End of Basque home rule in Spain (original) (raw)
Durante el siglo XIX, y especialmente a partir de la implantación del liberalismo en España, los fueros de las Provincias Vascongadas y Navarra serían objeto de continuas suspensiones y limitaciones de competencias. Fueron defendidos tanto por carlistas e isabelinos neocatólicos, como por republicanos federales, así como por la mayoría de los liberales vasco-navarros.
| Property | Value |
|---|---|
| dbo:abstract | The end of Basque home rule orfueros in Spain was a process coming to a head in the period extending from the First Carlist War (1833-1840) to the aftermath of the Third Carlist War (1876-1878). It brought to an end the status of sovereignty coupled with allegiance to the Crown of Castile held by the different Basque territories for centuries. In the French Basque Country, home rule was abruptly suppressed during the French Revolution (starting 1790). The loss of home rule (fueros) was followed by the Basque Economic Agreement (1878), a period of shaky peace with occasional popular uprisings, like the Gamazada centred in Navarre, and the emergence of Basque nationalism. (en) Foruen amaiera Hego Euskal Herrian Lehen Karlistalditik (1833-1840) Bigarren Karlistaldi osteko aldira (1876-1878) luzatu zen. Hartara, bukaera eman zitzaion Gaztelako Koroarekiko atxikimendua eta autogobernua uztartu zituen euskal lurralde horien estatusari. Ipar Euskal Herrian, foruak Frantziako Iraultzan kendu zituzten (1789-1790ean). Hamarkada luzez foruak higatzen joan ondoren, Lehen eta Bigarren Karlistaldien osteko okupazio militarretan, Espainiako gobernuek Hego Euskal Herriko lege eta erakundeak indargabetu zituzten Espainiako konstituzioen epelean (1812, 1820, 1837, 1876); horretarako, Foruak Berresteko Legea (1839), Foruak Eraldatzeko Legea (1841) eta Foruen Abolizio Legea (1876) prestatu eta ezarri zituzten. 1778ko Merkataritza Libreko Erregelamendutik aurrera, Hego Euskal Herriko lurraldeen ekonomiaren egoera oso zaila zen. Monarkiako gobernuak ezarritako Ebroko aduana larriek eragotzi egiten zuten Euskal Herriko produktuak monarkiako lurralde komunera ateratzea. Aldi berean, itsas trafikoa ataka batean zen. Manuel Godoy ministro ahalguztidunak protagonismo berezia hartu zuen aduanak eta foruak desegiteko monarkiaren politiketan, XVIII. mende amaieran eta XIX. mende hasieran. Hego Euskal Herriko goi-burgesia, Bilbo eta Donostiakoa bereziki, Ebroko aduanak kentzearen alde agertu zen. Horrekin batera, 1812ko Espainiako Konstituzioa babestu zuten. Gobernuak, bestetik, begiz jota zituen Hego Euskal Herriko lurraldeen ogasuna eta ahalmen militarra. Konbentzioaren Gerrak hondamendi ziklo bati eman zion hasiera, Julio Caro Barojak 1876 arte luzatu duena: Araba, Bizkai eta Gipuzkoako foruen abolizioaren urtea. Aldi horretan, Euskal Herriko gizarte eta politika egiturak gogor kolpatuak eta eraldatuak izan ziren, gerra giro ia etengabean. Espainiarako ezarritako konstituzioek berdindu egin zituzten monarkia horretako jurisdikzio guztiak, bereziki Euskal Herriko lege, gizarte eta ekonomia errealitateen kaltetan, 1808 eta, bereziki, 1812tik aurrera. Gerra testuinguru orokorrean, baina, herri militarizatuak erreakzio bat izan zuen elite liberalen kontra. Frantses estatu eredua bultzatzeko deliberoaz, monarkiaz jabetutako elite liberalek uniformizazio programa bat aplikatu zuten 1833tik aurrera. 