CENGİZ DAĞCI’NIN KIRIM TATAR TÜRKÇESİYLE YAZDIĞI ŞİİRLER ÜZERİNE DİL İNCELEMESİ (original) (raw)
Related papers
CENGİZ DAĞCI YARADICILIĞINDA TÜRKÜN YURD İTKİSİNİN MİLLİ FACİƏ TİPİNDƏ TƏQDİMİ VƏ ÖZÜNÜDƏRK MƏSƏLƏSİ
ULUSLARARASI CENGİZ DAĞCI SEMPOZYUMU Bildiri Kitabı 16-17 Mayıs 2017 , Eskişehir
Müxtəlif siyasi oyunlar nəticəsində başı müsibətlər çəkmiş Krım türklərinin XX əsrdə yaşadıqlarını bədii əsərlərinin əsas mövzusuna çevirmiş ən qüdrətli yazıçı sözsüz ki, Cengiz Dağcı olmuşdur. XX əsrin 20-30-cu illərində Krımda Sovet rejiminin yaratdığı gərgin ab-havanın Krım türklərinə gətirdiyi maddi və mənəvi sıxıntılar, II Dünya müharibəsində Krım türklərinin, o cümlədən Sovet imperiyasının boyunduruğu altında olan digər türk mənşəli xalqların yaşadıqları faciələr, soyqırım siyasətinə məruz qalmış Krım türklərinin apardıqları türkçülük, millətçilik və azadlıq mübarizəsi C.Dağcının qələminin məhsulu olan qiymətli əsərlərində heç kəsin ifadə edə bilmədiyi formada canlı və təsirli şəkildə dilə gətirilmişdir. Krım türklərinin haqq səsini dünyaya çatdıran Cengiz Dağcının bədii külliyyatına nəzər saldıqda Krım türklərinin ağrılı taleyinin, müharibə və qətliamlar nəticəsində yaşanan müsibətlərin orada böyük uğurla əks olunduğunu aydın görmək mümkündür. Ancaq bütün bu əsərlərdə o, heç zaman yaşanan faciələrin günahını bir millətin boynuna qoymağa çalışmamış, günahkar kimi rus xalqını yox, totalitar rejimi və imperialist siyasəti qamçılamışdır. O, bütün əsərlərində vətən itkisinin nə dərəcədə böyük faciə olduğunu bunu şəxsən yaşamış biri kimi yüksək bədiiyyatla dilə gətirməyə müvəffəq olmuşdur. Təqdim etdiyimiz məqalədə, bütün əsərlərində heç bir kənar ideologiyanı təbliğ etmədən bir obraz – Vətən obrazı yaratmış, Krıma bütün varlığı ilə bağlılığını ön planda tutmuş görkəmli yazıçı Cengiz Dağcının əsərlərində Krım türklərinin yurd itkisinin milli faciə şəklində təqdimini, o cümlədən yaşanan faciələr fonunda milli özünüdərk prosesinin bəzi məqamlarını vurğulamağa çalışmışıq.
TÜRKİYE’DE DİZİ SEKTÖRÜNDE VE DİZİ SENARYOSU YAZIM SÜREÇLERİNDE PREKARYALAŞMA TUTKU EFE
Yerli diziler, özellikle son yirmi yıldır Türkiye'de televizyon seyircisinin en fazla ilgi gösterdiği yapımlar arasında yer almaktadır. Buna karşın her ana akım televizyon kanalının akşam kuşağını kaplayan yerli dizilerin üretim sürecinde ise, neredeyse tüm sektör çalışanları güvencesiz çalışma koşulları ile karşı karşıya kalmaktadır. Bu tez, dizi sektöründeki çalışma koşullarını ele alarak, senaryo yazarlarının deneyimlediği prekarya biçimlerine odaklanmaktadır. Tez çalışması çerçevesinde gerçekleştirilen araştırma bulguları doğrultusunda bu çalışmanın ana argümanı, dizi sektöründe yer alan baş senaristler ve bir alt kademede çalışan senaryo ekiplerinin prekaryalaşma sürecini çarpıcı biçimde yaşadığıdır. Ana argümanın geçerliliğinin ortaya konması hedefiyle tez çerçevesinde dokuz senaryo yazarı ile yarı yapılandırılmış derinlemesine birebir görüşmeler yapılıp, senaryo yazarlarının kendi emek süreçleri hakkındaki görüşleri alınmıştır. Niceliksel araştırma dahilinde ise 79'u senaryo yazarı 125 sektör çalışanına ulaşılarak, çevrimiçi anket çalışması yapılmıştır.
