Refik Halit Karay'ın Kaleminden İzmir'in İşgalinin Değerlendirilmesi (original) (raw)
Related papers
Refik Halit Karay’ın Eserlerinde Batı İmgesi
Öz Bir kültür adamı ve politik figür olarak ön plana çıkan Refik Halid Karay, 20. yüzyılda Türkiye'de yetişmiş en önemli entelektüellerden biridir. Özellikle siyasi mizah içerikli kalem tecrübeleriyle etkili bir yazar olan Refik Halid, edebiyatçılığının yanında aynı zamanda tarihle ve sosyolojiyle yakından ilgilenmiştir. Türkiye tarihinin kırılma noktalarından biri olan 20. yüzyılın ilk yarısında meydana gelen siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel gelişmeler Karay'ın üzerinde kalem oynattığı önemli konular olarak ön plana çıkmıştır. Yazar bu olayları sağlam bir yazım tekniği ve sıra dışı yorum gücüyle okuyucuya aktarmasını bilmiştir. Refik Halid, hatıra, makale ve edebi eserlerinde 1908-1965 yılları arasında Türk toplumunun yaşadığı gelişim ve değişimleri ustalıkla yorumlayan aydınlardan biridir. Yazarın eserlerinde ağırlıklı olarak durduğu bir başka konu da Batı kültürü ve Batı imgesidir. O, kitaplarında ve gazete makalelerinde Türkiye'de ve Ortadoğu'da yaşanan mühim gelişmeleri düşünüp yorumlarken, bu olayların ortaya çıkışı ve gelişimi noktasında Batı'nın nüfuz ve tesirlerini titizlikle sorgulamıştır. Nitekim siyasi tarih, askeri tarih, sosyal tarih ve kültürel tarih konularında yaptığı yorumlarda sık sık Batı'nın, Doğu kültürüne olan etkilerini düşünmüştür. Bu çalışmada Karay'ın eserlerinde verdiği bilgilerden yola çıkarak yazarın Batı kültürü hakkındaki düşünceleri irdelenmeye çalışılmıştır. Abstract As a man of culture and prominent political figures Refik Halid Karay, is one of the most important intellectuals educated in Turkey in the 20th century. In particular, as being an effective political humor writer Refik Halid has also been closely involved with the history and sociology as besides man of letter. Karay has mostly written political, social, economic and cultural developments happened in the first half of the 20th century that is one of the turning points of the Turkish history. The author expressed these events for reader with a strong writing skills and extraordinary interpretive power. Refik Halid is one of the prominent intellectuals commenting skillfully development and changes of the Turkish community in the years between 1908-1965, in his memoirs, articles, and literary works. Another theme
Türk Fikir Hayatında Refik Halit Karay
2012
"Turkey is in a great difficulty in making man of thoughts and science. Thence, to be able to make any evaluation of these issues, it is essential to benefit from great figures of literature and history. The principal aim of this work is to sound what kind of contributions to the world of thought in Turkey were made by Refik Halit Karay who was adroitly treated in his works the political, historical, social and traditional developments during the period from the Second Constitutional Era to 1960’s. This paper also intends to inform about the progress the Turkish world of thought made through the history and to fix the position of Refik Halit Karay within this process as well. Key Words: History of thought, Refik Halit Karay, Constitutional Era, Republican Era, Turkey."
Refik Halit Karay Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi
A Bibliographic StudyAbout Refik Halit Karay, 2013
Refik Halit Karay is one of the leading authors of Turkish history and literature. He is an important figure of 20th century Turkish history and literature. As being a productive author Refik Halit Karay is an important information source that researchers must be applied to reach new comments. Our study is generated for researcher’s easily reaching to basic sources about this leading figure. A great part of this study consists of official publications, archives sources, newspapers, periodicals, books, articles, symposiums papers, undergraduate dissertations, postgraduate thesis, PhD dissertations and author’s articles that were published different newspapers and periodicals. The most uptodated information is used in this study. As known his dissident character and is being understood value of Refik Halit Karay was exiled two times in his life. Causes of his exile were political activities during the period of armistice and his writings on political satire. In this respect, to understand of the events in the first quarter of the 20th century, Refik Halit Karay must be researched. One of the most important parts of our study is the section where author’s articles are gathered. We think that this section attract more attention of researchers because of the containing new information. This study is a comprehensive bibliographic research prepared on Refik Halit Karay. Key Words: Refik Halit Karay, Bibliography, Constitutional Era, Republican Era, Turkey.
Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2020
Suriye, Ortadoğu’da önemli bir coğrafya adıdır. Bu coğrafyanın ifade ettiği harita kadim dönemlerle karşılaştırıldığında günümüzde bazı değişikliklere uğramıştır. Ancak Suriye, stratejik olarak önemini hâlâ muhafaza etmektedir. Tarihte ve günümüzde Suriye’de yaşanan gelişmeler en başta Ortadoğu ve Anadolu olmak üzere dünyanın çeşitli bölgelerinin siyasi ve toplumsal olaylarına nüfuz etmiştir. Suriye’de gelişen büyük siyasi gelişmelerin dolaylı yoldan Anadolu’ya etki ettiği gerçeğinden hareketle Suriye’nin, Anadolu için önemini daha iyi kavranabilir. Bu çalışma Refik Halit Karay’ın, Suriye ve Lübnan coğrafyasında bulunduğu sıralarda kaydettiği gözlemler ve eserlerinde verdiği bilgiler üzerinden bir bakıma I. Dünya Savaşı sonrasında bu bölgelerde yaşanan gelişmelerin bir analizidir. Refik Halit Karay’ın eserlerinde hassasiyetle durduğu konuların başında Türkiye’den ayrıldıktan sonra Arap ülkeleri ve Arap halklarının vaziyeti gelmektedir. II. Sürgün döneminin tamamını Lübnan’ın ve Suriye’nin çeşitli şehirlerinde geçiren yazar, bu ülkelerin siyasi ve sosyal durumlarıyla ilgili birçok tespitte bulunmuştur. Karay, 1922’de İstanbul’dan ayrılarak Beyrut’a gelmiş ve Cünye’ye yerleşmiştir. Halep’te, Doğru Yol gazetesinde muntazam yazılar kaleme almıştır. Siyasi hatıralarını yine bu coğrafyada yazmaya başlamıştır. Nuri Genç ile birlikte Halep’te 1928 tarihinde Vahdet gazetesini neşretmiştir. Halep’te otururken, Antakya’ya sık sık gidip gelmiştir. Burada görüştüğü Antakyalı gençlerde millî bilincin oluşmasına katkı sağlamıştır. Özellikle ikinci sürgün yıllarında yaşamını sürdürdüğü Lübnan ve Suriye’de yaptığı gözlemlerde Arap halkının yaşayışı hakkında birçok saptamada bulunmuştur. Bu araştırmada Karay’ın eserlerinden istifade edilerek I. Dünya Savaşı’ndan sonraki süreçte Suriye ve Lübnan’ın siyasi ve sosyal vaziyeti irdelenmeye çalışılmıştır.
Bir Muhalifin Gözünden Cumhuriyet'e Uyanmak: Refik Halid Karay'ın Deli Piyesi Üzerine Bir İnceleme
Öz Eserleriyle modern Türk roman ve hikâyesine damga vuran isimlerden biri olan Refik Halid Karay'ın dikkat çekici yönlerinden biri muhalif kimliğidir. Servet-i Fünun gazetesinde çıkan yazılarıyla edebiyat hayatına adım atan yazar, "Kirpi" müstearıyla yayımladığı hiciv yazılarıyla ününe ün katar. Refik Halid, başlangıçta İttihat ve Terakki'ye, ardından da Millî Mücadele ve Mustafa Kemal Atatürk'e karşı geliştirdiği muhalif tavır nedeniyle ömrünün büyük bir kısmını sürgünlerde geçirmiştir. Önce Sinop'ta, ardından da Çorum, Ankara ve Bilecik'te beş yıl sürgün hayatı yaşan Refik Halid, 1922'de yurt dışına çıkmış ve 1938'de yırda dönünceye kadar Beyrut ve Halep'te yaşamak zorunda kalmıştır. Memleket Hikâyeleri, Sürgün, Gurbet Hikâyeleri gibi eserlerinde sürgün hayatının yansımalarını gördüğümüz Refik Halid'in dikkat çekici eserlerinden biri de Deli adlı piyesidir. Yazarın ikinci sürgün döneminde Halep'te kaleme aldığı Deli, ele aldığı konu ve bu konuların işleniş tarzı ve karşı-kanonik bir metin olması yönleriyle ön plana çıkmaktadır. Vahdet gazetesinde tefrika edildikten sonra kitap hâlinde neşredilen Deli, Maruf Bey'in başından geçenlere odaklanarak yaklaşık 20 yıllık bir zaman diliminde Türkiye'nin yaşadığı dönüşümü dile getirir. Yazar, bir yandan Maruf Bey'in yaşadığı yabancılaşma hâline odaklanırken bir yandan da ülkenin değişimi hakkındaki şahsi fikirlerini ifade eder. Bu makalede Refik Halid Karay'ın önce muhalif kimliği üzerinde durulacak, ardından yazarın Deli adlı piyesi benzer temalara eğilen eserlerle de kıyaslanarak değerlendirilmeye çalışılacaktır.
