi bu coğrafyada yayılmış, geleneksel yaşamda belirginleşen ve sözlü kültüre dayalı dini mahiyetteki kural ve kaideler yazıya geçirilmeye başlanmıştır. Nitekim 13. yüzyıldan 20. yüzyıl başlarına kadar bu coğrafyada sayısız fütüvvet-nâme yazılmıştır. Uygur Türkleri arasında geleneksel meslekleri konu alan ve "risale" adıyla anılan bu eserler, genellikle 13 cm uzunluğunda, 9 cm genişliğinde ve daha çok cepte taşınabilecek nitelikteki el yazmalarıdır. Bunlar çiftçilik, tüccarlık, ağaç oymacılığı, çobanlık, sepetçilik, çömlekçilik, dericilik, aşçılık gibi mesleklerin ortaya çıkışını, mesleğin pirlerini, mesleği icra edenlerin uyması gereken kuralları ve icra esnasında okunması gereken ayet ve duaları içeren eserlerdir. Makalede, Uygur Türkleri arasında 9. yüzyıldan itibaren geleneksel mesleklerin nasıl şekillendiği, fütüvvet ehlinin zaman içerisinde ihtisaslaşması ve değişik müesseseler teşkiline gitmesi, ihtisaslaşmaya paralel olarak genelden çıkıp hususi bir gruba hitap eden "risale"lerin ortaya çıkışı ve risalelerden hareketle din-meslek ilişkisi ele alınacaktır. Ayrıca Uygur Türklerindeki geleneksel meslek ve mesleki örgütlenme ile "risale" adı verilen fütüvvet-nâmelerin Ahilik teşkilatına olan tesiri üzerinde durulacaktır. Abstract Uyghur Turks have set an example for other Turkish tribes in matters such as art, literature, professional organization because of the early passing of the settled life. Moreover, Uyghur Turks played an important role in both cultural production, transfer and trade because Uyghur Turks are located on the Silk Road junction and in a central location. Uyghur Turks, who accepted the old Turkish religion, Buddhism, Maniheism and the latest Islam have placed the requirements of their religion at the center of socio-cultural life. In the 10th century, Islam was accepted as a state religion. Later, religious elements began to be effective in the practice of * Bu makale, 5-7 Ekim 2017 tarihinde Kırşehir'de düzenlenen 3. Uluslararası Ahilik Sempozyumu'nda sunulan sözlü bildirinin gözden geçirilmiş ve genişletilmiş şeklidir.
ŞAFii'NİN HUKUKI TEOLOJi ANLAYIŞI:USUL-İ FlKHIN KÖKENLERİ VE ÖNEMi
DergiPark (Istanbul University), 2014
Sözlük anlamı itibariyle "hukukun kökleri" demek olan ve bize kadar usül-i fıkıh adıyla ulaşmış bulunan İsHim huk!Jk iiminin tarihine ilişkin bazı problemler bulunmaktadır. Bu problemler söz konusu ilmin temelleri, adı, ana unsurları ve amacıyla bağlantılıdır.. Temelleriyle ilgili olarak çeşitli fakibierin isimleri geçmektedit. Eldeki kaynaklar itibariyle bu ilmin kuruluşu için bir tarih belirlemek mümkün olamamaktadır. B u ilm e verilen ad, her ne kadar şu• ana dek tam olarak bel ir~ lenme.rniş olsa da, konuyla alakah ilk çalışmadan muhtemelen iki asır kadar sonraki bir döneme aittir. Konu ile ilgili çalışmalar metot ve muhteva açısından dikkate değer ölçüde farklılıklar gösterir. Ortaçağdaki yazarları bu ilmin ana unsurları konusunda farklı kanaatıere sahiptirler ve çağdaş ilim adamları da bu ilmin maksadı hususunda müttefik değillerdir. Müteakip sayfalarda bu problemlere, şimdilik hiç olmazsa kısmen muvakkat, daha dakik araştırmalara açık kapı bırakan bazı cevaplar geliştirilmeye çalışı lacaktır. KURUCU VE KURULUŞ TARİHİ ' \ islam'ın hukuk ilmi olarak usul-i fıklıın doğuşu öyle görünüyor ki Abdurrahman b. Mehdi'nin h. ı 98 (8 ı 3-814) tarihinde ölümünden önceki bir zamanda ger-* ** *** "The Juridical Theology of Shiifi'l: Origins and Significance of Usul al-Fıqh", Stvdia /slamica, LIX (1984), s. 5-47. Metinde yer alan Arapça ibareler, vefat tarihleri ve ilave bilgi ya da tanım ihtiva eden parantezler müellife aittir. Müterciınin notları köşeli parantez ya da (çev.) notuyla belirtilmiştir. Kaynak bilgilerinde Arapça ibareler dışındaki bilgiler aynen aktarılınıştır. (çev.). Arapça ve İslam Araştırmaları• Profesörii. 1990 itibariyle, Pennsylvania Üniversitesi Ortaçağ Araştırmaları Merkezi Direktörü. (çev.
