Language processes on the territory of Belarus in the 19th century: ethnocultural aspect / Моўныя працэсы на тэрыторыі Беларусі ў ХІХ ст. : этнакультурны аспект (original) (raw)
Related papers
Youth in Science – 2023: Abstracts of the XX International Scientific Conference of Young Scientists (Minsk, September 20–22, 2023) / Молодежь в науке – 2023: Тезисы докладов XX Международной научной конференции молодых ученых (Минск, 20–22 сентября 2023 г.), 2023
The study of the formation of the Belarusian language space on the basis of clarifying the processes of increasing interethnic relations is a kind of "lacuna" in the domestic humanities. Despite the thorough work of Belarusian historians and ethnologists devoted to the study of the spiritual heritage of the peoples living in the territory of Belarus, the problematic field of the development of interethnic relations in the context of the conceptualization of the outlined trends remains untouched. The application of new scientific and methodological tools, as well as the emergence of fundamentally new reinterpretations of aspects of the formation of a single Belarusian language space not only through the prism of historical linguistics, but also a systemic-functional approach to the ethnic cultures of Belarus allow modern scientists to analyze previously unstudied phenomena. At the same time, the introduction into scientific use of such a term as an “island of ethnic culture”, identical to the cultural landscape of Belarus, opens up prospects for deepening and improving the study of ethnology, history, linguistics and other humanitarian disciplines. The main goal of this study is to clarify the role of the “islands of ethnic cultures” formed on the territory of Belarus and how they influenced the formation of a single language space. To achieve this goal, it is necessary to perform several tasks. First, to define the main “islands of ethnic cultures” on the territory of Belarus in the 19th century, and therefore, to characterize their speakers. Second, to trace the influence of the defined “islands” on the single language space that developed in the 19th century. Даследаванне фарміравання моўнай прасторы Беларусі на падмурку высвятлення працэсаў павелічэння міжэтнічных стасункаў з’яўляецца своеасаблівай «лакунай» у айчынай гуманітарыстыцы. Нягледзячы на грунтоўныя працы беларускіх гісторыкаў і этнолагаў, прысвечаныя вывучэнню духоўнай спадчыны народаў, якія пражываюць на тэрыторыі Беларусі, праблемнае поле развіцця міжэтнічных стасункаў у рэчышчы канцэптуалізацыі акрэсленых тэндэнцый застаецца не закранутым. Прыкладанне новых навукова-метадалагічных апаратаў, а таксама з’яўленне прынцыпова новых пераасэнсаванняў аспектаў фарміравання адзінай моўнай прасторы Беларусі не толькі праз прызму гістарычнай лінгвістыкі, але і сістэмна-функцыянальнага падыходу ў дачыненні да этнічных культур Беларусі дазваляюць сучасным навукоўцам аналізаваць раней нявывучаныя з’явы. Разам з тым увядзенне ў навуковы ўжытак такога тэрміна, як «выспа этнічнай культуры», тоеснага для культурнага ландшафту Беларусі, раскрывае перспектывы паглыблення і ўдасканалення вывучэння этналогіі, гісторыі, лінгвістыкі і іншых гуманітарных дысцыплін. Галоўнай мэтай у дадзеным даследаванні з’яўляецца высвятленне ролі сфарміраваных на тэрыторыі Беларусі «выспаў этнічных культур» і тое, як яны ўплывалі на фарміраванне адзінай моўнай прасторы. Для выканання пастаўленай мэты неабходна выканаць некалькі задач. Па-першае, акрэсліць асноўныя «выспы этнічных культур» на тэрыторыі Беларусі ў ХІХ ст., а значыць, ахарактарызаваць іх носьбітаў. Па-другое, прасачыць уплыў акрэсленых «выспаў» на адзіную моўную прастору, што склалася ў ХІХ ст.
