Sekstus Empirikus'ün Nedensellik Eleştirisi (original) (raw)

Kant Felsefesinde Nedenselligin Ugrakları

Çalışmanın Türü: Araştırma Öz İleri sürdüğü görüşlerle felsefe tarihinde yeni çığırlar açan Kant nedensellik konusuna kayıtsız kalmamıştır. O özellikle şüpheci geleneğin bu konudaki düşüncelerini ele alarak tekrar yorumlamaktadır. Hume'un şüpheciliğinin kendisini dogmatik uykudan uyandırdığını söyleyen Kant daha sonra bu düşüncede kalmayacaktır. Bununla birlikte onun benimsediği nedensellik düşüncesinin birden fazla olduğu dikkat çekmektedir. Çünkü o doğa nedenselliğinin yanında arzuya yönelik amaç nedenselliği ile ahlak yasası ile ilişkili olan özgür nedensellikten söz etmektedir. Şüphecilerin iddia ettiği gibi doğa nedenselliğinin reddedilmesi halinde, bilginin ve bilimin olanağı ortadan kalkacaktır. Kant'a göre insan davranışlarını belirleyen farklı nedenlerin aydınlatılması gerekmektedir. Söz konusu belirlenimler zorunluluktan kaynaklanabileceği gibi belli bir arzuyu gerçekleştirmeye yönelik olarak ortaya çıkabilmektedir. Diğer taraftan ahlak kurallarına uymayı gerektiren özgür bir belirlenim de pekâlâ mümkündür. Bununla birlikte farklı türden nedensellik anlayışlarının içeriği ve aralarındaki ilişkinin anlaşılması önem arz etmektedir. Aynı zamanda onun nedensellik anlayışının felsefesinin diğer alanları ile bağının aydınlatılması gerekmektedir. Bu bağlamda onun nedensellik düşüncesine sağladığı katkı ve yeniliğin tartışılarak, gelenek içinde özgün bir yerinin olup olmadığı sorgulanmaktadır.

Gazzali ve David Huma'da Nedensellik Kuramı

2003

ÖZET Modern İslam düşünürleri, yer yer, David Hurne'un nedensellik ilişkisini yadsırken Gazzallden etkilendiğini ileri sürerler. Bu makalenin amacı, bu savı test etmektir. Bu yüzden, David Hurne ve Gazza!i'nin nedensellik konusundaki düşünceleri analitik bir yöntemle karşılaştırılmış; farklı ve benzer yönler ortaya konmuştur. Karşılaştırmalı incelerneden çıkan sonuca göre, iki düşünürün nedensellik konusundaki görüşleri arasında farklı yönler benzer yönlerden daha çoktur. Bu nffdenle, David Hurne'un Gazza!i'nin nedensellik konusundaki görüşlerinden etkilendiğini söylernek imkansız gözükmektedir.

Causation in Ghazali/Gazâlî'de Nedensellik

When it comes to coming into being and perishing, as well as occurrences the most important concept that man involuntarily refers to is causality. This concept is the foremost of most important and simple reasoning on of the history of the man that is built as a cumulative and inductive structure. On the other hand, the concept that gains strength in time as it gets more argumentative and reaches wider and more cosmopolite grounds, has been a center of debate throughout the history especially in regard to religious belief. Ghazali is the most eminent one of the pioneer Muslim names who has commented upon causality. Ghazali as one of the key figures of the Islamic world has had a great impact on the Islamic world and acted upon in the West. The concept of causality is the corner stone of this great influence. Through this article we will hold the discussion of his twofold conception of causality (ontic and epistemic) and touch upon its significance within his philosophy. İnsanoğlunun bu âlemdeki oluş ve bozuluşu, etrafında olup biteni açıklamak için gayrı ihtiyari bir şekilde başvurduğu en önemli kavram kuşkusuz nedenselliktir. Bu kavram, birikimsel bir miras üzerine, tümevarımsal bir yapıda inşa edilen insanlık tarihindeki en önemli ve basit aklî çıkarımların başında gelmektedir. Ancak zaman içinde daha argümentatif ve kozmopolit bir muhteva kazanan bu kavram başta inanç olmak üzere, pek çok tartışmanın odak noktası olmuştur. Gazâlî nedensellik kavramı üzerine fikir yürüten en önemli İslam düşünürlerinin başında gelmektedir. Ortaya koyduğu görüşlerle İslam dünyasının en önemli düşünürlerinden biri olan Gazâlî, İslam dünyasını derinden etkilediği gibi Batı düşüncesinde de kayda değer izler bırakmıştır. Nedensellik kavramı da bu etkinin en önemli örneklerinden birisini teşkil etmektedir. Biz bu çalışmamızda onun ontik ve epistemik temelli ikili nedensellik algısını ortaya koyarak, bu kavramın onun felsefesi içindeki önemini tartışmaya çalışacağız.