KIBRIS AĞZINDAKİ ÖZ TÜRKÇE KELİMELER AÇISINDAN DAĞARCIK’IN DİLİ
Kıbrıslı Türk araştırmacı yazar Kutlu Adalı tarafından Kıbrıs Türk köylüsünü anlatmak ve tanıtmak amacıyla kaleme alınan Dağarcık adlı eser aracılığıyla, Kıbrıs ağzındaki öz Türkçe kelimelerin genel Türkçe söz varlığı açısından karşılaştırılmasına dayanan bu çalışma, ele alınan tüm öz Türkçe kelimelerin Türkçe Sözlük, Tarama Sözlüğü, Türkiye Türkçesi Ağızlar Sözlüğü ve Özleştirme Kılavuzu yardımıyla açıklanması ve değerlendirilmesi yoluyla ortaya konulmuştur. Amaç, incelenen eserde geçmesine karşın Türkçe Sözlük’te dahi yer almayan farklı öz Türkçe yapıları gündeme getirmek ve tartışılmalarını sağlamaktır.
ZİYA’YA MEKTUPLAR IŞIĞINDA CAHİT SITKI TARANCI’NIN ŞİİR SANATINA DAİR DÜŞÜNCELERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME, 2022
Türk şiirinin önemli poetik metinlerinden biri olan Ziya’ya Mektuplar, Cahit Sıtkı Tarancı’nın yakın arkadaşı şair Ziya Osman Saba’ya 29.6.1930–24.10.1946 yılları arasında muhtelif zamanlarda yazdığı mektuplardan oluşur. İnsan duyarlığıyla öne çıkan şair, yalnızlığına ikame ettiği ve âdeta bir iç dökme vasıtası olarak gördüğü mektup türünde hassasiyetlerini en tabii hâlleriyle yansıtır. Diyarbakır, Paris, Perigueux, Lyon, Cenevre, İzmir, Burhaniye, Ilıca ve Ankara’dan çeşitli vesilelerle gönderilen elli yedi mektup, ilk olarak 1957 yılında Varlık Yayınları tarafından bir araya getirilerek kitaplaştırılmış, daha sonra farklı baskıları yapılmıştır. İki şairin Galatasaray Lisesi’ndeki öğrencilik yıllarında başlayan dostlukları ve edebiyata, özellikle de şiire olan tutkularının bir ürünü olarak ortaya çıkan bu mektuplar, Tarancı’nın şahsi izlenim ve birikimlerinin yanı sıra şiir ve şiir sanatı üzerine düşüncelerini de ihtiva eder. Tarancı yalnızca şiir yazmakla yetinmez, aksine şiir üzerine düşünmek de hayatının önemli bir parçasıdır. Kaleme aldığı bu edebî mektuplarda hem kendi şiirleri hem de Saba’nın şiirlerine ilişkin görüşlerini ortaya koyarken kendi poetikasını da oluşturur. Bu minvalde Ziya’ya Mektuplar, onun aşama aşama şiirdeki gelişimini göstermektedir. Bu çalışmada Cahit Sıtkı Tarancı’nın şiir ve şiir sanatı üzerine düşünceleri, söz konusu edebî mektuplarında öne çıkardığı form, şiir dili, vezin, ses, kelime, mana, şiirde mevzu, güzellik gibi unsurlardan hareketle incelenecektir. Anahtar Kelimeler: Cahit Sıtkı Tarancı, Ziya’ya Mektuplar, Şiir Sanatı
ŞİİRDE ANA DİL VURGUSUNA ÖRNEK: ŞAKİR SELİM’İN ŞİİRLERİNDE KIRIM TATARCASININ YERİ