Власть Истории-История Власти, 2023
In social discourse, language is traditionally regarded as one of the leading ethnic markers, the first sign of an individual’s ethnicity. The current situation in the Republic of Belarus shows that the active use of the mother tongue is not obligatory in order to preserve ethnic identity. The phenomenon of the preservation and development of Belarusian ethnic identity under the domination of the Russian-speaking environment has attracted the attention of specialists from various countries. Studies show that the republic has historically developed a special type of bilingualism with wide distribution of mixed speech. В обществоведческом дискурсе язык традиционно считается одним из ведущих этнических маркеров, первым признаком, указывающим на этническую принадлежность человека. Ситуация, сложившаяся к настоящему моменту в Республике Беларусь, показывает, что для сохранения этнической идентичности активное использование родного языка не является обязательным. Феномен сохранения и развития белорусской этнической идентичности в условиях доминирования русскоязычной среды привлекает внимание специалистов из разных стран. Исследования показывают, что в республике исторически сложился особый тип двуязычия с широким распространением смешанной речи.
Беларуская мова ў люстэрку традыцый і інавацый
БЕЛАРУСКАЯ МОВА Ў ЛЮСТЭРКУ ТРАДЫЦЫЙ І ІНАВАЦЫЙ, 2019
THE BELARUSIAN LANGUAGE IN THE MIRROR OF TRADITIONS AND INNOVATIONS This book is dedicated to the contemporary development of Belarusian lexicon and phraseology. The authors examine and assess language innovation processes considering the role of lexical and phraseological units that contain some emotional undertones and evaluations. New vectors of usage of phraseologisms are leading us to search for an innovative approach in teaching ethnomarked phraseological units. BĚLORUSKÝ JAZYK V ZRCADLE TRADIC A INOVACÍ Kniha je věnována současné etapě rozvoje běloruského lexika a frazeologie. Analyzuje trendy použití obecně známých hovorových lexémů a frazeologismů v moderních formách neoficiální komunikace (komentáře na sociálních sítích, online fórech, masmédia) a v beletrii. Nové kontexty použití frazémů vedou lingvisty k hledání inovativních přistupů ke studiu originálních frazeologismů. БЕЛАРУСКАЯ МОВА Ў ЛЮСТЭРКУ ТРАДЫЦЫЙ І ІНАВАЦЫЙ Кніга прысвечана пытанню развіцця беларускай лексікі і фразеалогіі на пачатку ХХІ стагоддзя. Разглядаецца беларускі размоўны рэсурс у сучасных відах камунікацыі (каментары ў сацыяльных сетках, публіцыстыка, мастацкая літаратура). Працэс лексічнай і фразеалагічнай інавацыі актуалізуе змест і пашырае шкалу дадатковых эмацыйных адценняў моўных адзінак. Новыя вектары выкарыстання фразеалагізмаў вядуць навукоўцаў да пошуку інавацыйных падыходаў у вывучэнні этнамаркіраваных адзінак.
Беларусь у кантэксце еўрапейскай гісторыі: асоба, грамадства, дзаржава / Рэд. А.А. Каваленя i iнш. Ч. 1. Гродно, 2019. С. 384-389, 2019
В статье представлен анализ лексического материала, собранного в начале XX в. приходскими священниками при описании сел Смоленской губернии и хранящегося в фонде 391 Государственного архива Смоленской области. Диалектизмы, зафиксированные собирателями в разных уездах Смоленской губернии, позволяют расширить базу лексических данных русско-белорусского пограничья и уточнить семантику некоторых лексических регионализмов, отражающих особенности бытового уклада и народные верования
Беларускі фальклор: матэрыялы і даследаванні, 2024
