Eş‘arî’nin Varlık Anlayışının Epistemolojisine Etkisi (original) (raw)

Ehl-İ Sünnet'in Kozmoloji Anlayışının Oluşumunda Eş'arî'nin Etkisi

Ehl-i Sünnet'in Kozmoloji Anlayışının Oluşumunda Eş'arî'nin Etkisi , 2021

Bu çalışma Ebu’l-Hasan el-Eş’arî’nin (ö. 324/935-36) âlem anlayışının, Ehl-i Sünnet’in kozmoloji anlayışının oluşumuna etkisini ihtiva etmektedir. Bu bağlamda onun âlem ve âlemin unsurlarına (cevher, araz, cisim, mekân, hareket, nedensellik) yönelik fikirleri ele alınıp irdelenmeye çalışılmıştır. Eş’arî’nin, mensubu olduğu Mu’tezile’den ayrıldıktan sonra dakîku’l-kelâm (kelâm kozmolojisi) konularında aldığı birikimi kendi yöntemiyle nasıl bir araya getirdiği ve başta Eş’arî’lik ekolü olmak üzere Ehl-i Sünnet ekolünü nasıl etkilediği tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu açıdan Eş’arî’nin zikredilen fikirlerinin Ehl-i Sünnet’in kozmoloji anlayışında yer edinip-edinilmediğine değinilmiştir. Öte yandan son zamanlarda yapılan çalışmalarda Ehl-i Sünnet’in kozmoloji anlayışının kurulmasında başat rol oynayan kelâmcının Bâkıllânî (ö. 403/1013) olduğu yönündeki iddialara da cevap verilmeye çalışılmıştır. Bu iddiaların aksine Eş’arîlik ekolünün kurulmasına öncülük eden Eş’arî’nin dakîku’l-kelâm konularındaki görüşlerinin, Ehl-i Sünnet’in kozmoloji anlayışının oluşmasında oynadığı öncü role yer verilmiştir. Çalışma Eş’arî’nin âlem anlayışı ve bu anlayışın Ehl-i Sünnet’in kozmoloji anlayışına etkisi ile sınırlı tutulmuştur. Öte yandan yer yer diğer kelâm ekollerinin ve kelâmcıların dakîku’l-kelâm konularındaki görüşlerine de başvurulmuştur. Bu görüşler bağlamında argümanlar getirilmeye ve analiz edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada deskriptif ve mukayese yöntemi kullanılmıştır.

Şafi–Eş’ari Yorumun Toplumsal Yansımaları: Fundamentalist Temayül

17. Türk Dünyası Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, 2019

Dinin sosyal fonksiyonları arasında en etkili olan ve önde geleni, hiç şüphesiz dünya kurucu fonksiyonudur. Din, müntesiplerine kendi dairesine girer girmez ilanihaye kullanacakları gözlükler verir. Bu bağlamda dindar birey, dünyayı neredeyse tamamen dini arka plana yaslanmak suretiyle okur. Çünkü dünya inşa eden din, aynı zamanda bireyi ve toplumu da inşa eder. Bildirimiz, Kürt dini-toplumsal yapısı özelinde bireysel aklı öteleyerek nakle verdiği öncelikle birlikte, geleneksel toplum yapısını besleyen epistemolojisi sayesinde Sünni geleneğin tarihsel manada ana akımlarından birini oluşturan Şafi-Eşari yorumun, özellikle toplumsal yapının uzun süredir haşır neşir olduğu modern değerlere rağmen feodal bağların çözülmesini önemli oranda geciktirdiği tezini ileri sürmektedir. Bu doğrultuda sosyal yapıda zaten kökleşmiş durumda olan mekanik bağların ve aidiyetlerin (aşiret, kabile, akrabalık ilişkileri), Şafi-Eşari yorumla beslendiğini ifade etmek mümkündür. Çünkü geleneksel toplum yapısı ve onun yaşam pınarı olan Şafi-Eşari yorum, akıl-nakil ilişkisine yaklaşımı bağlamında daima selefe vurgu yapmak suretiyle cüz-i aklı kesinlikle reddeden Selefi yorumla aynı çizgiye yerleşerek, “apriori” Selefi alt bileşeni rolünü oynamaktadır.

