lA- Ekinin Farklı Bir İşlevi Üzerine (original) (raw)

-sA Ekinin İşlevleri ve Dilek-Şart Ayrımı

Araştırmada tasarlama kipleri içinde yer alan ve dil bilgisi kitaplarında dilek-şart kipi olarak anılan -sA eki incelemeye alınmış, ekin 'dilek' ve 'şart' işlevlerini hangi tür cümlelerde ve kelimelerde taşıdığı ve 'dilek' ile 'şart' işlevlerinin dışında sahip olduğu işlevler incelenmiştir. Çalışma sonucunda ekin 'dilek, şart, buyruk, ihtimal ve karşılaştırma ile zıtlık' işlevlerinin olduğu, 'dilek' ve 'şart' işlevlerinin ada ve fiile, basit ve birleşik cümleye, basit ve birleşik çekimli fiillere eklenmesine göre farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Buna göre ek, fiil cümlelerinde, basit cümlelerde ve basit fiil çekimlerinde 'dilek'; ad cümlelerinde, birleşik cümlelerde ve birleşik fiil çekimlerinde 'şart' işlevini taşımaktadır. • ANAHTAR KELİMELER dil bilgisi, dilek-şart kipi, -sA eki.

Eski Türkçe +lI Eki Üzerine

Karadeniz Araştırmaları, 2012

Suffix +lI that was considered as derivative suffix till now, is actually a case marker having a syntactic function. In this paper, the functions of +lI are analyzed in details with examples in Old Turkic Texts.

{-DI} Ekinin Kökeni Üzerine Düşünceler

2024

Türkçede ekler, görev ve fonksiyonlarının yanı sıra köken bakımından da incelemelerin odak noktasında bulunmaktadır. Nitekim eklerin kökenine ilişkin günümüze kadar pek çok çalışmanın yapıldığı görülmektedir. İlgili duruma istinaden bu çalışmada, bilinen geçmiş zaman ekinin kökeni incelenecektir. {-DI} ekinin kökeni üzerine O. Böhtlingk (1851)’den beri pek çok Türkolog görüş ve düşünce ifade etmiştir. Ekin kökenine dair belirtilen etimoloji denemelerinin hayli çeşitli olması, konuya ilişkin fikir birliği sağlanamadığı ve literatürde hâlâ bir tartışma bahsi olarak varlığını sürdürdüğüne işaret etmektedir. Öte yandan ekin kökeni hakkında birbirinden epeyi farklı görüşler öne sürülmesine karşın bunlardan iki tanesinin ön plana çıktığı görülmektedir: I. ‘Fiilden isim yapım eki {-D}+iyelik eklerinin’ birleşimiyle oluşmuştur; II. {-DIk} sıfat-fiil ekinden gelmektedir. Bu çalışmada, yeni bir köken önerisinde bulunmaktan ziyade ikinci görüşün doğruluğu savunulacak ve birinci görüşü savunan araştırmacıların hangi noktaları aydınlatmaları gerektiği üzerinde durulacaktır. Ekin kökenine ilişkin ortaya çıkan belirsizliğe cevap verebilmek için öncelikle konuya dair yapılan incelemeler kısaca gözden geçirilecek, ardından kendi görüş ve düşüncelerimiz belirtilecektir.

Hatay Yayladağı Ağzında -IK Zarf-Fiil Ekinin Kılınış İşlevi Üzerine

Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2021

İnsan zihniyle algılanan olaylar fiil tabanıyla ifade edilir. Bir fiilin iç zamanı olarak da tarif edilen kılınış ise gerçekleşen olaylara fiil tabanında, belli sınırlara vurgu yapılması veya yapılmaması olarak bilinir. Türk dili üzerine yapılan araştırma konularının hepsi çok değerlidir. Bu konulardan birisi de fiil tabanına yansıyan kılınışın belirlenerek dil bilgisi çalışmalarında bundan faydalanılmasıdır. Kılınış konusu üzerinde ilk çalışmalar Batılı bilim adamlarınca başlatılmıştır. Dolayısıyla bu sahada Batılı bilim adamları epey bir mesafe kat etmişlerdir. Türkçe fiillerin kılınış özellikleri üzerine en önemli çalışmayı ilk defa Lars Johanson yapmıştır. Johanson ve ondan sonra kılınış üzerinde incelemelerde bulunan diğer araştırmacılar Türkçede fiilleri, kılınış bakımından ön sınırı vurgulayanlar, son sınırı vurgulayanlar ve sınır vurgulamayanlar olmak üzere üç başlık altında incelerler. Zarf-fiil ekleri, tarihi süreç içerisinde hem yapı hem de işlev olarak farklı biçimlerde karşımıza çıkmaktadır. Standart dilde kullanılmayan-IK zarf-fiil eki, Türkiye Türkçesi ağızlarının bazı bölgelerinde kullanılır. İki araştırmacı tarafından Hatay/Yayladağı ağzından derlenen metinler üzerinde yapılan incelemelerde-IK zarf-fiil ekinin-Ip zarf-fiil ekiyle eş zamanlı olarak hemen hemen aynı işlevde kullanıldığı tespit edilmiştir. Derlenen metinlerde-IK eki,-Ip ekine göre daha sık kullanılmıştır.-IK zarf-fiiliyle kurulan fiil yapısında asıl fiil bazen kılınış özelliğini korumakta, bazen seri fiil yapısına geçmekte, bazen de süreklilik ifade etmektedir. Asıl fiilin kılınış özelliğini kaybettiği durumlarda-IK eki, zaman zaman fiilin kılınışına etki etmektedir. Yayladağı ağzından derlenen metin örneklerinde kılınış bakımından problemli cümlelerin bulunmaması da Türk dili açısından dikkat çekici bir husustur.