Во второй части статьи рассматриваются кулинарные, музыкально-песенные и танцевальные характеристики и предпочтения, которые в этнографической литературе ХІХ – начала ХХ в. чаще всего приписывались белорусам и литовцам в качестве их «племенных» особенностей. По-прежнему основное внимание уделяется не правдивости и «объективности» тех или иных этнографических явлений и фактов, а их использованию в качестве символических знаков различия и различения (т. е. специфических этнических маркеров), связанных со стереотипной и весьма далекой от реальности репрезентацией этих народов в научном дискурсе того времени. Невыразительную позицию в списке отличительных маркеров белорусской этничности в компаративистских народоведческих очерках ХІХ – начала ХХ в. занимала народная кухня. У литовцев же кодификация узнаваемого образа этнической кухни литовцев началась уже в середине ХІХ в., когда в реестр блюд и напитков, которые признавались типично литовскими («любимыми»), были включены сыр, пиво и крупник. При этом считалось, что белорусы менее «прихотливы» и «разборчивы» в еде, чем литовцы, а их культура питания чаще описывалась этнографами в системе оппозиции богатство/бедность и почти не характеризовалась как этнически специфическая. В народоописаниях ХІХ – начала ХХ в. большое внимание при этнической характеристике белорусов и литовцев уделялось народной музыке, песням и танцам. С одной стороны, они отражали общее прошлое и свидетельствовали о культурной схожести обоих народов, с другой – при необходимости могли использоваться как знаки их отличительности. В качестве главного («любимого») народного инструмента белорусов уже в первой половине ХІХ в. была выделена дуда; у литовцев специально отобранным народным инструментом, призванным символизировать литовскость в конце ХІХ – начале ХХ в., стали гусли-канклес. Общей особенностью белорусских и литовских песен признавался их «печальный», «грустный» и «заунывный» характер, напрямую вытекающий, как полагалось, из суровых природных условий, плачевного материального состояния и тяжелого исторического прошлого края. При этом подчеркивались любовь и склонность белорусов и, в меньшей степени, литовцев к танцам как проявления их «веселости».
Нарысы гісторыі беларускага мовазнаўства ХІХ стагоддзя. Мінск, БДУ, 2020. 195 с.
2020
Выданне ўключае 12 раздзелаў. Чатыры напісаны згодна з тэматычна-храналагічным падыходам. У іх асвятляецца беларуская лінгвістыка 1800–10-х і 1820-х гг., даследаванне беларускай мовы ў Расіі ў першай палове ХІХ ст. і «харкаўскі след» у вывучэнні беларускай мовы. Астатнія восем раздзелаў дапаможніка прысвечаны ўкладу ў беларускую лінгвістыку канкрэтных асоб: С. Б. Ліндэ, К. Калайдовіча, Д. Языкава, І. Грыгаровіча, П. Шафарыка, Я. Чачота, І. Насовіча, А. Старчэўскага
2004
Видавництво географічної літератури "Обрії" 2004 УДК 910.001 (911.0+528.9(477) ББК 26.8(4 Укр) У 45 Україна: географічні проблеми сталого розвитку. 36. наук, праць. В 4-х т. -К.: ВГЛ Обрії, 2004. -Т. 2. -390 с. У збірнику наукових праць розглядаються питання глобальних процесів та ролі і місця в них України, які були висвітлені на IX з'їзді Українського географічного товариства. Зокрема в II томі викладені новітні досягнення географічної науки в дослідженні природи України, а також розглянуто питання географічного різноманіття регіонів України через призму природної, демографічної та виробничої сфер. Для науковців, аспірантів, студентів, вчителів та усіх, хто цікавиться географією.
Звароты Мітрапаліта Варшаўскага Дзіянісія на беларускай мове ў міжваенны перыяд
2020
У публікацыі друкуюцца і суправаджаюцца каментарыямі матэрыялы па гісторыі Праваслаўнай Царквы ў Польшчы міжваеннага перыяду. У навуковы зварот уводзяцца адозвы, лісты і пасланні Мітрапаліта Варшаўскага Дзіянісія да паствы і духавенства на беларускай мове. Дадзеныя дакументы – узор і асобная сфера ўжывання беларускай мовы ў аўтакефальнай Польскай Праваслаўнай Царкве перыяду 1921–1939 гг. Апублікаваныя матэрыялы будуць карысныя і цікавыя для даследчыкаў агульнай, айчыннай і царкоўнай гісторыі адзначанага перыяду, філолагаў, багасловаў і ўсіх, хто цікавіцца гісторыяй Праваслаўнай Царквы на Беларусі.