Okul Öncesi Hikaye Kitaplarında Yer Alan Çocuk Karakterlerin Duygu ve Davranış Özelliklerinin İncelenmesi (original) (raw)
Related papers
ÇEDAR, 2021
Araştırmada 3-6 yaş çocuklarına yönelik olarak yayımlanan resimli öykü kitaplarında yer alan ana/yan karakterlerin sergiledikleri prososyal davranışların incelenmesi amaçlanmıştır. Betimsel araştırma modelinin kullanıldığı bu araştırmada veriler, doküman analizi yöntemi ile elde edilmiştir. Araştırmanın veri kaynaklarını İstanbul ilinde, ulaşılabilen, alışveriş merkezlerindeki büyük kitapçılarda, 3-6 yaş grubuna hitap eden ve içeriğinde prososyal davranışları bulunduran 105 kitap oluşturmuştur. Dört araştırmacı tarafından oluşturulan "Kitap İnceleme Formu" ile kitaplar; künye bilgileri, fiziksel özellikler, içerik ve yardımlaşma, iş birliği, empati, paylaşma, teselli etme, kibarlık, dayanışma kategorilerinde yer alan prososyal davranışlar açısından incelenmiştir. Araştırmacılar arasındaki güvenirliği belirlemek için 10 kitaptan oluşan bir pilot çalışma yapılmış ve araştırmacılar arası güvenirlik değeri 0,89 olarak bulunmuştur. Bu değer, Miles ve Huberman (1994) tarafından önerilmiş olan güvenirlik formülü (Güvenirlik = Görüş Birliği / (Görüş Birliği + Görüş Ayrılığı)) ile hesaplanmıştır. Elde edilen veriler frekans analizi ve ki-kare testi kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmanın sonucunda; Türkçe yazılan kitaplar ile kibarlık davranışı arasında istatistiksel açıdan pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur (x²= 7,367, p<0,05). 2000 yılı ve sonrasında yazılan kitaplar ile iş birliği (%97,7) davranışı arasında istatistiksel açıdan pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu (x²=7,636, p<0,05) ve 2000 yılı ve sonrasında yazılan kitaplar ile yardımlaşma (%92,3) davranışı arasında istatistiksel açıdan pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu (x²=4,699, p<0,05). Yazarların cinsiyeti ile kitaplarda yer alan prososyal davranışlar arasında ise istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki olmadığı görülmüştür (p>0,05). Kitaplarda en çok kibarlık davranışının, en az dayanışma davranışının prososyal davranış olarak işlendiği görülmüştür. Prososyal davranışlar, en çok insan karakterler yoluyla ele alınmıştır. Karakterlerin cinsiyetine göre işlenen prososyal davranışlara bakıldığında; yardımlaşma, empati, iş birliği, paylaşma ve dayanışma davranışlarının en çok "cinsiyetsiz" karakterler yoluyla işlendiği görülürken, teselli etme davranışının en çok "erkek" karakterler, kibarlık davranışının ise en çok "kadın" karakterler yoluyla işlendiği görülmüştür.
Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Öykülerdeki Kişilerin Karakter Özelliklerinin İncelenmesi
Ders kitaplarındaki öykülerde yer alan karakterler, çocukların öykünmelerine, özdeşim kurabilmelerine ve yeni arkadaşlıklar edinmelerine olanak tanıyarak etkin birer öğrenme ortamı oluştururlar. Bu bağlamda, öykülerdeki karakter özellikleri, çocukların kişilik gelişimi için son derece önemlidir. Buna göre Türkçe ders kitaplarındaki karakter özelliklerinin bilimsel bir anlayışla incelenmesi önemli bir gerekliliktir. Bu çalışmada, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları tarafından hazırlanan 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında bulunan öykülerdeki karakter özellikleri, Sever (2013) tarafından belirlenen "karakter özellikleri sınıflaması"na göre içerik analizi yöntemi kullanılarak incelenmiştir. İnceleme sonucunda Türkçe ders kitaplarında yer alan öykülerdeki karakterlerin açık, kapalı, devingen ve durağan olma durumları belirlenmiş ve karakter özelliklerinin frekans ve yüzde değerleri hesaplanıp tablolaştırılmıştır. Çalışmanın sonucunda, Türkçe ders kitabında yer alan öykülerdeki karakterlerin büyük çoğunluğunun "kapalı" ve "durağan" oldukları belirlenmiştir. Öykülerin çoğunda "açık" ve "devingen" özelliğe sahip herhangi bir karaktere yer verilmediği görülmüştür.
Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Öykülerdeki Karakter Özelliklerinin İncelenmesi
Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2017
Öz Ders kitaplarındaki öykülerde yer alan karakterler, çocukların öykünmelerine, özdeşim kurabilmelerine ve yeni arkadaşlıklar edinmelerine olanak tanıyarak etkin birer öğrenme ortamı oluştururlar. Bu bağlamda, öykülerdeki karakter özellikleri, çocukların kişilik gelişimi için son derece önemlidir. Buna göre Türkçe ders kitaplarındaki karakter özelliklerinin bilimsel bir anlayışla incelenmesi önemli bir gerekliliktir. Bu çalışmada, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları tarafından hazırlanan 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında bulunan öykülerdeki karakter özellikleri, Sever (2013) tarafından belirlenen "karakter özellikleri sınıflaması"na göre içerik analizi yöntemi kullanılarak incelenmiştir. İnceleme sonucunda Türkçe ders kitaplarında yer alan öykülerdeki karakterlerin açık, kapalı, devingen ve durağan olma durumları belirlenmiş ve karakter özelliklerinin frekans ve yüzde değerleri hesaplanıp tablolaştırılmıştır. Çalışmanın sonucunda, Türkçe ders kitabında yer alan öykülerdeki karakterlerin büyük çoğunluğunun "kapalı" ve "durağan" oldukları belirlenmiştir. Öykülerin çoğunda "açık" ve "devingen" özelliğe sahip herhangi bir karaktere yer verilmediği görülmüştür.
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
ÖZET Bu çalışmanın amacı; 3-6 yaş grubu çocuklar için hazırlanan resimli çocuk kitaplarında yer alan olumsuz duyguların sıklıkla hangileri olduğunu tespit ederek kitapta yer alan karakterlerin bu duygularla hangi yöntem ve stratejileri kullanarak baş ettiklerini incelemektir. Araştırmanın amacı doğrultusunda ölçüt örnekleme yoluyla, ulusal yayınevlerinden ulaşılabilen 61 resimli çocuk kitabı, resimli çocuk kitaplarında yer alan olumsuz duygular ve karakterlerin, bu duygularla başa çıkmada kullandıkları stratejiler açısından incelenmiştir. Veriler, Parrot'un yapmış olduğu duygu sınıflamasına göre öfke, üzüntü ve korku olmak üzere üç ana kategoriye ayrılarak işlenmiş; başa çıkma stratejileri ise araştırmacılar tarafından hazırlanan Olumsuz Duygularla Başa Çıkma Stratejileri Ölçüt Listesi'ne göre değerlendirilmiştir. İncelenen 61 resimli çocuk kitabında en sık rastlanan olumsuz duygu durumunun üzüntü olduğu ve bunu sırasıyla korku ve öfke duygularının izlediği görülmektedir. İncelenen resimli çocuk kitaplarında karakterlerin olumsuz duygularla başa çıkmada çoğunlukla işlevsel stratejiler kullandıkları ve kitapların çok azında işlevsel olmayan stratejilere yer verildiği görülmüştür. En sık görülen işlevsel başa çıkma stratejisi akran ya da yetişkin desteği arama olarak belirlenmiştir.
Türk Kütüphaneciliği, 2009
Hikâye kitaplari cocuklarin egitiminde vazgecilmez bir arac olarak kullanilmaktadir. Bunun icin cocuklarin yaslari, gelisim ozellikleri, ilgi ve ihtiyaclari dikkate alinarak hazirlanmis nitelikli hikâye kitaplari buyuk onem kazanmaktadir. Bu arastirmada Turkiye ’de 1995-2005 yillari arasinda 9 yayinevi tarafindan basilmis 52 ’si ceviri, 122 ’si yerli olmak uzere toplam 174 hikâye kitabinin metin ve resim kisimlarinda bulunan siddet ve korku ogeleri arastirmacilar tarafindan olusturulan bir degerlendirme formu ile incelenmistir. Genel olarak hikâye kitaplarinin metin ve resimlerinde ortalama % 8 siddet, % 11 korku ogesi oldugu bulunmustur. Soz konusu ogeler daha cok ceviri ve dunya klasikleri grubundaki kitaplarda tespit edilmistir.
