Köl Tigin Yazıtının Çince Yüzü Hakkında (original) (raw)
Related papers
Akar, A. (2022). Kül Tigin Yazıtı. İstanbul: Ötüken Neşriyat. 156 s. ISBN: 978-625-4084-31-7
Bu çalışmada Prof. Dr. Ali Akar'ın Türkçeye kazandırmış olduğu Kül Tigin Yazıtı isimli tanıtımı yapılmıştır.
Köl Tigin ve Bilge Kağan Yazıtlarındaki Teŋriteg Teŋride Bolmış Türük Bilge Kagan
Köl Tigin ve Bilge Kağan Yazıtlarındaki Teŋriteg Teŋride Bolmış Türük Bilge Kagan ve Teŋriteg Teŋri Yaratmış Türük Bilge Kagan İbareleri Üzerine, 2021
Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarındaki teŋriteg teŋride bolmış türük bilge kagan (KT G 1 - BK K 1) ve teŋriteg teŋri yaratmış türük bilge kagan (BK D 1 - BK G 13) ibareleri araştırmacılar tarafından şimdiye kadar farklı şekillerde yorumlanmış ve değişik anlamlar verilmiştir. İlgili ibarelerde yer alan kelimelerin işaretlerinde ittifak söz konusudur. İbarelerin yazı çevrimleri her zaman aynı şekilde yapılmıştır. Ancak ibarelerin anlamlandırılmasında farklı görüşler vardır. İbarelerin farklı olarak yorumlanmasının sebebi anlamlandırma tercihleridir. İlgili ibarelerin doğru anlaşılması için Köktürk harfli diğer yazıtlar, yazıtlardaki benzer kullanımlar dikkate alınarak tarih, mitoloji, kültür ve inanç çerçevesinde konunun ele alınıp değerlendirilmesi gerektiği düşüncesindeyiz. Makalede, söz konusu ibarelerle ilgili önceki anlamlandırma teklifleri listelenmiş, yapılan anlamlandırma teklifleri analiz edildikten sonra yapılan değerlendirmeler neticesinde teŋriteg teŋride bolmış türük bilge kagan ve teŋriteg teŋri yaratmış türük bilge kagan ibarelerinin anlamlarının ayrı ayrı değerlendirilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu bağlamda, ilgili ibarelerin anlamları yeniden değerlendirilmiştir.
Kül Tigin Abidesinin Güney-Doğu Yüzünde
Journal of Turkish Studies, 2013
Orhun Abideleri'nin Vilhelm Thomsen tarafından okunuşundan bugüne kadar abideler üzerinde pek çok çalışma yapılmıştır. Thomsen ve Radloff ile başlayan okuma ve anlamlandırma çalışmaları günümüze kadar devam etmiş, gerek yerli ve gerekse yabancı Türkologlar tarafından abideler üzerine müstakil metin neşirleri yapılmış, çeşitli okuma ve anlamlandırma denemeleri gerçekleştirilmiştir. Bu yoldaki çalışmalar bugün de devam etmektedir. Bu çalışmalarla abidelerdeki birçok mesele çözüme kavuşmuş ve kavuşmaktadır. Özellikle abidelerin anlamlandırılması çalışmaları, taşlardaki dilin anlam zenginliğinin ortaya konulması açısından son derece önemlidir. Zira bir kelimenin ifade ettiği kavramların çeşitliliği, o kelimenin ait olduğu dilin eski ve köklü bir dil olduğunu gösterir. Biz de bu çalışmamızda Kül Tigin Abidesi'nin Güney-Doğu Yüzünde Geçen "ıġar oġlanı~ızda tayġunu~uzda yigdi igidür ertigiz." cümlesindeki "igid-" fiilinin bu cümle içinde yüklendiği anlam üzerinde duracağız. Bunu yaparken "igid-" fiilinin "ıġar oġlanı~ızda tayġunu~uzda yigdi igidür ertigiz." cümlesindeki anlamı ile söz konusu fiilin geçtiği diğer cümlelerdeki anlamını karşılaştıracağız. Ayrıca "igid-" fiiline, abideler üzerinde metin neşri ve anlamlandırma çalışması yapmış olan Muharrem Ergin, Talat Tekin, Hüseyin Namık Orkun ve Vilhelm Thomsen gibi bilim adamlarının verdikleri anlamları ele alarak, gerek Köktürk, Uygur, Karahanlı, Harezm Türkçeleri gibi tarihî Türk lehçelerinden ve gerekse Türkçenin tarihî sözlüklerinden vereceğimiz örneklerle "igid-" fiiline "ıġar oġlanı~ızda tayġunu~uzda yigdi igidür ertigiz." cümlesinde verilmesi gereken anlamla ilgili kendi görüşümüzü açıklayacağız.
Köl Tigin Yazıtının Güneybatı Yüzünde Agışın mı Yoksa Agısın mı Okunmalı?
Bu makalede Köl Tigin yazıtının güneybatı yüzünde NIŞIG harfleriyle yazılmış sözcük üzerinde durulacaktır. İlk olarak sözcüğün okunuşuyla ilgili değişik görüşlere yer verilecektir. İkinci olarak bu görüşlerin eleştirisi yapılacaktır. Üçüncü olarak sözcüğü agısın biçiminde okumanın yerinde olacağı gerekçeleriyle birlikte ortaya konacaktır. Son olarak ise "servet, mal mülk" anlamına gelen agısın'ın agı+sı+n biçiminde eklerine ayrılabileceği ve barımın ile ikileme oluşturduğu belirtilecektir.
