Sapiens: İnsan Türünün Kısa Bir Tarihi (original) (raw)

[Kitap İncelemesi] Hayvanlardan Tanrılara: Sapiens

STRATA: İLİŞKİSEL SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ, 2024

Sokrates’ten Hobbes’a, oradan Nietzsche, Kant ve Freud’a dek “insan doğası”na dair benzer bir yaklaşımın olduğu görülüyor. Peki, “insan doğası” denen şey, gerçekten de dizginlenmesi gereken tehlikeli bir “hayvanî doğa” mıdır? Yoksa bu anlayış Batı’ya ait çok kadim bir yanılsamadan mı ibarettir? Bu yazıda bu soru üzerinde durmak ve bir tartışma yapmak niyetindeyiz. Bunu yaparken elimizde Yuval Noah Harari’nin Hayvanlardan Tanrılara: Sapiens (2016) adlı kitabı olacak. Bu eserden hareketle bu tartışmayı yapmak istiyoruz. Harari’nin eserini seçtik, çünkü bu eserde Harari insan doğasına dair kadim bir yanılsamayı tekrar ediyor; dahası tarihsel-toplumsal açıklamanın merkezine birey gerçekliğini yerleştirerek sosyal sorunlarımızı türsel eğilimlere referansla açıklamaya çalışıyor. Bu şekilde bireyin parçası olduğu toplum gerçekliği esaslı bir eleştiriden muaf tutulmuş oluyor. Bu yazıda bu bireyci yaklaşımı da eleştireceğiz.

İnsandan Önce ve Sonra Homo Sapiens: Makinesel Emek ve Oikos

Teorik Bakış, Sayı 15, Dünyayı Paylaşanlar, 2022

Bu çalışma bir yandan, Deleuze ve Guattari’den hareketle “makinesel emek” kavramı etrafında, “antropolojinin” yerini alabilecek bir tür “homosapiensoloji” gibi bir şey için olanakları yoklamaktadır. Diğer yandan da, artık ampirik iktisadî faaliyetlere indirgenemeyecek şekilde gerçekliğin, yani ekosistem içerisinde “küresel kapitalist toplum” gibi belli bir nişin üretimi için gerekli tarihsel koşullar olarak tanımlanacak bir ekonomi (oikos nomos) kavramından hareketle oikosu yapma biçimlerimizi sorunsallaştıracak olanakların araştırılmasına bir katkı olarak düşünülmüştür. Zira bu olanakların felsefi ve bilimsel olarak açığa çıkarılması, ancak daha da önemlisi, pratik olarak homo sapiensin ve bu yuva, yani oikos dediğimiz gezegenin geleceği açısından işe koşulması, karşımızda duran başat problem gibi görünmektedir.

İnsan Sapmasının Serüveni Leheb Suresinin Tefsiri

111. Sure; 5 ayettir. 1- Ebu Lehebin iki eli kurudu. Ve kendisi de kurudu. 2- Ne malı ne sanatı onu kurtaramadı. 3- O alevli bir ateşe dayatılacaktır. 4- Hanımı da öyle olacak… Odun taşıyıcısı olarak… 5- Boynunda demirden bir halat var olarak. Bu kısa sure beş ayetiyle insanlığın maddî medeniyetinin maddî, kültürel gelişmesinin beş devresine işaret ettiği gibi; bu dönemlerin sonunu mucizevî bir şekilde gösteriyor. Fakat biri işârî, diğeri açık bu iki mucizeyi görmemiz için 17 nükteyi mütalaa etmemiz gerekir; işte: 1) Bu surenin Kur’ândaki sıra numarası 111’dir; insanlık için önemli bir sonu ve bir zirveyi gösterir. Bu yükseliş ve ara sıra olan sapmalar, Kur’ânın 17. suresinin 111 ayetiyle bu serüvenin diğer medenî, dinî, malî ve ahlakî boyutları ile beraber ifade edilmiştir. İzah için Kur’ânın Evrenselliği adlı tefsirimizdeki bu 17. surenin açıklamalarına bakılabilir. Fakat 17. sure insanlığın bütün yönleriyle miracını, yükselişini anlatırken bu 111. sure sadece ekonomik ve maddî kültürel kalkınmasını anlatıyor. 2) Bu surenin bütün kelimeleri, maddî, ekonomik ve kültürel literatürü işliyor, onlara işaret ediyor. Az sonra alt maddelerde göreceğimiz gibi... 3) Leheb (alev) maddî kültürün ve maddî kalkınmanın ve pozitivist bilincin sembolüdür. Yunan mitolojisinde anlatıldığı gibi; insanlık bunu Tanrı’dan çalmıştır ve maddî olarak tek taraflı bir şekilde gelişmeye başlamıştır. Evet, bu tek taraflı gelişme, materyalist olduğundan ve Allah’a rağmen yükselmeye çalıştığı için denge ve istikametten ibaret olan İslam’ın en baş düşmanı sayılır. Her ne kadar ilmi ve araştırmayı esas almakla İslam’ın amcası da sayılsa ve ondan yaşlı da olsa... Bilindiği gibi Ebu Leheb Hz. Muhammed’in amcasıdır. İşte bakın tarihte dinin ve İslam’ın iki baş düşmanı olmuştur: a) Ebu Cehil (cehalet, karanlık ve vahşetin babası.) Bu baş düşman daha önce tarihe karıştığı için, onun adı, elimizdeki evrensel Kur’âna girmemiştir. b) Ekonomiye ve materyalizme dayalı olan Ebu Leheb ise, İslam’a akrabalığı olmasına rağmen daha zararlı olduğu ve kıyamete kadar devamlı olacağından, evrensel Kur’ânın bir suresini işgal etmiştir.

Harari'nin Sapiens'i

Marksist Araştırmalar (MAR), 2022

Yuval Noah Harari'nin Sapiens adlı kitabı eleştirilmektedir.

Sıradan İnsanların Tarihi (in Turkish) [full text]

Milliyet Sanat, 2007

Haiti lnelctk beskenltqmd», Sabanci Universitesi ve Packard Humanities Institute ' un mali ve teknik destegiyle yurutulen "Seriyye Sicillerine Gore istanbul Terihi" projesi, Osmenlt mahkeme ersivlerindeki on bin defterden ilkini veytmledt. Serinin yedi ct/di yeynn» hear durumda.