Ercan Alkaya - Academia.edu (original) (raw)
Papers by Ercan Alkaya
Turkish Studies, 2008
Ercan ALKAYA * ÖZET ÖZET ÖZET ÖZET Kıpçak grubu Türk lehçelerinden olan Tatar Türkçesinin üç büyü... more Ercan ALKAYA * ÖZET ÖZET ÖZET ÖZET Kıpçak grubu Türk lehçelerinden olan Tatar Türkçesinin üç büyük ağız grubundan birini oluşturan Sibirya Tatarlarının ağızlarında bulunan uzun ünlüler çeşitli yönleriyle dikkat çekmektedir. Bu makalede şimdiye kadar üzerinde fazla bir çalışma yapılmayan Sibirya Tatar Türkçesindeki uzun ünlüler ele alınmış ve sırasıyla "Birincil uzun ünlüler", "2. Đkincil uzun ünlüler", "3. Uzun ünlülerin bıraktığı seslik izler" olmak üzere üç başlık altında değerlendirilmiştir.
The article deals with the study of the stories of the talented writer M. Auezov, known not only ... more The article deals with the study of the stories of the talented writer M. Auezov, known not only in our original literature but in all human literature and culture. Methods of teaching with students by analyzing the artistic-ideological feature of the writer's stories in the higher school are offered. Along with the literary side, M. Auezov speaks about the importance of fundamental research in the field of literary criticism, and pedagogical work in the field of teaching, psychological and philosophical ideas. The first stories of the writer are considered as a means of teaching art and worldview, raising questions, and skills of character development in the university. The author shows ways to engage students in cognitive work, research, conducting
Tatar Türkçesinin üç büyük ağız grubundan biri olan ve Doğu grubu ağızları olarak adlandırılan Si... more Tatar Türkçesinin üç büyük ağız grubundan biri olan ve Doğu grubu ağızları olarak adlandırılan Sibirya Tatar ağızları-gAlI ekinin yaygınlığı ve çeşitli işlevleriyle kullanımı bakımından Tatar edebî diline göre zenginlik arz etmektedir. Günümüzde Tatar edebî dilinde kullanımı görülmeyen bu ek, Sibirya Tatar Türkçesinde Eski Türkçedeki işlevlerini de devam ettirerek başta isim-fiil (mastar), zarf-fiil, gereklilik çekimi olmak üzere çeşitli işlevleriyle yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada-gAlI ekinin kökeniyle ilgili görüşler değerlendirilmiş, ekin Sibirya Tatar ağızlarındaki kullanımı, varyantları ve işlevleri ortaya konulmuş, diğer lehçelerdeki durumu da göz önüne alınarak Sibirya Tatar Türkçesinin mevcut durumu ve konumuyla ilgili bir değerlendirme yapılmıştır.
Butun Turk dunyasinda ortak ozellikler gosteren atasozleri, Turk sozlu kulturunun en degerli unsu... more Butun Turk dunyasinda ortak ozellikler gosteren atasozleri, Turk sozlu kulturunun en degerli unsurlarindandir. Bu calismada Turk dunyasinin onemli boylarindan Kirim Karay Turklerinin dil ve soz ile ilgili atasozleri ele alinmistir. Dilin/sozun toplum icerisindeki yeri, gunluk hayattaki onemi ve iletisim kurmadaki islevi degerlendirilmistir. Kirim Karay Turklerine ait olan seksen atasozunun Turkiye Turkcesindeki karsiligi da parantez icinde gosterilmistir
Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD), 2020
Bulunuşunun üzerinden 200 yılı aşkın bir zaman geçen Dede Korkut Kitabı, 15.-16. yüzyıllarda Anad... more Bulunuşunun üzerinden 200 yılı aşkın bir zaman geçen Dede Korkut Kitabı, 15.-16. yüzyıllarda Anadolu-Azerbaycan coğrafyasında Eski Oğuz Türkçesiyle yazıya geçirilmiş bir eser olsa da teşekkül tarihinin derinliği ve tarihî coğrafyasının genişliği bakımından sadece Oğuz Türklerinin değil, tüm Türklüğün en önemli eserlerindendir. 8. yüzyılda Oğuzların Seyhun kıyılarına göç etmelerinden itibaren oluşmaya başlayan Dede Korkut kahramanları etrafındaki boylar, Seyhun kıyılarında, Maveraünnehir ve Horasan’da ve son olarak Azerbaycan ve Anadolu sahasında yüzyıllarca sözlü gelenekte yaşadıktan sonra 15. yüzyılda Akkoyunlu coğrafyasında son biçimlerini alarak yazıya geçirilmiştir. Dolayısıyla, Dede Korkut Kitabı’nın dilinde Oğuz Türkçesinin yanı sıra diğer Türk lehçelerinden izler bulmak mümkündür. Bu çalışmada Dede Korkut Kitabı’nda yer alan Türkçe kelimeler, günümüz Kazak Türkçesinin söz varlığıyla karşılaştırılmış, ortak ve benzer olduğu düşünülerek ele alınan 77 kelime alfabetik olarak sır...