Özet: Kırım Tatarcası, bugün UNESCO tarafından ortaya konulan Tehlike Altındaki Diller Atlası'nda "Severely endangered (Ciddî tehlike altında)" kategorisinde yer almaktadır. Kırım Tatarlarının yaşadığı işgaller ve siyasî baskılar, vatan Kırım'dan sürgün edilmeleri Kırım Tatarcasının kullanım alanını daraltmış, nesilden nesile aktarımını kesintiye uğratmıştır. Böyle bir atmosferde vatanı Kırım'dan uzaklarda büyüyen Kırım Tatar şairi Şakir Selim ana dilin, milletlerin millî kimliğinde oynadığı rolü kavrayıp Kırım Tatarcasının vaziyeti hakkındaki düşüncelerini şiirlerinde dile getirmiştir. Abstract: The Crimean Tatar language has been categorized as "severely endangered" in the UNESCO Atlas of the World's Disappearing Languages. The invasions, oppression and deportation faced by the Crimean Tatars weakened the Crimean Tatar language and stopped the process of passing down through the generations. During this era, Crimean Tatar poet Şakir Selim who has grown up far from his homeland has been aware of the importance of the mother tongue for preserving national identity and mentioned about the situation of Crimean Tatar language in his poems. Аннотация: На сегодняшний день Крымскотатарский язык причислен к категории «языки, находящиеся под серьезной угрозой» в aтласe «языки мира в опасности» выложенной ЮНЕСКО. Вторжения и политические давления пережитые Крымскими татарами, депортации из родного края сузили сферу применения крымскотатарского языка и прервали процесс передачи языка от поколения к поколению. Вот в такой атмосфере Крымскотатарский поэт Шакир Селим выросший далеко от своей родины, осознав роль родного языка в формировании национальной идентичности высказал свои мысли о ситуации Крымскотатарского языка в своих стихах. Ключевые слова: Крымскотатарский язык, родной язык, Шакир Селим
DİL VE SÖZ BAĞLAMINDA KIRGIZ TÜRKLERİNİN ATASÖZLERİ
Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD), 2022
Gökbayır, T. (2022). DİL VE SÖZ BAĞLAMINDA KIRGIZ TÜRKLERİNİN ATASÖZLERİ . Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD) , 6 (1) , 255-278 . Türk toplulukları arasında ortak dil ve kültür unsurlarından biri atasözlerimizdir. Atasözleri, kısa ve özlü sözlerle öğüt veren kalıplaşmış sözlerdir. Bir dilin içerisinde yer alan atasözleri, toplumun dünya görüşünü, deneyimlerini, kültür ve geleneklerini, anlatım gücünü yüzyıllar boyunca devam ettirebilen sözlerdir. Atasözleri, kimi zaman değişime uğramadan yüzyıllar boyu aktarılabilir; kimi zaman da değişikliğe uğrar ya da tamamen kaybolur. Deyimler gibi atasözleri de, aynı dilin lehçelerinde varlığını sürdürebilir. Bütün Türk Dünyasındaki atasözleri, geniş bir alana yayılarak Türklerin ortak tarihini, kültürünü ve dilini yansıtır. Bu çalışmada, Türk dünyasının önemli boylarından Kırgız Türklerinin dil ve söz ile ilgili atasözleri ele alındı. Atasözleri, 1982 yılında Kırgızistan'da basılan "Kırgız Makal Lakaptarı" adlı kitaptan alındı. Dilin toplum içindeki rolü ve önemi değerlendirilecektir. İncelenen atasözlerinde, dil ve sözün hangi amaçlar için ele alındığı alt başlıklar şeklinde gösterilecektir.
