Stanisław Czerniecki (original) (raw)
Stanisław Czerniecki (Polish pronunciation: [staˈɲiswaf t͡ʂɛrˈɲɛt͡skʲi]; fl. 1645–1698) was a Polish soldier, property manager, chef and writer, best known as the author of Compendium ferculorum, albo Zebranie potraw (A Collection of Dishes), the first cookbook written originally in the Polish language. He was an ennobled burgher who held the titular offices of royal secretary and podstoli (deputy pantler) of Zhytomyr. During much of his life he served some of the powerful magnate houses of Poland, including the Wielopolski, Zamoyski, Wiśniowiecki and Lubomirski families. It was as head chef at the court of Prince Aleksander Michał Lubomirski that Czerniecki wrote his cookery book. As a designer of spectacular banquets, he has been called "the Polish Vatel" by Karol Estreicher, although Cz
| Property | Value |
|---|---|
| dbo:abstract | Stanisław Czerniecki (Polish pronunciation: [staˈɲiswaf t͡ʂɛrˈɲɛt͡skʲi]; fl. 1645–1698) was a Polish soldier, property manager, chef and writer, best known as the author of Compendium ferculorum, albo Zebranie potraw (A Collection of Dishes), the first cookbook written originally in the Polish language. He was an ennobled burgher who held the titular offices of royal secretary and podstoli (deputy pantler) of Zhytomyr. During much of his life he served some of the powerful magnate houses of Poland, including the Wielopolski, Zamoyski, Wiśniowiecki and Lubomirski families. It was as head chef at the court of Prince Aleksander Michał Lubomirski that Czerniecki wrote his cookery book. As a designer of spectacular banquets, he has been called "the Polish Vatel" by Karol Estreicher, although Czerniecki did not meet the tragic fate of François Vatel, the head chef at the court of the Grand Condé. (en) Stanisław Czerniecki – sekretarz królewski, podstoli żytomierski, autor pierwszej książki kucharskiej po polsku z 1682 r. Pochodził najprawdopodobniej z rodziny mieszczańskiej. Był kuchmistrzem wojewody krakowskiego Aleksandra Michała Lubomirskiego. W czasie "potopu" i bezpośrednio po nim brał udział w walkach ze Szwedami, Moskwą i Tatarami, za co w 1676 r. został nobilitowany na sejmie koronacyjnym Jana Sobieskiego. W 1670 r. został mianowany sekretarzem królewskim. W 1682 r. wydał "Compendium Ferculorum albo zebranie potraw", pierwszą polską książkę kucharską. W jej trzech rozdziałach zawarł po sto przepisów na potrawy mięsne, rybne i mleczne oraz kilkadziesiąt dodatków. Staropolska kuchnia Czernieckiego to przede wszystkim kuchnia ostra, charakteryzująca się obfitym używaniem egzotycznych przypraw. Do mięs, ryb i drobiu, ale także do potraw mącznych i mlecznych oraz warzyw dodawano ogromnych ilości pieprzu, szafranu, imbiru, gałki i kwiatu muszkatołowego, cynamonu, koriandru, kminku, octu, cukru, cytryn, limonek, piżma, pistacji, rodzynek i innych przypraw. Obficie używano octu, który łączono zwykle ze „słodkością” (cukrem, sokiem, konfiturami, rodzynkami), co nadawało mięsom i rybom smak daleki od pierwotnego. Kuchnia autora Compendium ferculorum charakteryzuje się dużą ilością dań postnych, zwłaszcza rybnych. Surowy post staropolski zabraniał spożywania nie tylko mięsa, ale także tłuszczów zwierzęcych, mleka, jaj, sera itp. Z tego względu dania postne należały do najlepiej rozwiniętych działów kuchni polskiej i najlepiej opracowanych przez Czernieckiego. Z mięs Czerniecki opisywał głównie wołowinę, cielęcinę, drób, dziczyznę i baraninę (skopowinę), niechętnie natomiast sięgał do dań z wieprzowiny, którą uważał za gorszą i niezdrową. Czerniecki