Mâtürîdî’ye Göre Allah’ın Varlığını Aklen Bilmenin İmkânı

2019

Allah'in varligini aklen bilmenin imkâni meselesi tarih boyunca felsefi ve teolojik tartismalarin en onemli konularindan birisi olmustur. Bu mesele Ebu Hanife geleneginin en guclu simasi ve Ehl-i Sunnet kelâminin kurulusunda en buyuk paya sahip olan Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed b. Mahmud el-Mâturidi (o. 333/944) tarafindan da ele alinmistir. "Esyanin gercekligi vardir" seklindeki ilkeyi dusunce sisteminin temeline yerlestiren Mâturidi, “kadim-hâdis varlik” (Allah-âlem) ayrimina dayanmis ve “hâdis âlemin” yaraticisi olan Allah’a (kadime) delâlet ettiginden bahsetmistir. Bu delâletin iki farkli alani ontolojik olarak esitleme anlamina gelmediginden soz eden Mâturidi, hudusa delâlet eden ozellikleri Allah'tan olumsuzlamistir. O, "istidlâl bi's-sâhid ale'l-gâib" yontemini kullanmis, metafizik bilginin imkâninin aklin istidlâlinden gectigini belirterek sahitteki bir hukum sebebiyle sâhid ile gâib arasinda iliski kurulabilecegini dusunmustur. Nesnele...

Epistemolojik Açıdan Gazalî’de Havâtır Kavramı

Kelâm ilminin asıl amacı olan inanç esaslarını ispatlamak ve bunları muhaliflere karşı savunmak, ancak belli bir bilimsel metodolojinin takibiyle gerçekleşebilir. Bu sebeple kelâm, varlık, bilgi ve değer konularını incelerken şer'î delillerin yanında aklı ve duyu verilerini de esas almaktadır.

Eş’arî’de Mukallidin İmanı

2007

Importance of mind is very clear for all scientific disciplines. The fact that in Islamic Theology alongside with al-Mu’tazila, al-Ash’ari (d. 324/935) did not consider the belief of a human being who did not use intellectual proof as valid forms one of the extreme application fields. However, as far as the methodology and conclusions are concerned, there are significant differences between al-Ash’ari and al-Mu’tazilah. According to al-Ash’ari, a human being should have intellectual proofs in the creation of world, existence of God and His attributions for validity of his belief. Nevertheless, the source of this necessity is religious texts, not his mind. In this article, it will be attempted to find answers to some questions by examining the balance which al-Ash’ari tried to set up between the mind and the religious texts. In fact, does al-Ash’ari consider the belief of al-Muqallid as invalid? If he does not consider it as invalid, how should his words in this subject be interprete...

Eş’arî’nin İrade Konusunda Yorumladığı Bazı Ayetlere Bütüncül Bir Bakış

Eskiyeni, 2015

Öz İslam kültür ve düşünce tarihinde yetişmiş, hicrî dördüncü asırdan itibaren gelişen fikir hayatında önemli bir rol oynamış kişilerin başında hiç şüphesiz Eş'arî gelmektedir. Eş'arî ve onun öncülüğünde teşekkül eden Eş'arîlik ekolüne yönelik, gerek İslam âlimleri, gerek Batılı bilginler tarafından birçok eleştiri yapılmıştır. Müslüman toplumlarda güçlü bir cebriye (pre-determinizm) anlayışının yaygınlaşmasında Eş'arî kelâm okulunun büyük katkısının olduğu iddia edilmiştir. Biz bu makalemizde Eş'arî'nin irade konusundaki görüşlerini ve yorumladığı ayetleri incelerken, çoğunlukla Kur'an ayetlerini hangi bağlamda ele aldığına dikkat çekeceğiz. Eş'arî, insanın fiil sahibi bir varlık olduğunu kabul etmekle birlikte, bu fiillerde insanın rolünün ne olduğu konusunda net bir tavır ortaya koyamamıştır. Zira o, Mûtezile'ye karşı olan aşırı tepkisinin bir sonucu, insanın fiillerindeki özgürlüğünü kısıtlayan, bir noktada eylem yapma gücünü elinden alan açıklamalarda bulunmuştur.

Gazzâlî'Ni̇n Âdetullah Anlayişi Çerçevesi̇nde Eş’Arî Düşüncede Muci̇zeni̇n İmkâni

2018

The relationship between God and the a’lam constitutes the main point of the understanding of Islam. As far as this subject is concerned with creation, the a’lam of God is directly linked to the subsequent actions of creation. In this phase of reciprocal relations, each a’lam moves in a hierarchical order with one another. This whole order is directly related to Allah. The a’lam is not a subject but a passive element to God. Allah's intervention in the film takes place within the framework of the Sunnatullah understanding. However, the idea of causality, which is a product of Muslims' encounter with Aristotelian metaphysics, has caused very different and difficult debates about the relationship between God and the a’lam. The alGhazali used the notion of the custom of the Almighty against the idea of absolute necessity based on the theories contained in the thought of causality that revealed an original idea. This understanding, reflecting the general acceptance of the Ash&#3...