Kazan Tatarlarında Repressiya, 2023
Soljenltsln bu durum lçln: "Kendisine tnpılanın (Stıılln) keyfi idaresinden bugün s~ açılırken, h... more Soljenltsln bu durum lçln: "Kendisine tnpılanın (Stıılln) keyfi idaresinden bugün s~ açılırken, hep mahut 1937-38 yılları Uerl sllrülür. l<nlıplaşıın görüş yilıilndeo, ne ondan önce ne de ondan sonro, tutulup hopse atılan olmamış hlssl uyanır" der. (Soljenltsln \97,4; 33).
DEDE KORKUT Uluslararasi Turk Dili ve Edebiyati Arastirmalari Dergisi, 2020
The article is intended to show the relations between Tatar and Chuvash and to examine Chuvash lo... more The article is intended to show the relations between Tatar and Chuvash and to examine Chuvash loan words in the dialect of Kreshin Tatar, which is a specific group of Tatar people. Tatars and Chuvash, who have lived as neighbors for a long time, not only have economic and daily relations, but also a mutual language influence, as a result of which mutual loans are exchanged between them. The paper also approaches the tight links between the two peoples and some language relations. Chuvash loans are present in the various aspects of daily life of the dialect of Melki Kreshins, for example, tundi kĭn (Monday), utlari kĭn (Tuesday), kekey (meat), kukşa (skinhead), kırsut (house fairy), cĭkres (twin), çaplĭ (good, beautiful), etc. to be compared with their Chuvash parallels, in terms of usage features. In addition, the dresses of girls and women of Melki Kreshins, which are accepted as Chuvash dresses, but whose names are not taken from Chuvash, such as takıya (women's headdress, de...
Journal of History Culture and Art Research, 2017
A comparative study of Russian poetry Tatar translations is performed in this scientific article,... more A comparative study of Russian poetry Tatar translations is performed in this scientific article, in particular, the poems by A. Pushkin, M. Lermontov, N. Nekrasov with the original to analyze lexical expressive means, namely the metaphors of the original. The following methods and techniques were used in the work: comparative and hermeneutic. The study is based on the translation of poems by A. Pushkin, M. Lermontov and N. Nekrasov, which was performed by Tatar writers A. Iskhak, A. Yunus, M. Sadri, A. Faizi, A. Erikay and N. Arslanov. The choice of authors and their works is conditioned not only by their popularity, but also by the peculiarity of their literary language, the distinctive feature of which are original pictorial and expressive means. On the basis of poem analysis from the point of view of lexical pictorial means of the language use, it was revealed that the language of the selected writers has a rich imagery and a high degree of metaphorization. The authors analyze the issues of metaphor adequate embodiment concerning the poetry by A. Pushkin, M. Lermontov, N. Nekrasov in Tatar language. The problem of the original meaning recreation is considered with the preservation of its form features. This problem is faced by the translators of a poetic text.
This work is devoted to a research of history and the current state of teaching Tatar and consist... more This work is devoted to a research of history and the current state of teaching Tatar and consists of the following parts: historical digression to the 16-19th centuries and the review of activities for teaching Tatar in Tatarstan since the 20-30th years of the 20th century before the beginning of the 21st century. In a research the following methods were used: descriptions, observations, analysis of documents, induction, comparative method etc. The Tatar rich with ancient literary traditions played a role of the second state language in the 17-18th centuries and in the first half of the 19th century in domestic policy of Russia and in diplomatic relations with the countries of the East, and it was taught not only in Kazan, but also in educational institutions of many cities of Russia. Tatar for the first time in the history was announced by an official state language on an equal basis with Russian only in 1921. At this time within realization of new language policy mass training in...