Refik Halit Karay ve Millî Mücadele
History Studies, Issue 12, 2013, 2013
This article covers the ideas of dissident of Turkish author Refik Halit Karay and his political activism in the early 20th century. In his works prominent political satirist Karay pointed to the social and cultural problems of the declining Ottoman Empire but he was far from offering viable solutions. Because Karay took a side against Mustafa Kemal’s national independence war, he left Turkey for his own safety after Mustafa Kemal won the independence war.
KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE “İREM” KELİMESİNİN KULLANIMI ÜZERİNE
Avrasya Uluslararası Araştırma Dergisi, 2023
Şair; malzemesi kelime, harcı hayal dünyası olan sanatkârdır. En önemli eseri ise şiirleridir. Çeşitli konularda, farklı nazım şekilleri ile duygu ve düşüncelerini aktaran şairler, bu şiirleri kullandıkları kelime ve kavramlara geniş anlam katmanları ekleyerek oluşturur. Çağrışımlarla kelimelere yeni anlamlar kazandırarak orijinal, başarılı ve üstün olma gibi gaye ve düşünceleri vardır. Bu kelimeler, kavramlar ve hayaller incelendiğinde şairin sahip olduğu düşünce dünyası keşfedilebilir. Ancak divan şairine yönelik bu keşfi yapabilmek için araştırmacıların divan şiir dünyasına yönelik bir bilgi birikimine sahip olmaları gerekir. Bu şiir dünyası mazmunlar çevresinde örülmüş olduğu için belli düzeyde ilgi ve bilgi çerçevesinde anlaşılabilmektedir. Klasik Türk şiirinin kelime hazinesi, edebi sanatları, sembolleri, aruz gibi kuralları araştırmacının bilgi birikimi içerisinde olması gerekenlerden sadece bazılarıdır. Bu birikim sonrası derin, zengin ve farklı hayaller anlaşılabilir hâle gelir. Bu çalışmada şairin hayal dünyası ile anlam zenginliği kazanmış olan “irem" kelimesinin katmanlı anlamları tespit edilmeye çalışılacaktır. İrem, "cennete özenilerek Şeddâd tarafından yaptırılmış yer" anlamındadır. Kur’ân-ı Kerim’de bahsolunan irem oradaki şekli ile divan şiirinde sıklıkla anılmıştır. Dini ilimlerce olumsuz olarak tanımlanan İrem, edebi metinlerde istisnalar dışında pozitif bir anlama kavuşmuş ve mutluluk uyandıracak şekilde kullanılmıştır. Şiirlerde ise daha ziyade doğal güzellik, buluşma yeri, sevgilinin özelliği gibi manalara gelecek istifade edilmiştir. Çalışmada örnekler çerçevesinde bütün bu geniş anlam dairesi ortaya konulmaya çalışılmış ve irem kelimesinin kapsamı incelenmiştir. Bu inceleme, irem kelimesi ile doğrudan veya ikincil olarak etkileşim hâlindeki kelimeler arasındaki bağlama odaklanılarak yapılmıştır.
REFİK HALİT KARAY'IN " ESKİCİ " HİKÂYESİ ÜZERİNE BİR İNCELEME
ÖZ: Refik Halit Karay'ın Eskici hikâyesi bir çocuğun dünyasını merkeze alarak, ana dilinin insan hayatında ne denli önemli olduğunu göstermektedir. Yazar büyük bir ustalıkla hikâyeye has bütün unsurları, özellikle burada fonksiyonel olarak karşımıza çıkan insan, tabiat, nesne, çatışma ve empati unsurlarını başarılı bir şekilde kullanmıştır. Ayrıca cümlelerin, kelimelerin, eklerin, hatta paragraf, bölüm gibi daha büyük birimlerin belli bir atmosfer yaratacak şekilde düzenlendiğini görmekteyiz. Bu anlamda hikâye, üslup ve muhtevanın paralel yürüdüğünü gösteren başarılı bir örnektir.
