Türkiye Türkçesinde Tip Terimleri İle Kurulmuş Deyimler (original) (raw)

Eski Türkçede İştikaklı İkilemelerle Kurulan Deyimler

X. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, 2018

Kişisel bir durumdan hareketle ortaya çıkan ve belirli bir sebebe bağlı oluşan söz dizimine ait birimin kullanım sıklığına bağlı olarak genelleşip nedenselliğini kaybetmesi sonucu ortaya çıkan ve tek bir sözlük birimi gibi algılanan söz öbeklerine deyim adını veriyoruz (Karaağaç, 2013: 271).

TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE TIP TERİMLERİ

Türkçe tıp terimleri; tıp ve insan sağlığıyla ilgili genel terimler, organ isimleri, vücut salgıları, ilaç isimleri, tedavi yöntemleri, tedavinin yapıldığı yer, tedavide kullanılan araç ve gereçler, hastalık isimleri ve hastalık belirtilerinden oluşmaktadır. Bu çalışmada tıp terimleri ile kurulmuş deyimler anlam özelliklerine göre değerlendirilmiştir. Araştırmamız hem tıp dilinde hem de genel dilde ortak olarak kullanılan deyimler ile sınırlandırılmıştır. Tıp terimiyle kurulmuş; ama tıp dilinde kullanılmayan veya tıp bilimi ile ilgili bir anlamı olmayan deyimler araştırma konusunun dışında tutulmuştur. Bu çalışmayla standart Türkiye Türkçesinde tıp terimleriyle kurulmuş 240 deyim tespit edilerek, hem Türk dilinin zenginliğini sergilemek hem de deyim ve terim çalışmalarına katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Türkçede –lı Ekli Türemiş Bileşiklerde Taban Türleri

2020

Bilesiklerin siniflama olcutlerinden biri olan bicim-sozdizimsel siniflama kurucu birimler arasinda tumcesel iliskilerin bulunup bulunmamasina bagli olarak yapilir. Bu cercevede kok ve eylemcil olmak uzere iki ana tur bilesikten soz edilmektedir. Kok bilesikler kurucu birimler arasinda herhangi bir sozdizimsel iliskinin bulunmadigi, kimi dillerde bilesik belirticisi bir birimle ve cesitli anlam iliskileri ile birbirine baglanan adlarla kurulur. Buna karsin basi eylem tabanli bir ad olan eylemcil bilesikler, bu taban eylemle niteleyici oge arasindaki uye yapisi iliskileriyle olusur. Bu ikili siniflamanin disinda, bicim-sozdizimsel bir kurulus ozelligine sahip olan turemis (parasynthetic) bilesikler dilbilgisel ya da varsayimsal bilesik tabanlarina gelen bir turetme eki ile olusan ve ciktisi sifat olan bilesik turleridir. Ayni zamanda turemis bilesiklerin dis-merkezli bilesik turlerinden biri oldugu dusunulmektedir. Hem bilesmenin hem turetmenin bir arada gorulmesinin yani sira, bu bi...

TAŞ VE CEVHERLERİN TÜRKÇE TIP YAZMALARINDA TEDAVİ

Halk hekimliği kısmen yazılı metinlerden ulaşabildiğimiz, tanımlanması ve sınıflandırılması zor bir alandır. Taş ve cevherlerden halk hekimliğinin hem doğal hem de dinsel-büyüsel uygulamalarında hastalıkları önlemek ve tedavi etmek amacıyla yararlanılmıştır. Taş ve cevherler; doğal halk hekimliğinde yenilerek, suyu içilerek, deriye sürülerek, göze sürme yapılarak kullanılırken, halk hekimliğinin dinsel- büyüsel uygulamalarında doğal halk hekimliğinden farklı olarak taşların sahip olduğu güce, enerjiye dayalı bir yöntem uygulanır. Bu uygulamalar genellikle kişinin o taşı üstünde taşıması, kolye, yüzük olarak takması veya bulunduğu odaya asması şeklindedir. Bu çalışmada XV- XVII. yüzyıllar arasında yazılmış telif, tercüme veya derleme Türkçe tıp yazmalarında geçen değersiz, yarı değerli, değerli taşlarla ilgili doğal ve dinsel-büyüsel halk hekimliği uygulamaları üzerinde durulmuş ve örnekler verilmiştir.

Türki̇ye Türkçesi̇nde Duyu Organlariyla Kurulan Deyi̇mler

Journal of International Social Research, 2017

TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE DUYU ORGANLARIYLA KURULAN DEYİMLER • THE IDIOMS FORMED BY SENSE ORGANS IN TURKEY TURKISH Yasemin ÇELİK** Öz Bilindiği gibi Türkçe, söz kalıpları, özellikle de deyimler bakımından oldukça zengin bir malzemeye sahiptir. Bu nedenle söz kalıpları her zaman araştırmacıların dikkatini çekmiş ve hâlâ da çekmektedir. Bu çalışmada, Türkiye Türkçesinde duyu organlarıyla (burun, deri, dil, göz ve kulak) kurulan deyimler üzerinde durulmuştur. Çalışmada deyimler, belirledikten sonra olumlu ve olumsuz özelliklerine göre sınıflandırılmıştır. Böylece hangi duyu organlarının olumlu hangisinin olumsuz anlamda kullanıldığı ya da aynı duyu organının hangi durumlarda olumsuz hangi durumlarda olumlu anlamlarda kullanıldığı tespit edilmiştir. Şimdiye kadar deyimler üzerine pek çok çalışma yapılmıştır. Ancak duyu organlarıyla kurulan deyimler ve bunların anlam özellikleri ile ilgili karşılaştırmalı çalışmalar yeterince yapılmamıştır. Dolayısıyla bu çalışmanın yapılan diğer çalışmalarla birlikte alana katkı sağlayacağını düşünmekteyiz.

Türkçede Kendi Zamiri ve Kendi Zamiri İle Oluşmuş Kelime Öbeklerinin Kuruluş Biçimi

Uşak üniversitesi sosyal bilimler dergisi, 2015

Asıl şahıs zamirlerinden daha kuvvetli bir ifadeye sahip ve anlam bakımından berkitilmiş olan şahıs zamirlerine "dönüşlülük zamirleri" denir. Bugünkü Türkiye Türkçesinde dönüşlülük zamiri kendi'dir. Fakat kendi'nin zamir olarak dönüşlülük ifadesi ile kullanıldığı örnekler fazla değildir. Kendi başta "öz ve asıl" olmak üzere nefs, derun, bizzat, bahusus, özellik ve tekit gibi fonksiyonlar taşır. Oğuzca unsur olan kendi'nin kökeni belli değildir. Morfolojisi ve etimolojisi ile ilgili görüşler farklı, izah ve açıklamalar çeşitlidir. Zamir ve isim olarak farklı kullanımları olan "kendi"nin, en az iki veya daha fazla kelimeden meydana gelen öbeklerinde, kurallı bir düzenek ve bu düzeneği işleten dil bilgisel sistem vardır. 3. şahıslardan hareketle yapılacak bir karşılaştırma bu sistemi doğrulayacak biçimsel özellikler gösterir. Kendi zamiri ile oluşan ancak dizimsel ve dizisel ilişkiler bakımından denk düşmeyen yapılar Türkçenin dil bilgisel düzeneğine ve bu düzeneğin diziliş ve kuruluş biçimine aykırıdır. Böyle olmakla birlikte bu yapılar "galat" söz ve ibare olarak yazı ve konuşma dilinde yaygın olarak kullanılır.