krytykował i wykpiwał popularną w ówczesnej Europie kuchnię francuską i z najwyższą niechęcią odnosił się do francuskich kucharzy. Skwapliwie wychwalał natomiast kuchnię "krajów cesarskich", przez co rozumiał głównie Czechy i Węgry. Deklaracje te nie przeszkodziły mu jednak naśladować kuchmistrzów francuskich, z których receptur chętnie w swym dziele korzystał. W Panu Tadeuszu Adam Mickiewicz opisał Compendium ferculorum, choć dla lepszego brzmienia albo przez pomyłkę użył tytułu Kucharza doskonałego (pierwsze wydanie w 1783 r.) Szczegóły tekstu „Pana Tadeusza”, nota Mickiewicza w Objaśnieniach poety, a zwłaszcza sam opisy potraw jednoznacznie wskazują jednak, że wieszcz miał na myśli książkę Czernieckiego. W 1697 Czerniecki wydał jeszcze książeczkę zatytułowaną Dwór, wspaniałość, powaga i rządy Jaśnie Oświeconego Książęcia JM Państwa Rzymskiego [...] Stanisława hrabi na Wiśniczu i Jarosławiu Lubomirskiego, w której opisał organizację i życie dworu wojewody krakowskiego Stanisława Lubomirskiego. Publikacja ta zawierała także inne dziełko Czernieckiego zatytułowane Opisanie aktu weselnego, który w Łańcucie roku 1661 18 Septembris Jaśnie Oświecony Jerzy Sebastian Lubomirski [...] sprawował córce swojej [...] Konstancji. (pl) |
| dbo:alias | Stanislaus Columbus Czerniecki (en) |
| dbo:birthPlace | dbr:Strzyżów |
| dbo:birthYear | 1630-01-01 (xsd:gYear) |
| dbo:deathPlace | dbr:Wola_Nieszkowska |
| dbo:deathYear | 1698-01-01 (xsd:gYear) |
| dbo:occupation | dbr:Stanisław_Czerniecki__PersonFunction__1 |
| dbo:thumbnail | wiki-commons:Special:FilePath/POL_COA_Biały_Gołąb.svg?width=300 |
| dbo:wikiPageExternalLink | http://polona.pl/item/3490233/4/ |
| dbo:wikiPageID | 47428794 (xsd:integer) |
| dbo:wikiPageLength | 13505 (xsd:nonNegativeInteger) |
| dbo:wikiPageRevisionID | 1018546525 (xsd:integer) |
| dbo:wikiPageWikiLink | dbr:Połomia,_Strzyżów_County dbr:Rożnów,_Lesser_Poland_Voivodeship dbr:Battle_of_Chudnov dbr:Battle_of_Warsaw_(1656) dbc:Polish_food_writers dbr:Compendium_ferculorum,_albo_Zebranie_potraw dbr:Cossack_Hetmanate dbr:Crimean_Khanate dbr:Crest_(heraldry) dbr:Battle_of_Gołąb dbr:Louis,_Grand_Condé dbr:Stanisław_Lubomirski_(1583–1649) dbr:Strzyżów dbr:Zhytomyr dbr:Fee_tail dbr:Feliks_Kazimierz_Potocki dbr:François_Vatel dbr:Kraków_Voivodeship_(14th_century_–_1795) dbr:Pan_Tadeusz dbr:Brzesko dbc:Military_personnel_of_the_Polish–Lithuanian_Commonwealth dbc:Cookbook_writers dbr:Tsardom_of_Russia dbr:Helena_Tekla_Lubomirska dbr:Józef_Karol_Lubomirski dbr:Karol_Estreicher_(senior) dbr:House_of_Wiśniowiecki dbr:Dymitr_Jerzy_Wiśniowiecki dbr:Floruit dbr:Nowy_Wiśnicz dbr:Nowy_Wiśnicz_Castle dbr:Jan_Wielopolski dbr:Jan_Zamoyski_(1627–1665) dbr:Jarosław dbr:Jasień,_Lesser_Poland_Voivodeship dbr:Wielopolski_family dbr:Charge_(heraldry) dbr:Aleksander_Michał_Lubomirski_(d._1677) dbc:Polish_chefs dbr:Jerzy_Sebastian_Lubomirski dbr:John_III_Sobieski dbr:Coat_of_arms dbr:Hetmans_of_the_Polish–Lithuanian_Commonwealth dbr:Kraków dbr:Michał_Korybut_Wiśniowiecki dbr:Chancellor_(Poland) dbr:Second_Northern_War dbr:Sejm_of_the_Polish–Lithuanian_Commonwealth dbr:Wola_Nieszkowska dbr:Magnates_of_Poland_and_Lithuania dbr:Krystyna_Lubomirska_(d._1669) dbr:Podstoli dbr:Polish–Cossack–Tatar_War_(1666–71) dbr:Princes_of_the_Holy_Roman_Empire dbr:House_of_Lubomirski dbr:Head_chef dbr:House_of_Zamoyski dbr:Battle_of_Brayiliv dbr:File:Dolny_zamek_w_Rożnowie_20140501_2637.jpg dbr:File:Nowy_Wiśnicz_z_powietrza.jpg dbr:File:Compendium_ferculorum.jpg |
| dbp:alt | Stanisław Czerniecki's coat of arms, charged with a dove perched on one olive branch and holding another in its beak (en) |