Köl Tigin (G9) ve Bilge Kagan Yazıtlarındaki Arıltıg (K7) Üzerine
Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 2017
Köl Tigin yazıtının güney cephesinin 9. satırı ile Bilge Kagan yazıtının kuzey cephesinin 7. satırında RLTG şeklinde yazılan bir kelime mevcuttur. Kelimenin yazıçevrimi erken dönem neşirlerinden itibaren her zaman aynı şekilde yapılmıştır: RLTG (a)r(ı)lt(ı)g. Ancak kelimenin kaynağı ve anlamlandırılması konusunda ihtilaflar vardır. Yazıtların erken dönem neşirlerinde arıl- için ‘güçsüz düşmek, zayıflamak’ anlamı verilmiştir ve verilen anlam günümüze kadar birçok neşirde kabul edilmiştir. Bu anlamlandırma, ilk kez Talat TEKİN tarafından ‘yok olmak, mahvolmak’ şeklinde değiştirilmiş ve yakın dönem bazı neşirlerde bu anlamlandırma kabul edilmiştir. Makalede, fiilin anlamı bağlama göre tekrar değerlendirilecektir.
Tarihî Metinlerde Önvarsayımın Görünümü: Köl Tigin Yazıtı
Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2023
Örtük yapının unsurlarından sayılabilecek olan önvarsayım, konuşurun sözcesinde muhatabına ilettiği gizli bilgi parçalarını anlatan bir kavramdır. Önvarsayımlar, konuşurun yüzey yapıda sınırlı birimle gösterdiği ancak derin yapıda karşılığı olan anlamsal arka plandır. Söylenen ile iletilen arasındaki farkla da açıklanan önvarsayımların anlamlı olabilmesi için konuşur ve muhatap arasındaki bağlamın ve bağlamı şekillendiren geçmiş yaşantıların, deneyimlerin, genel-geçer bilgilerin vs. ortak olması gerekmektedir. Olumsuzlanabilme, kesinlik taşıma, gerektirme ilişkisine sahiplik, yüzey yapıda görünüm sunma, odaksıl olmama gibi özellikleri sıralanabilen önvarsayımlar sözcede farklı türden dilsel göstericilerle işaretlenebilme durumlarına göre farklı kategorilere ayrılmaktadır. Bu çalışmanın derlemini Köktürkçe metinlerinden Köl Tigin Yazıtı (KT) oluşturmaktadır. Önvarsayım türleri ve önvarsayım göstericilerinin tarihî bir metindeki görünümünü ortaya koymak amacıyla yapılan bu incelemede önvarsayımlar; varoluşsal önvarsayım, olgusal önvarsayım, sözlüksel önvarsayım, yapısal önvarsayım, olgusal olmayan önvarsayım, karşı olgusal önvarsayım ve çıkarımsal önvarsayım kategorilerine göre değerlendirilmiştir. (KT)’de bu yedi kategorinin belirlediği önvarsayımlar; morfolojik, sözcüksel ve söz dizimsel göstericilerle kodlanma durumlarına göre ayrıca bir tasnife tabi tutulmuştur. Böylece belirli bir metin üzerinden olsa dahi Türkçenin tarihî lehçelerinden biri olan Köktürkçede önvarsayım türleri ve göstericilerinin durumu ve kullanımı hakkında fikir sahibi olunması ve benzer çalışmalara da kaynaklık etmesi hedeflenmiştir.
Özet: Köl Tigin Yazıtının kuzey yüzü, diğer yüzlere oranla daha fazla yıpranmıştır. Hatta bu yüzde çeşitli kopma ve kırılmalar meydana gelmiştir. Bu yüzün 4. satırından itibaren Dokuz Oğuzlarla yapılan savaşlar anlatılmakta olup, buradaki cümlelerin paraleli BK D 30'da geçmektedir. Bu yazıda Köl Tigin Yazıtının kuzey yüzünün 6. satırında geçen ve genellikle Bolçu şeklinde tamamlanan yer adının Dokuz Oğuzların yaşadıkları yerlerle uyumsuzluk yaratmasından dolayı, olamayacağı üzerinde duruldu. İlk iki harfi net olan ve Bo ya da Bu okumaya elverişli bu yer adının, Şine Usu doğu 3 ve Terhin batı 4'te geçen ve son zamanlarda yayımlanan bir bildiride Ulaangom yazıtının 1. satırında da Burguluk şeklinde geçtiği ileri sürülen Burgu (~Burugu) ile bir ve aynı olduğu önerilmiştir. Burgu (~Burugu)'nun yeri ile ilgili değişik görüşler varsa da Selenge ve Tula arasında bir ırmak olmalıdır.
Köl Tigin (Doğu 26) ve Bilge Kagan (Doğu 21) Yazıtlarındaki nŋyILSG İbaresi Üzerine
ULUSLARARASI TÜRK LEHÇE ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (TÜRKLAD), 2017
Eski Tür yazıtlardaki her bir kelimenin okunuşu ve anlamlandırılması konusundaki gayret, Eski Türk filolojisine önemli katkılar sunmaktadır. Köl Tigin yazıtının doğu cephesinin 26. satırında nŋyILsG bod(u)nka ol(u)rm(a)d(ı)m ve paralel metin olan Bilge Kagan yazıtının doğu cephesinin 21. satırında [nŋ yI]LsG bod(u)nta [üze ol(u)rm(a)d(ı)m] şeklinde geçen iki cümle vardır. Bu cümlelerdeki nŋyILsG ibaresinin okunuşu ve anlamlandırılması hakkında şimdiye kadar kesin bir neticeye varılamamıştır. Makalede, daha önceki teklifler değerlendirilecek ve yeni bir okuma teklifi sunulacaktır.