The Electronic Library, 2021
The article is intended to show the relations between Tatar and Chuvash and to examine Chuvash lo... more The article is intended to show the relations between Tatar and Chuvash and to examine Chuvash loan words in the dialect of Kreshin Tatar, which is a specific group of Tatar people. Tatars and Chuvash, who have lived as neighbors for a long time, not only have economic and daily relations, but also a mutual language influence, as a result of which mutual loans are exchanged between them. The paper also approaches the tight links between the two peoples and some language relations. Chuvash loans are present in the various aspects of daily life of the dialect of Melki Kreshins, for example, tundi kĭn (Monday), utlari kĭn (Tuesday), kekey (meat), kukşa (skinhead), kırsut (house fairy), cĭkres (twin), çaplĭ (good, beautiful), etc. to be compared with their Chuvash parallels, in terms of usage features. In addition, the dresses of girls and women of Melki Kreshins, which are accepted as Chuvash dresses, but whose names are not taken from Chuvash, such as takıya (women's headdress, de...
ULUSLARARASI TÜRK LEHÇE ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (TÜRKLAD), 2017
Türkçede ön seste y-sesinin korunması veya c-, j-gibi seslere dönüşmesi ilginç bir görünüm arz ed... more Türkçede ön seste y-sesinin korunması veya c-, j-gibi seslere dönüşmesi ilginç bir görünüm arz eder. y->c-/j-dönüşümü bir Kıpçak dil özelliği olarak kabul edilmekte ve günümüzde Kıpçak Türkçesinin çağdaş temsilcilerinde görülmektedir. Ancak Kıpçak grubu Türk lehçelerinde de ön sesteki bu kullanım farklılık arz eder. Ön ses y-, günümüz Kıpçak Türk lehçelerinden Kırgız, Karaçay-Balkar Türkçelerinde c-; Kazak, Karakalpak Türkçelerinde ise jolarak görülürken, Başkurt, Nogay, Kırım-Tatar, Kumuk, Karay Türkçelerinde ise değişikliğe uğramaz. Oğuz (Türkiye, Azerbaycan, Türkmen, Gagauz) ve Karluk (Özbek, Uygur) grubu Türk lehçelerinde de ön seste y-korunmaktadır. Kuzeydoğu grubu Türk lehçelerinden Tuva ve Hakas Türkçelerinde ç-, Altay Türkçesinde de c-'dir. y-sesi Yakutçada (Saha) s-, Çuvaşçada da olmaktadır. Ön seste y-/c-sesinin durumu bakımından Tatar Türkçesi farklı bir görünüm arz etmektedir. Tatar Türkçesinde sayı olarak ön seste y-'yi koruyan kelimeler çoğunlukta olsa da (yafrak "yaprak", yakın, yıl, yalkın "alev", yat-, yıl gibi), önemli bir miktarda da ön seste cbulunduran kelimeler yer almaktadır. Tatar Tºlºnºŋ Aŋlatmalı Süzlºgº'nde (C.III, Kazan 1981) kök hâlde, türemiş, pekiştirmeli, birleşik kelime, yansıma, ikileme şeklinde (cidº "yedi", cidºgen "yedigen", cidºyıllık "yedi yıllık", ciŋel "hafif", ciŋºley-"hafifle-", cir "yer", cir-kük "yer gök", cirlº "toprak sahibi, cilbºr-cilbºr "püfür püfür", ceyºn-kışın "yaz kış" vb.) c-sesi ile başlayan 450 civarında Türkçe madde başı kelime bulunmaktadır. Tatar yazı dilinde diğer Türk lehçelerinden farklılık arz eden y->c-değişmesi bilhassa /i/ ünlüsünden önce cil "yel", cir "yer" gibi kelimelerde ortaya çıkmakta ve bu durum diğer Kıpçak lehçelerinin Tatar Türkçesine tesiriyle açıklanmaktadır. Ancak gerek Tatar Türkçesinin tarihî dönemleri gerekse ağızları dikkate alınırsa, Tatar Türkçesindeki ön ses y->c-değişiminin diğer Kıpçak lehçelerinin etkisinden ziyade kendi yapısı ve şartları göz önünde tutularak değerlendirilmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada da Tatar Türkçesinin tarihî metinleri ve ağızları incelenerek söz konusu durum hakkında bir değerlendirme yapılacaktır. Bu bağlamda Orta (Kazan), Batı (Mişer), Doğu (Sibirya) gibi üç büyük ağız grubu olan Tatar Türkçesinin ağızlarından ve yazı dilinden örnekler verilecek, ön ses y-'nin ilgili ağızlarda korunması veya başka seslere dönüşmesi değerlendirilecektir.