Eski Uygur Hukuk Belgelerinde Kısaltmalar / Abbreviations in Old Uyghur Civil Documents
International Journal of Old Uyghur Studies, 2019
Kısaltmalar, kelime ya da kelime gruplarını yazarken sayfadan yer kazanmak, daha hızlı olmak ya da yazılanın başka kimseler tarafından anlaşılmamasını sağlamak gibi farklı amaçlar için kullanılır. Neredeyse tüm dillerin yazılı ürünlerinde kısaltmalı ifadeler yer almaktadır. Bu çalışma, kısaltmaların Eski Uygur hukuk belgelerindeki varlığını sorgulayarak hangi kelimelerde kısaltma yapıldığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu belgelerin seçilmesinin temel sebebi, edebi bir kaygıyla hazırlanmamış olmalarıdır. Çalışmada, öncelikle konuyla ilgili bir açıklama yapılmış, ardından kısaltmaların bulunduğu belgelerden hareketle örnekler verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Eski Türk dili, Eski Uygur Türkçesi, hukuk belgeleri, kısaltma.
Uygur Araştırmaları // Uyghur Studies
Uygur Araştırmaları // Uyghur Studies, 2024
Uygur Araştırmaları // Uyghur Studies adlı çalışmamızın ortaya çıkmasında emeği geçen, davetimize iştirak edip kısa zamanda yazı hazırlayıp gönderen çok değerli hocalarımıza ve araştırmacılara katkılarından dolayı teşekkür ediyoruz. Kitabın, başta Uygur araştırmaları olmak üzere, Türklük Bilimi çalışmalarına ilgi duyan herkes için yararlı olması amaçlanmakla birlikte kadim Türk yurdu olan Doğu Türkistan’daki Türk kültürünün korunmasına da vesile olması ümit edilmektedir. Ayrıca UNESCO tarafından “Dîvânu Lugâti’t-Türk Yılı” olarak ilan edilen 2024 yılında eldeki çalışmanın tamamlanmış olması da bizim için özel bir öneme haizdir.
Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2023
İslamiyet öncesi Türk hukukuna dair malumat genel olarak Çin kaynakları, İslam kaynakları ve eski Türklerden kalma bazı eserler üzerinden takip edilmektedir. Güney (Turfan) Uygurlarının hukuku hakkında ise bu kaynaklardan farklı olarak çok önemli bazı hukuk vesikaları günümüze ulaşmıştır. Bu vesikalar, Uygur hukukuna dair kıymetli malumat ihtiva etmektedir ve dönemin hukuk anlayışını göstermesi bakımından eşsiz değerdedir. Bunların hangi tarihte yazılmış oldukları tam olarak bilinmemekle birlikte X-XIV. asırlarda kaleme alındıkları tahmin edilmektedir. Uygur hukuk vesikaları Uygur Türklerinin yerleşik hayata geçtiği, din değiştirdiği ve Çin ile çok yakın münasebetleri bulunduğu bir devirden kalmadır. Yine vesikalardaki belirli noktalarda Çin bazen de Moğol hukukunun tesiri görülmektedir. Bu sebeple Uygur hukuk vesikalarına bakarak ulaşılan neticeleri tüm İslamiyet öncesi Türk hukukuna teşmil etmek hatalı bir yaklaşım olacaktır. Fakat bu durum Uygur hukukunun “eski Türk hukukundan” hiçbir iz taşımadığı manasında yorumlanmamalıdır. İlk vesikanın bulunmasının üzerinden neredeyse bir buçuk asır geçmesine rağmen, bunlar Türkiye’de (özellikle hukuk tarihçilerince) yeterli alakaya mazhar olmamıştır. Bu sebeple de pek çok husus şimdiye kadar açığa çıkarılmamıştır. Bu çalışma, Uygur hukukunda kendine mahsus bir şuf ’a (önalım) hakkının varlığını ilk kez ortaya koymaktadır. Ayrıca kimlerin şuf ’a hakkına sahip olduğu; bu hakkın nasıl kullanıldığı; hangi akitlerin şuf’a hakkının doğumuna elverişli olduğu; hangi malların şuf’aya tâbi olduğu gibi pek çok husus dailk kez bu çalışmada ortaya koyulmuştur. Anahtar Kelimeler: Uygur Hukuku, Uygur Hukuk Vesikaları, Şuf’a (Önalım) Hakkı, İslamiyet Öncesi Türk Hukuku, Eski Türk Hukuku. ABSTRACT Information on pre-Islamic Turkish law is generally followed through Chinese sources, Islamic sources and some works from ancient Turks. Some