-(U)t Ekinin Farklı Bir Anlamsal Fonksiyonu Üzerine

In this article, -(U)t suffix making nouns from verbs in Turkish construction of additional was examined. The construction of additional was classified differently by various researchers in the process of * Bu makale Crosscheck sistemi tarafından taranmış ve bu sistem sonuçlarına göre orijinal bir makale olduğu tespit edilmiştir.

Yeni Uygur Türkçesindeki lAr Ekine Bir Bakış

Türk dilinde çokluk kategorisi sözcükler, ekler ya da sözcük grupları ile sağlanmaktadır. +lAr eki, Yeni Uygur Türkçesinde çokluk anlamını karşılamak için kullanılan tek biçim birimi değildir, işteşlik eki de çokluk işlevi ile kullanılabilir. +lAr eki, sadece çokluk anlamını değil topluluk, grup, mensubiyet, saygı, kuvvetlendirme, o ve onun yanındakiler ya da onun ile bağı olan kişiler gibi pek çok anlamı da karşılamaktadır. Ekin sıralamadaki yeri, ifade ettiği anlama göre değişebilir. Ek çoğu zaman isim ile iyelik eki arasında, daha seyrek olarak iyelik ekinden sonra kullanılır. Yeni Uygur Türkçesinde bu ek +lar, +ler görünümündedir ancak bu ekten sonra başka bir ek gelip +lar/+ler eki açık orta hece konumuna geçerse +lir şekline dönüşür. +lAr eki kimi durumlarda büyük ünlü uyumu dışında kalmaktadır.

Çuvaş Türkçesindeki +lA Eki Üzerine

Özet: Çalışmada, Türkçenin tarihî seyri içinde birle, tünle, taŋla, basala, tirigle, yaŋıla gibi kelimelerde kullanılan +lA ekinin Çuvaş Türkçesindeki izleri üzerinde durulmuştur. Köktürkçeden bugüne kullanılagelen +lA, tarihî metinlerde ve lehçelerde örneklerine sıkça rastlanılan bir ektir. Geçmişte, çeşitli araştırmacılarca yapılan çalışmalarda +lA üzerinde durulmuş; onun partikel, ek, tekit, zarf yapan ek, ek/edat, sona gelen edat veya enklitik olabileceği yönünde görüşler öne sürülmüştür. +lA ekine Çuvaşçada da sıklıkla rastlanır. Çuvaşça sözlükte madde başı olarak yer alan ve eki taşıyan kelimelerden bazıları Abstract: The focus of the study is the traces of +lA suf-

YENİ UYGUR TÜRKÇESİNDE “+lAr” EKİNİN FARKLI BİR İŞLEVİ ÜZERİNE

Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2018

Türk Dilinde çokluk ifadesi için; +An, +GUn, +t gibi kısa soluklu eklerin yanı sıra, yazılı ilk dönemlerden beri varlığını gördüğümüz ve günümüze kadar da varlığını sürdürmüş olan +lAr eki de kullanılmıştır. +lAr çokluk eki, çokluk işlevinin yanında buna bağlı olarak bazı farklı işlevler de üstlenmiştir. Ekin Türkiye Türkçesindeki işlevlerinden daha farklı olarak Yeni Uygur Türkçesinde nezaket formu ile birlikte grup oluşturduğu kelimelerin sonuna gelerek “ve” bağlacı görevini de yerine getirdiği örnekler mevcuttur. Dil içi aktarımlarda dikkat edilmesi gereken önemli bir özellik olan bu işleve kaynaklarda açıklık getirilmemiştir. Yeni Uygur Türkçesi ile yayımlanmış olan “Üç Padişahliq Heqqide Qisse” isimli tarihi romanın birinci (Guencung 2012a) ve dördüncü cildinden (Guencung 2012b) tarayıp aldığımız örneklerden hareketle sözü edilen “bağlama” işlevini ortaya koymaya çalışacağız.