Gazzâlî ve Thomas Aquinas'ın Nedensellik Görüşlerinin Karşılaştırılması

Journal of Turkish Studies, 2016

I have compared Ghazzâlî's (d.1111) causality view who made his causality criticisms on logical ground and Thomas Aquinas' (d.1274) view who addressed causality issue in context of metaphysical and scientific data. The reason I have chosen Aquinas from Latin thought is he affected by Ghazzâlî's criticisms that is directed to philosophers' causality view. Ghazzâlî, in order to maintain the understanding that God is always the agent and to allow the miracle, he criticized the philosophers' conception of causality that explaining causal relationship between cause and effect based on His knowledge rather than His will. We can see a similar understanding Gazzâlî's occasionalist approach in Aquinas's thought. While Ghazzâlî criticizes the philosophers' view which claim determinist relation between God and world as well as determinist order between cause and effect from the point of view of occasionalism; Aquinas, on the one hand accept the relation between cause and effect and secondary causes by taking under consideration the data of science and observation; on the other hand, he reject causeeffect necessary relation which disable the will of God. In my study, first I will explain how Ghazzâlî's philosophy transmitted to Latin World, then examine that similarities and differences between Ghazzâlî's and Aquinas' causality concepts, then will determine how much Aquinas significantly affected by Ghazzâlî's thought by analyzing and comparing their texts.

İbn Sînâ Felsefesinde "Fâil Neden"in (Etkin Neden), Nedensellik Sorunu Açısından İncelenmesi

2004

According to Aristotales physics which is also accepted by Islamic philosophers, material, formal, final and effective reasons are necessary for a thing to come into existence. While the first two which are basic factors forming the body are interior to the physics science, the other two together with extrinsic to the body are metaphysical reasons which cause the body to form. Avicenna, who accepted affective reason as the most basic reason asserting that the structure of the body is determinated by effective reason, defended that the nature is envisaged by God and so causality is an envisaged causality. I’m of the opinion that such an approach which is undervalued in the history of thought will add a different aspect to the causality discussions.

Biyoloji Felsefesinde Nedensellik Kavramı

Bilimin ve felsefenin en tartışmalı konularından olan nedensellik, biyoloji bağlamında ele alındığında çok daha kompleks bir sorunla karşılaşılmaktadır. Klasik nedensellik; yapı ve sistemleri indirgeyerek, parçalara ayırarak incelerken biyolojik sistemlerde bu olanaksızdır. Fakat biyolojik yapılarda bu tür bir müdahale sistemin kendine özgü (sui generis) özellikleri gereği mümkün değildir. Biyolojik sistemlerde sayısız olay meydana gelir ve neredeyse bütün bu olaylar, süreçler birbirleriyle ilişkilidir. Bu nedenle biyolojik yapılardaki etkileşimleri açıklayıp anlamlı hale getirebilmek için korelasyon, heterarşi, emergent özellikler, süreç felsefesi, epigenetik, geri bildirim döngüleri gibi kavramlar üretilmiştir. Bütün bunlar da bir anlamda biyoloji alanında nedensellik kavramının bilhassa fizik biliminden farklılık gösterdiğine işaret eder. Nitekim bu çalışmanın temel amacı da biyoloji felsefesindeki nedensellik kavramının bilhassa fiziksel bilimlerden farklı olduğunu göstermek olmuştur. Böylelikle tezde ulaşılan önemli sonuçlardan birisi de geleneksel anlayışın aksine bilim felsefesi yapma biçiminin fiziğe göre değil de biyolojinin kendine özgü kavramsal ve yöntemsel süreçlerinde incelenmesi gerektiğini açığa çıkarmıştır. Anahtar Sözcükler: nedensellik, biyoloji felsefesi, bilim, fizik, biyoloji.