very important legal documents about the law of Turfan Uyghurs have reached today. Uyghur legal/ civil documents, which are the most important source of pre-Islamic Turkish law, are of unique value in terms of showing the understanding of law of the period. Although it is not known exactly when they were written, X-XIV it is estimated that they were written in centuries. Uyghur legal/civil documents are from a period when Uyghur Turks settled down, changed their religion and had very close relations with China. Again, the influence of Chinese and sometimes Mongolian law can be seen at certain points in the documents. For this reason, it would be an erroneous approach to extend the conclusions reached by looking at Uyghur legal documents to all pre-Islamic Turkish law. However, this situation should not be interpreted as meaning that Uyghur law does not bear any trace of “ancient Turkish law”. The documents in question have not received sufficient attention by legal historians in Turkey, despite the fact that almost a century and a half have passed since the first document was found. For this reason, many issues have not been revealed until now. This study reveals for the first time the existence of a unique right of preemption in Uyghur law. In addition, many issues such as who has the right to preemption; how this right is exercised; in which contracts the preemption takes place; which goods are subject to preemption have been revealed for the first time in this study. Keywords: Uyghur Law, Uyghur Legal/Civil Documents, Right of Preemption, Pre- Islamic Turkish Law, Old Turkish Law.
ÖZ Ortaçağ İslam devletlerinin yönetim anlayışında sultanın egemenlik ve meşruiyetini sembolize eden önemli unsurların başında yüzük gelmektedir. Sultanın yüzüğü, onun meşruiyetinin hilâfet nezdinde tasdik edilmesinin önemli bir göstergesi olduğu gibi, bir devlet adamına havale ettiği diplomatik işlerin yürütülmesi bağlamında meşru ve hukuki bir araç hâline gelmiştir. Bu çerçevede sultanın yüzüğü ve ona atfedilen değer, ortaçağ devlet hukukunda işlerin yürütülmesi noktasında bir nevi noter görevi görmüştür. Bu işlevi dışında sultanın yüzüğünün, herhangi bir konuda suçu ve ihmali olan şahısların affedilmesi ile ilgili bir tür " eman " unsuru olduğu da söylenebilir. İslam toplum geleneğinde ise yüzük bir süs eşyası olmanın yanında bazen uğur getiren bir tılsım bazen de evlilik ve nikâh gibi işlemler için birer nişan olarak kullanılmıştır. Bu makalede kaynaklarda yer alan bilgiler üzerinden İslam/Türk devletlerinde yüzüğün hukukî temsiliyeti ve toplumsal yansımaları hakkında tespitler yapılmaya çalışılacaktır. Anahtar Kelimeler: İslam devlet geleneği, yüzük, mühür, hatem, mühür yüzüğü ABSTRACT Rings were one of the most important elements that symbolize the sovereignty and legitimacy of the Sultan in the Islamic management system. The Sultan's ring became a legitimate and legal instrument in the context of conducting diplomatic affairs, it was referred to a statesman as an important demonstration of his legitimacy. For this reason, the Sultan's ring and the value attributed to it served as a kind of notary at the point of conducting medieval state law. Apart from this function, it also hadan " eman " (forgiveness of someone's life) element. In Islamic society tradition besides being an ornamental material, the ring was often used as a talisman for auspiciousness and for marriage and wedding ceremonies.This study, aims to make determinations about the legal representation and social reflections of the rings in the Islamic/Turkish states.