| dbp:birthDate | 1630.0 |
| dbp:birthPlace | Strzyżów, Poland (en) |
| dbp:caption | Stanisław Czerniecki's coat of arms (en) |
| dbp:deathDate | between 1698 and 1716 (en) |
| dbp:deathPlace | Wola Nieszkowska, Poland (en) |
| dbp:imageUpright | 0.800000 (xsd:double) |
| dbp:name | Stanisław Czerniecki (en) |
| dbp:occupation | Soldier, property manager, chef (en) |
| dbp:otherNames | Stanislaus Columbus Czerniecki (en) |
| dbp:wikiPageUsesTemplate | dbt:Authority_control dbt:Cite_book dbt:Clear dbt:Efn dbt:Infobox_person dbt:Main dbt:Notelist dbt:Reflist dbt:Sfnp dbt:Short_description dbt:IPA-pl |
| dcterms:subject | dbc:Polish_food_writers dbc:Military_personnel_of_the_Polish–Lithuanian_Commonwealth dbc:Cookbook_writers dbc:Polish_chefs |
| rdf:type | owl:Thing foaf:Person dbo:Person dul:NaturalPerson wikidata:Q19088 wikidata:Q215627 wikidata:Q5 wikidata:Q729 dbo:Animal dbo:Eukaryote dbo:Species schema:Person |
| rdfs:comment | Stanisław Czerniecki (Polish pronunciation: [staˈɲiswaf t͡ʂɛrˈɲɛt͡skʲi]; fl. 1645–1698) was a Polish soldier, property manager, chef and writer, best known as the author of Compendium ferculorum, albo Zebranie potraw (A Collection of Dishes), the first cookbook written originally in the Polish language. He was an ennobled burgher who held the titular offices of royal secretary and podstoli (deputy pantler) of Zhytomyr. During much of his life he served some of the powerful magnate houses of Poland, including the Wielopolski, Zamoyski, Wiśniowiecki and Lubomirski families. It was as head chef at the court of Prince Aleksander Michał Lubomirski that Czerniecki wrote his cookery book. As a designer of spectacular banquets, he has been called "the Polish Vatel" by Karol Estreicher, although Cz (en) Stanisław Czerniecki – sekretarz królewski, podstoli żytomierski, autor pierwszej książki kucharskiej po polsku z 1682 r. Pochodził najprawdopodobniej z rodziny mieszczańskiej. Był kuchmistrzem wojewody krakowskiego Aleksandra Michała Lubomirskiego. Kuchnia autora Compendium ferculorum charakteryzuje się dużą ilością dań postnych, zwłaszcza rybnych. Surowy post staropolski zabraniał spożywania nie tylko mięsa, ale także tłuszczów zwierzęcych, mleka, jaj, sera itp. Z tego względu dania postne należały do najlepiej rozwiniętych działów kuchni polskiej i najlepiej opracowanych przez Czernieckiego. (pl) |
| rdfs:label | Stanisław Czerniecki (pl) Stanisław Czerniecki (en) |
| owl:sameAs | http://viaf.org/viaf/122027779 http://d-nb.info/gnd/1056099720 wikidata:Stanisław Czerniecki dbpedia-pl:Stanisław Czerniecki https://global.dbpedia.org/id/54aGR |
| prov:wasDerivedFrom | wikipedia-en:Stanisław_Czerniecki?oldid=1018546525&ns=0 |
| foaf:depiction | wiki-commons:Special:FilePath/Compendium_ferculorum.jpg wiki-commons:Special:FilePath/Dolny_zamek_w_Rożnowie_20140501_2637.jpg wiki-commons:Special:FilePath/Nowy_Wiśnicz_z_powietrza.jpg wiki-commons:Special:FilePath/POL_COA_Biały_Gołąb.svg |
| foaf:isPrimaryTopicOf | wikipedia-en:Stanisław_Czerniecki |
| foaf:name | Stanisław Czerniecki (en) |
| is dbo:author of | dbr:Compendium_ferculorum,_albo_Zebranie_potraw |
| is dbo:wikiPageRedirects of | dbr:Stanislaw_Czerniecki dbr:Czerniecki |
| is dbo:wikiPageWikiLink of | dbr:List_of_chefs dbr:List_of_Polish_people dbr:Compendium_ferculorum,_albo_Zebranie_potraw dbr:Cookbook dbr:Stanislaw_Czerniecki dbr:Polish_cuisine dbr:Czerniecki |
| is dbp:author of | dbr:Compendium_ferculorum,_albo_Zebranie_potraw |
| is foaf:primaryTopic of | wikipedia-en:Stanisław_Czerniecki |