Okul Öncesi Dönemde Anne-Çocuk Birlikte Hikâye Kitabı Okuma Davranışlarının İncelenmesi
Yaşadıkça Eğitim
Araştırmanın amacı annelerin çocukları ile birlikte hikâye kitabı okuma davranışlarının incelenmesidir. Betimsel tarama modelinde desenlenen araştırmanın örneklemi çocukları anasınıflarına devam eden 436 anneden oluşmaktadır. Veriler ÇEBOE (Çocuk Ebeveyn Birlikte Okuma Etkinlikleri Ölçeği) ile toplanmıştır. Verilerin analizinde betimsel istatistiklere ek olarak, Student’s t testi, Mann-Whitney U testi, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) ve Kruskal-Wallis H testi uygulanmıştır. Yapılan analizler sonucunda annelerin birlikte etkileşimli okuma, birlikte okumaya yönelik görüşler ve okuryazarlığın önemi boyutlarını her zaman, okuryazarlık öğretimini ara sıra ve okuryazarlığa model olma boyutunu nadiren gerçekleştirdikleri ortaya çıkmıştır. Ayrıca, annelerin çocukları ile birlikte okuma davranışlarının, anne eğitim düzeyi ve sahip olunan çocuk sayısına göre; çocuklarına kitap okuma sıklıklarına, kitap okumaya ayırdıkları zamana, çocuklarıyla birlikte okuyabilecekleri kitap sayısına ve çoc...
2021
Bu çalışmanın amacı, okul öncesi dönem çocuklarına yönelik hazırlanılan hikâye kitaplarının iç ve dış yapı özellikleri bakımından çocukların gelişim alanlarına uygunluklarının incelenmesidir. Bu amaçla çeşitli yayınevlerine ait 32 farklı çocuk kitabı rastgele seçilmiş ve kitap inceleme formu kullanılarak dış yapı özellikleri olan "kitapta resimleme, kitapta kullanılan malzeme, kitapta boyut, kitap ağırlığı, kitapta kapak ve ciltleme, kitapta harf özelliği, sayfa düzenlemesi" kriterleri ve içyapı özellikleri olan "tema, konu, kahramanlar, dil ve anlatım" ile çocukların gelişim alanları olarak; dil gelişimi, bilişsel gelişim, kişilik gelişimi, toplumsal gelişim" kriterleri çerçevesinde incelenmiştir. Araştırmada doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırma verileri "3-6 yaş çocuk kitabı inceleme formu" kullanılarak toplanmıştır. Bu formda gözlenecek özelliğin varlığı ya da yokluğu, "x", "√" veya "evet" gibi işaret veya kelimeler kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmacıların her biri tarafından ayrı ayrı olacak şekilde incelemeler gerçekleştirilmiş ve güvenirliğini hesaplamak için Kappa istatistiği kullanılmıştır. İncelenen kitapların sunumunda kitap isimleri yerine K1, K2 gibi kodlar kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre incelenen 32 hikâye kitabının iç ve dış yapı ölçütlerine göre genel anlamda yeterli olduğu ve okul öncesi çocuklarının gelişim alanlarına uygun olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Sözcükler: Çocuk kitapları, çocukların gelişim alanları, dış yapı ölçütleri, içyapı ölçütleri.
Başkent University Journal of Education, 2019
Türkçe ders kitaplarında yer alan öykü metinlerindeki "karakter" öğesi, kurgunun yapılandırılmasında ve ileti ile izleklerin öğrenciye aktarılmasında son derece önemli bir yazınsal unsur olma özelliği taşımaktadır. Bu nedenle öykü türü metinlerde yer alan karakterlerin geliştirilme sürecinde özenli bir tutum içinde olunması, ortaya çıkan metnin niteliğini büyük ölçüde etkilemektedir. Lukens (1999), karakter geliştirme yollarını "davranışlarıyla, konuşmalarıyla, fiziksel özellikleriyle, diğer karakterlerin yorumuyla ve yazarın yorumuyla" olmak üzere beş ana kategori altında ele almıştır. Buna göre, bu çalışmada Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları tarafından yayımlanan ortaokul (5., 6., 7. ve 8. Sınıf) Türkçe ders kitaplarındaki öykülerde yer alan karakter geliştirme yolları, Lukens (1999) tarafından yapılan sınıflama doğrultusunda betimsel çözümleme yoluyla incelenmiştir. İnceleme sonucunda, Türkçe ders kitaplarında yer alan öykülerdeki karakterlerin genellikle "konuşma yoluyla" ve "yazarın yorumuyla" geliştirildikleri belirlenmiştir. Sayısal olarak az olmasına karşın bazı öykülerde karakterlerin "davranışlarıyla, fiziksel özellikleriyle ve diğer karakterlerin yorumuyla" da geliştirildikleri bulunmuştur.