1775etik, Hego Euskal Herriko aldundiek beren interes komunak defendatzeko izeneko topaketak antolatu zituzten arren, ez zuten beti elkarrekin jokatu, eta Nafarroa Garaiak, bereziki, dinamika politiko aparte bat eraman zuen. Foruen galeraren lorratzean, beste gertaera garrantzitsu batzuk gertatu ziren: Probintzia Baskongadoetako Ekonomia Itunak (1878), herri protesta eta altxamenduz zipriztindutako aldiak (bereziki, Gamazada Nafarroan), eta industrializazio masiboa. Giro horretan, euskal nazionalismo politikoa sortu zen, formalki Euzko Alderdi Jeltzalea eratu zenean, Bizkaian indartsuen. (eu) Durante el siglo XIX, y especialmente a partir de la implantación del liberalismo en España, los fueros de las Provincias Vascongadas y Navarra serían objeto de continuas suspensiones y limitaciones de competencias. Fueron defendidos tanto por carlistas e isabelinos neocatólicos, como por republicanos federales, así como por la mayoría de los liberales vasco-navarros. Aunque las guerras carlistas no se iniciaron para defenderlos, los fueros permitieron a los carlistas dominar la mayor parte de Vascongadas y Navarra durante la primera y la tercera guerra carlista y los partidarios del pretendiente hicieron bandera de ellos. El convenio de Vergara de 1839 permitió conservarlos tres décadas más y en 1875 Alfonso XII ofreció nuevamente mantenerlos si los carlistas se rendían, pero estos no aceptaron. Fueron finalmente suprimidos en 1876 por Cánovas del Castillo, quien proporcionó a cambio un régimen económico especial a las cuatro provincias. (es) |
| dbo:thumbnail | wiki-commons:Special:FilePath/Casa_de_juntas_de_Gernika.jpg?width=300 |
| dbo:wikiPageExternalLink | https://view.publitas.com/el-concierto-economico-vasco/03-titulo-ii-ocho-etapas-en-una-trayectoria-muy-dilatada/page/1 http://www.naiz.eus/eu/iritzia/articulos/convenio-navarro-o-ley-paccionada-de-1841 https://es.wikisource.org/wiki/Constituci%C3%B3n_espa%C3%B1ola_de_1876 https://es.wikisource.org/wiki/Ley_de_21_de_julio_de_1876 https://es.wikisource.org/wiki/Ley_de_Confirmaci%C3%B3n_de_Fueros https://es.wikisource.org/wiki/Ley_de_Modificaci%C3%B3n_de_fueros_de_Navarra_de_16_de_agosto_de_1841 http://www.memoriadigitalvasca.es/bitstream/10357/24852/1/100184.pdf |
| dbo:wikiPageID | 48763316 (xsd:integer) |
| dbo:wikiPageLength | 29221 (xsd:nonNegativeInteger) |
| dbo:wikiPageRevisionID | 1123719049 (xsd:integer) |
| dbo:wikiPageWikiLink | dbr:Carlos,_Duke_of_Madrid dbr:Progressive_Party_(Spain) dbr:Pyrenees dbr:San_Sebastián dbr:End_of_Basque_home_rule_in_France dbr:Basque_Country_(autonomous_community) dbr:Basque_language dbr:Biscay dbr:History_of_the_Basques dbr:Restoration_(Spain) dbr:Vitoria-Gasteiz dbr:Década_moderada dbr:Gaceta_de_Madrid dbc:Basque_history dbr:Crown_of_Castile dbr:Sabino_Arana dbr:Nation_state dbr:Gipuzkoa dbr:Third_Carlist_War dbc:19th_century_in_Spain dbr:Basque_Economic_Agreement dbr:Basque_nationalism dbr:Álava dbr:Fuero dbr:Oxymoron dbr:Baldomero_Espartero dbr:Ad_hoc dbr:Gamazada dbr:Culture_of_Basque_Country dbr:Juntas_Generales dbr:Alfonso_XII dbr:Alfonso_XII_of_Spain dbr:Ferdinand_VII dbr:First_Carlist_War dbr:Francisco_Serrano,_1st_Duke_of_la_Torre dbr:PSOE dbr:Pasaia dbr:Carlism dbr:Hispano-Moroccan_War_(1859–60) dbc:Carlism dbc:Navarre dbr:Southern_Basque_Country dbr:French_Basque_Country dbr:Greater_Bilbao dbr:Kingdom_of_Navarre dbr:Antonio_Canovas_del_Castillo dbr:Navarre dbr:Ramón_María_Narváez dbr:Unitary_state dbr:Tomas_de_Zumalacarregui dbr:Navarrese_electoral_Carlism_during_the_Restoration dbr:Spanish_nationalism dbr:Canovas_del_Castillo dbr:Jocs_Florals dbr:Basque_Country_(autonomous_region) dbr:Embrace_of_Vergara dbr:File:Mapa_político_de_España,_1850.jpg dbr:Convention_of_Amorebieta dbr:File:ArturoCampión.jpg dbr:File:Barres_mapa.jpg dbr:File:Casa_de_juntas_de_Gernika.jpg dbr:File:Costumbres_españolas,_el_mercado_...o,_de_Valeriano_Domínguez_Bécquer.jpg dbr:File:Fermín_Lasala_y_Collado.jpg dbr:File:Laflaca_caciquismo.jpg dbr:File:MMN.14.887.JPG dbr:File:Pamplona_-_Monumento_a_los_Fueros_1.jpg dbr:File:Si_el_famoso_árbol_de_Guernica_da...adeja_Política,_2_de_mayo_de_1874.jpg dbr:File:Vitoria_-_Diputacion_Foral_Alava14.JPG dbr:Yanguas_y_Miranda dbr:File:Museo_Zumalakarregi_Albumsigloxix_000553.JPG |