TANZİMAT DÖNEMİ’NDE YAZILMIŞ İKİ FARKLI SARF-I TÜRKÎ ÜZERİNE
TANZİMAT DÖNEMİ’NDE YAZILMIŞ İKİ FARKLI SARF-I TÜRKÎ ÜZERİNE FONETİK BİR DEĞERLENDİRME, 2022
Siyasi, dinî, ticari ilişkilerin etkisiyle Avrupa'da çeşitli dillerde Türkçe dil bilgisi kitapları1 17. yüzyıldan itibaren yazılmaya başlanmış; 18. yüzyıldan 19. yüzyıl ortalarına kadar bu kitaplarınsayısı giderek artmıştır. Anadolu sahasında ise Türk yazı dilinin dil bilgisi çalışmaları dilde sadeleşme, ana dil öğretimi, Türkçenin bilim dili olması gibi dil tartışmaları ve İlk Türk akademisi Encümen-i Dâniş'in (1851) kurulmasıyla Tanzimat Dönemi’nde hız kazanmıştır. Bu dönemde yazılan dil bilgisi kitaplarında Türkçe Arapçaya uydurularak işlenmiş, Arapça dil bilgisi kitaplarıörnek alınmıştır. Türkçenin tarihi ile ilgili pek çok kaynakta Tanzimat Dönemi’nin en eski tarihli ilk Türkçe dil bilgisi kitabı Ahmet Cevdet Paşa (1822-1895) ile Keçecizâde Fuat Paşa (1815-1868) tarafından hazırlanan ve Encümen-i Dâniş'in açılış gününde Sultan Abdülmecit’e sunulan Kavâid-i Osmâniyye (1851) olarak gösterilmektedir. Tanzimat Dönemi’nin ilk Türkçe dil bilgisi kitabı unvanını alan bu kitap okullarda ders kitabı olarak yaklaşık elli yıl okutulmuştur (Özkan, 2020: 55). Bununla birlikte Mekteb-i Fünûn-ı Harbiye hocalarından Kütahyalı Abdurrahman Fevzi Efendi’nin (1802-1864) Mikyâsu’l-Lisân Kıstâsu’l-Beyân isimli eseri 1847’de yazılmaya başlandığı için Tanzimat Dönemi’nde meydana gelen ilk dil bilgisi kitabı sayılsa da eser 1847-1861 yılları arasında tamamlanmış; yazarının ölümünden sonra H.1299 (M.1882)'da İstanbul'da Mahmut Bey Matbaası'nda bastırılmıştır (Erdem, 1999: 155). Bu çalışmada Türkçenin dil bilgisi tarihi üzerine yapılan çalışmalarda bahsi geçmeyen Tanzimat Dönemi’nin yazılış tarihi itibarıyla bu alanda birinci eseri Ahmet Nazif’in Sarf-ı Türkî’si (1847) ile üzerine herhangi bir çalışma yapılmamış, dönemine göre yenilikçi Hasan Şefik’in Sarf-ı Türkî'sini (1891) tanıtmak amaçlanmıştır. Çalışmada öncelikle her iki eserin yazılış amacı, içeriği, üslubu hakkında bilgiler verilmiş; daha sonra Arapça dil bilgisi kitaplarını örnek alarak eserini teşkil eden Ahmet Nazif ile Fransızca dil bilgisi anlayışından etkilenen Hasan Şefik’in Türkçenin fonetiğine dair yaklaşımları karşılaştırılmış ve kullandıkları terminoloji üzerine değerlendirmeler yapılmıştır.
ŞİİR MECMUALARINDA NERGİSÎ’NİN TÜRKÇE GAZELLERİ VE BU GAZELLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
Mehmed Nergisî, Saraybosna‟da doğmuş, aile unvanından dolayı Nergisî-zâde, Nergis-zâde isimlerini de kullanmış, Nergisî ismiyle tanınmıştır. Saraybosna‟dan İstanbul‟a gelip Kaf-zâde Feyzullah Efendi‟ye intisap etmiştir. Özellikle münşî olarak bilinen ve edebiyatımızdaki tek mensur hamse sahibi olan Nergisî, şuara tezkirelerinde ismi geçen bir şairdir. Bazı kaynaklarda, divan sahibi olduğu kayıtlıdır. Nergisî‟nin Türkçe, Farsça ve Arapça çeşitli şiirleri mensur eserlerinde yer almaktadır. Şiir mecmû‟alarında da Nergisî adına kayıtlı kaside, gazel, terkib-i bent nazım şekilleri ile kaleme alınmış şiirler bulunmaktadır. Bunların bazılarına, mensur eserlerinde de rastlanmaktadır. Yaptığımız araştırmalarda Nergisî‟nin kendi mensur eserlerinde ve tezkirelerde de bazı beyitlerine rastlanan on sekiz gazelini tespit ettik. Çok yönlü bir sanatçı olan Nergisî‟nin şairlik yönünü yansıtma açısından bu gazeller, büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada, Nergisî‟nin şairlik yönü üzerinde durulacak, şiir mecmû‟alarından hareketle tespit edilen on sekiz gazeli değerlendirilecek ve bu gazellerin çevriyazılı metinleri verilecektir.