Mudanya Mütarekesi'nin 100. Yılı Uluslararası Sempozyumu Bildiriler kitabı, 2023
Özet Refik Halid Karay, Türk edebiyatının yetiştirdiği en seçkin şahsiyetlerden biridir. Eserleri ve ortaya koyduğu eylemler göz önüne alındığında Türk edebiyatının yanı sıra yakın dönem Türk tarihi ve sosyolojisi için son derece değerli ve üretken bir yazardır. Kaleme aldığı politik mizah içerikli fıkralarının özellikle Millî Mücadele döneminin anlaşılması ve anlamlandırılmasında büyük katkıları vardır. Zaten kendisi de Damad Ferid Paşa Hükümetleri döneminde siyasetin içerisine bizzat girmiştir. 1919 ve 1920 yıllarında Damad Ferid Paşa tarafından kurulan hükümetlerde Posta-Telgraf Genel Müdürlüğü görevinde bulunmuştur. Bu görevlerden özellikle birincisi döneminde Mustafa Kemal Paşa’nın başlatmış olduğu millî hareketin karşısında yer almıştır. Sonraki yıllarda da bu olumsuz tavrını sürdürmüştür. Millî Mücadele’yi bir İttihatçı olarak görmüş ve eleştirmiştir. Bu incelemede Millî Mücadele karşıtı bir aydın olarak Refik Halid Karay'ın Aydede dergisinde kaleme almış olduğu makalelerden hareketle yazarın Büyük Taarruz’dan Mudanya Mütarekesi’ne kadar geçen sürece ilişkin izlenim ve yorumları ele alınmıştır. Böylelikle, Büyük Taarruz’dan Mudanya Mütarekesi ve sonraki döneme uzanan sürecin muhalif bir İstanbul aydının bakış açısından betimlenmesi ve tespit edilmesi sağlanmıştır. Bu kapsamda; Refik Halid’in, 2 Ocak 1922’den 9 Kasım 1922’ye kadar toplam 90 sayı yayımladığı Aydede isimli siyasi mizah dergisi en temel kaynak eseri olmuştur. Refik Halid Karay’ın Aydede’de 1922 yılı boyunca yayımlanmış yaklaşık 200’e yakın makale ve fıkrası bulunmaktadır. Aydede’nin özellikle 26 Ağustos 1922’den 9 Kasım 1922’ye kadar yayımlanan son 22 sayısında toplam 39 tane makale kaleme almış olan Refik Halid’in bu çalışmalarının gün yüzüne çıkarılması ve değerlendirilmesi 1922 yılı Türkiye’sinin bir başka cepheden anlaşılmasına katkı sağlamaktadır. Refik Halid Karay, 26 Ağustos 1922 tarihinde başlayan ve kısa sürede başarıyla neticelenen Büyük Taarruz’dan sonra köklü bir fikri değişim süreci içerisine girmiştir. Yıllardır başarılı olacağına ihtimal vermediği Millî Mücadele’nin askerî yönünün büyük bir muvaffakiyetle tamamlanması ve Mudanya Mütarekesi’yle barış kapılarının aralanması onun düşüncelerini tam tersi istikamette değiştirmiştir. Zaferle birlikte öncelikle büyük bir şaşkınlık yaşamış, akabinde Mustafa Kemal Paşa ve Türk ordusunun başarısını takdir eden ardı ardına makaleler kaleme almıştır. Ona göre hemen hemen hiç kimsenin muvaffakiyetine ihtimal vermediği bu büyük başarıyla birlikte Türk toplumunun kaderi baştan sona değişmiştir. Anahtar Kelimeler: Tarih, Refik Halid Karay, Aydede, 1922, Mudanya Ateşkesi, Millî Mücadele. Abstract From the Track of Aydede Magazine and Considerations of Refik Halid Karay: Analysis of the Process from the Great Offensive to the Mudanya Armistice Refik Halid Karay is one of the most distinguished figures of Turkish literature. Considering his works and actions, he is an extremely valuable and productive writer for Turkish literature as well as recent Turkish history and sociology. The political humorous jokes he wrote made great contributions to the understanding and interpretation of the National Struggle period. In fact, he himself entered politics in the period of Damad Ferid Pasha Governments. He served as the Post-Telegraph General Director in the governments established by Damad Ferid Pasha in 1919 and 1920. Especially during the first of these duties, he took a place against the national movement initiated by Mustafa Kemal Pasha. He continued this negative attitude in the following years. He saw and criticized the National Struggle as a Unionist. In this study, based on the articles written by Refik Halid Karay, an intellectual against the National Struggle, in the Aydede magazine, the author’s impressions and comments about the process from the Great Offensive to the Mudanya Armistice are discussed. In this way, the process from the Great Offensive to the Mudanya Armistice and the following period has been described and identified from the perspective of a dissident Istanbul intellectual. In this context, Refik Halid's political humor magazine Aydede, which he published from January 2, 1922, to November 9, 1922, with a total of 90 issues, is the most important source work. Refik Halid Karay published nearly 200 articles and jokes in Aydede in 1922. The excavation and evaluation of these works by Refik Halid, who wrote a total of 39 articles in the last 22 issues of Aydede published from August 26, 1922 to November 9, 1922, helps to understand Turkey in 1922 from another side. Refik Halid Karay experienced a radical spiritual change after the Great Offensive, which began on August 26, 1922, and was successfully completed in a short time. The military aspect of the national struggle, which he had not expected to succeed for years, was completed with great success, and the opening of the gates to peace with the armistice of Mudanya changed his thoughts in the other direction. After the victory, he was initially very surprised and then wrote a series of articles praising the success of Mustafa Kemal Pasha and the Turkish army. According to him, this great achievement, the success of which hardly anyone had expected, completely changed the fate of Turkish society. Key Words: History, Refik Halid Karay, Aydede, 1922, Mudanya Armistice, National Struggle.