| dbp:wikiPageUsesTemplate | dbt:Cite_book dbt:Cite_journal dbt:Cite_web dbt:Main dbt:Quote dbt:Reflist dbt:See_also dbt:Sfnp dbt:Short_description |
| dct:subject | dbc:Basque_history dbc:19th_century_in_Spain dbc:Carlism dbc:Navarre |
| gold:hypernym | dbr:Process |
| rdf:type | owl:Thing dbo:Election |
| rdfs:comment | Durante el siglo XIX, y especialmente a partir de la implantación del liberalismo en España, los fueros de las Provincias Vascongadas y Navarra serían objeto de continuas suspensiones y limitaciones de competencias. Fueron defendidos tanto por carlistas e isabelinos neocatólicos, como por republicanos federales, así como por la mayoría de los liberales vasco-navarros. (es) The end of Basque home rule orfueros in Spain was a process coming to a head in the period extending from the First Carlist War (1833-1840) to the aftermath of the Third Carlist War (1876-1878). It brought to an end the status of sovereignty coupled with allegiance to the Crown of Castile held by the different Basque territories for centuries. In the French Basque Country, home rule was abruptly suppressed during the French Revolution (starting 1790). (en) Foruen amaiera Hego Euskal Herrian Lehen Karlistalditik (1833-1840) Bigarren Karlistaldi osteko aldira (1876-1878) luzatu zen. Hartara, bukaera eman zitzaion Gaztelako Koroarekiko atxikimendua eta autogobernua uztartu zituen euskal lurralde horien estatusari. Ipar Euskal Herrian, foruak Frantziako Iraultzan kendu zituzten (1789-1790ean). Hamarkada luzez foruak higatzen joan ondoren, Lehen eta Bigarren Karlistaldien osteko okupazio militarretan, Espainiako gobernuek Hego Euskal Herriko lege eta erakundeak indargabetu zituzten Espainiako konstituzioen epelean (1812, 1820, 1837, 1876); horretarako, Foruak Berresteko Legea (1839), Foruak Eraldatzeko Legea (1841) eta Foruen Abolizio Legea (1876) prestatu eta ezarri zituzten. (eu) |
| rdfs:label | Historia de los fueros vascongados y navarros en el siglo XIX (es) Foruen amaiera Hego Euskal Herrian (eu) End of Basque home rule in Spain (en) |
| rdfs:seeAlso | dbr:Third_Carlist_War |
| owl:sameAs | wikidata:End of Basque home rule in Spain dbpedia-es:End of Basque home rule in Spain dbpedia-eu:End of Basque home rule in Spain https://global.dbpedia.org/id/2Ahr2 |
| prov:wasDerivedFrom | wikipedia-en:End_of_Basque_home_rule_in_Spain?oldid=1123719049&ns=0 |
| foaf:depiction | wiki-commons:Special:FilePath/Mapa_político_de_España,_1850.jpg wiki-commons:Special:FilePath/Si_el_famoso_árbol_de...adeja_Política,_2_de_mayo_de_1874.jpg wiki-commons:Special:FilePath/Barres_mapa.jpg wiki-commons:Special:FilePath/ArturoCampión.jpg wiki-commons:Special:FilePath/Museo_Zumalakarregi_Albumsigloxix_000553.jpg wiki-commons:Special:FilePath/MMN.14.887.jpg wiki-commons:Special:FilePath/Pamplona_-_Monumento_a_los_Fueros_1.jpg wiki-commons:Special:FilePath/Casa_de_juntas_de_Gernika.jpg wiki-commons:Special:FilePath/Costumbres_españolas,...o,_de_Valeriano_Domínguez_Bécquer.jpg wiki-commons:Special:FilePath/Fermín_Lasala_y_Collado.jpg wiki-commons:Special:FilePath/Laflaca_caciquismo.jpg wiki-commons:Special:FilePath/Vitoria_-_Diputacion_Foral_Alava14.jpg |
| foaf:isPrimaryTopicOf | wikipedia-en:End_of_Basque_home_rule_in_Spain |
| is dbo:wikiPageRedirects of | dbr:End_of_Basque_fueros dbr:End_of_Basque_fueros_in_Spain dbr:End_of_Basque_home_rule_(Spain) |
| is dbo:wikiPageWikiLink of | dbr:End_of_Basque_home_rule_in_France dbr:Basques dbr:Deputy_General_of_Álava dbr:Sabino_Arana dbr:Third_Carlist_War dbr:Basque_nationalism dbr:Tomás_de_Zumalacárregui dbr:Juntas_Generales dbr:List_of_Deputies_General_of_Álava dbr:Hendaye dbr:Language_shift dbr:Blas_Morte_Sodornil dbr:End_of_Basque_fueros dbr:End_of_Basque_fueros_in_Spain dbr:End_of_Basque_home_rule_(Spain) dbr:Navarre dbr:Ramon_de_la_Sota |
| is foaf:primaryTopic of | wikipedia-en:End_of_Basque_home_rule_in_Spain |