Çocuk Edebiyatında "Karakter" Kavramı
Çocuk Edebiyatında "Karakter" Kavramı
Özet Aristotales'ten günümüze sanatın ana işlevinin izleyende/alımlayanda katharsis (arınma) sağlamak olduğu kabul edilmiştir. Katharsis büyük ölçüde alımlayanın tahkiyenin merkezindeki karakterlerle "özdeşim" kurması yoluyla sağlanabilmektedir. Bilindiği üzere kurgunun olmazsa olmaz dört temel öğesi zaman, mekân, karakter ve olaydır. Metinde zaman ve mekân, karakter ile kurgunun yapısına girebilir. Karakter aynı zamanda kurguda olayı başlatan, geliştiren ve eyleyen ana unsurdur. Karakter olmadan kurgunun diğer elemanları ölüdür, hele olay hiç yoktur. O halde karakter kurgunun diğer elemanlarının hareketlenmesini, hayatiyet kazanmasını mümkün kılar. Çocuk edebiyatında da karakterle özdeşim kurma meselesi, hem sorunlu bir konu olarak çokça tartışılmakta hem de çocuğa evrensel, millî ve ahlâkî değerlerin aktarılmasında verimli bir araç olduğundan sıkça gündeme getirilmektedir. Çocuklar 3-6 yaş aralığında davranışlarının büyük bir bölümünü yakın ve uzak çevrelerindeki gerçek kişileri ya da film, animasyon, kitap gibi kurgusal yapıtlardaki kahramanları örnek alarak oluşturmaktadırlar. Bu durum ilerleyen yaşlarda da azalarak devam etmekte, ergenlik döneminde daha kritik bir dönemece girmektedir. Özellikle kurgusal karakterler sahip oldukları olağanüstü güçler ve imrenilecek fiziksel özellikleriyle çocukların gözünde ideal rol modelleri oluşturmaktadırlar. Bu "her şeye sahip olan ve her şeyi yapabilen" karakterler çocuğun gerçeklik algısını zedelemekte ve onların var olmayan, ulaşamayacakları, gerçek dışı karakterleri model almalarına neden olmaktadır. Bir de buna, son dönemlerde çocukları hedef tüketici kitlesi olarak gören şiddet, fantastik ve cinsellik örüntüleriyle dolu görsel ve yazılı ürünlerin de karakterleri eklenince durum daha da tehlikeli bir hâl almaktadır. Geçmişin aşırı didaktik, davranışlar açısından kusursuz, slogancı çocuk karakterleri, çocuk eğitimi açısından ne kadar verimsiz ise günümüzün fiziksel ve sosyal yönden aşırı idealize edilmiş, yorulmak bilmez çocuk karakterleri de bir o kadar sakıncalıdır. Bu noktada, çocuk edebiyatında ideal olanın ne olduğu ve neye göre şekillendirilmesi gerektiği de başka bir sorundur. Küreselleşen dünyada ideal artık evrensel, millî ve ahlâki değerlere sahip olandan çok "sistemin" değerlerine sahip çıkan ve onları hayata geçirendir. Bu nedenle çocuk edebiyatında karakter oluşturma konusunda dikkatli olunmalı ve karakterlerin fiziksel ve ruhsal açıdan çocukların gelişim aşamalarına uygun çizilmelerine önem verilmelidir. Betimsel bir araştırma olan bu çalışmada tarama modeli kullanılmıştır. Çalışmada öncelikle karakter öğesi tartışılmaya ve tanımlanmaya çalışılmış, daha sonra çocuk edebiyatında karakter öğesinin ana bileşenlerinin