Kant'ta Şematizm ve Nedensellik Meselesi

Kant'ta Şematizm ve Nedensellik Meselesi, 2020

Saf Aklın Eleştirisi’ne1 bakıldığında Kant’ın şema ya da şematizm meselesini A 137/B 176’dan itibaren tartışmaya başladığı görülmektedir. Buradaki temel tartışma aksı, görülerin saf kavramlar altına alınması ve böylece kategorilerin belirişlere/tezahürlere (appearance) uygulanmasının, eş deyişle, saf kavramların belirişlere uygulanabilmesinin nasıl mümkün olduğudur. Böyle bir soruşturmayı başlatan Kant; ardından, bir yandan kategoriler diğer yandan da tezahürler ile türdeş olan ve kategorilerin tezahürlere uygulanmasını mümkün kılan üçüncü bir şey olması gerektiğine karar vermektedir. Bu aracı temsil, bir yandan saf ve yine de

Bi̇r Kategori̇ Hatasi Olarak David Hume’Un Nedenselli̇k Kavrami

2018

Nedensellik, felsefe ilk ortaya ciktigindan beri, neredeyse her filozofu belli bir dereceye kadar ilgilendiren onemli bir kavram olagelmistir. Sokrates oncesi filozoflardan gunumuze dek konuyla ilgili ortaya konulmus sonuclardan her biri, kendi ic sistemlerine uygunlugu saglayabildikleri olcude, kavramin tarihsel gelisimine onemli katkilar saglamislardir. Burada sundugumuz calisma da, David Hume tarafindan kokten bir elestiriye tabi tutulan nedensellik kavramina, Aristoteles’in kategoriler ogretisi ve Gilbert Ryle’in kategori hatasi uzerinden ontolojik statusunu yeniden kazandirma yonunde bir oneri niteligindedir. Bunun icin de nedenselligin hangi durumlarda bir kategori hatasi olarak degerlendirilebilecegi ve nerede aranmasi gerektigi gosterilmeye calisilmistir.

Gazâlîci Sebepliliğin Metodik Çerçevesi

2013

Gazâli’nin sebeplilik teorisini anlamak, onun tevhid fikrini anlamaktan gecer. O, tevhid konularini ilkin el-Iktisâd’da incelemekle birlikte, tevhidin asil tanim ve icerigini Ihyâ’da belirler. Ihyâ, tevhidin bize evrendeki butun nesne ve olaylarin tek failinin Allah oldugunu soyler. Bu anlayis, kâinatta pek cok fail sebebin oldugunu soyleyen Aristotelesci felsefenin sebepliligiyle celisir. Dolayisiyla Aristotelesci felsefenin sebepliligi bize Gazâli’nin tevhid cercevesinde inceledigi sebeplilik teorisini anlama imkani vermeyecektir. Oyleyse Gazâlici sebeplilik teorisinin anlasilmasi icin, oncelikle, tevhidin tanimi, konulari ve referans aginin belirlenmesini gerektirir. Tevhid ise, yalnizca Ihyâ’dan bulabilecegimiz bir konudur. Konu hakkinda calisma yapan cogu Gazâli uzmani bu onemli noktayi gozden kacirmis gorunmektedir.