International Language, Literature and Folklore Researchers Journal, 2016
Journal of Turkish Studies, 2011
Tatar Türkçesinin üç büyük ağız grubundan biri olan ve Doğu grubu ağızları olarak adlandırılan Si... more Tatar Türkçesinin üç büyük ağız grubundan biri olan ve Doğu grubu ağızları olarak adlandırılan Sibirya Tatar ağızları-gAlI ekinin yaygınlığı ve çeşitli işlevleriyle kullanımı bakımından Tatar edebî diline göre zenginlik arz etmektedir. Günümüzde Tatar edebî dilinde kullanımı görülmeyen bu ek, Sibirya Tatar Türkçesinde Eski Türkçedeki işlevlerini de devam ettirerek başta isim-fiil (mastar), zarf-fiil, gereklilik çekimi olmak üzere çeşitli işlevleriyle yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada-gAlI ekinin kökeniyle ilgili görüşler değerlendirilmiş, ekin Sibirya Tatar ağızlarındaki kullanımı, varyantları ve işlevleri ortaya konulmuş, diğer lehçelerdeki durumu da göz önüne alınarak Sibirya Tatar Türkçesinin mevcut durumu ve konumuyla ilgili bir değerlendirme yapılmıştır.
Journal of Turkish Studies, 2008
Bir dilin söz varlığının temelini teşkil eden temel söz varlığı, her dilde kuşaktan kuşağa aktarı... more Bir dilin söz varlığının temelini teşkil eden temel söz varlığı, her dilde kuşaktan kuşağa aktarılarak yaşayan, insan hayatında birinci derecede öneme sahip olan, insana ve çevresine ait önemli kavramları yansıtan sözcüklerdir. Vücutla ilgili sözcükler, doğayla ilgili kavramlar, renk bildiren sözcükler, hayvan adları, sayılar, en çok kullandığımız fiiller, manevî kültüre ait dinle, kutsal kavram ve kişilerle, gelenek, göreneklerle ilgili sözcükler temel söz varlığını oluşturan unsurlardır. Bu çalışmada Kazan, Orenburg ve Samara bölgelerinden 1884'ten sonra göç edip Eskişehir ili Çifteler ilçesinin Osmaniye köyüne yerleşen Kazan Tatar Türklerinin ağzındaki söz varlığı değişimi ele alınmıştır. Kazan ve çevresinden Türkiye'ye göç eden Tatar Türklerinin dil özellikleri/lehçeleri, bu bölgede meskun olan Oğuz boyuna mensup yerli halktan önemli ölçüde etkilenmiştir. Ses ve şekil özellikleri büyük oranda korunmakla birlikte, özellikle söz varlığı önemli ölçüde yerli ağızdan veya Türkiye Türkçesinden etkilenerek değişime uğramıştır. Osmaniye Tatar Türklerinin temel söz varlığındaki değişmeler çeşitli başlıklar altında ele alınarak değerlendirilmiştir.
Journal of Turkish Studies, 2008
Bu çalışmada Orta ve Doğu Karadeniz ağızlarından Ordu, Giresun, Rize ve Trabzon ağızlarında, yazı... more Bu çalışmada Orta ve Doğu Karadeniz ağızlarından Ordu, Giresun, Rize ve Trabzon ağızlarında, yazı dilimizin dışında kullanımı görülen ikilemeler ele alınmıştır. Adı geçen yöre ağızlarıyla ilgili ağız çalışmalarında geçen metinlerden ve Derleme Sözlüğü'nden alınan bu ikilemeler; köken, yapı ve anlam bakımından değerlendirilmiştir.
Journal of Turkish Studies, 2007
Dil ilişkilerine bağlı olarak ortaya çıkan durumlardan biri de diller arasındaki kavram tercümele... more Dil ilişkilerine bağlı olarak ortaya çıkan durumlardan biri de diller arasındaki kavram tercümeleridir. Bu çalışmada iki dilli bir Türk boyu olan Kazan Tatar Türklerinin Rusçadan aldığı kavram tercümeleri üzerinde durulmuştur. Özellikle, günlük konuşmada kullanılan kalıp ifadeler ele alınmış ve çeşitli başlıklar altında sınıflandırılmıştır. Bu bağlamda Rusçanın Tatar Türkçesini nasıl etkilediği irdelenmiş, kavram tercümelerinin meydana geliş süreci ve sebepleri konu edilmiştir.
Journal of Turkish Studies, 2012
Yakovlev gibi bilim adamlarının konuyla ilgili çalışmalarını titizlikle incelemiş ve Türkçeyle Si... more Yakovlev gibi bilim adamlarının konuyla ilgili çalışmalarını titizlikle incelemiş ve Türkçeyle Siu-Dakota, Timuça, Yana, Keçua gibi Kızılderili gruplarının dillerinde görülen ortak kelimeleri ele alıp örnekler vererek karşılaştırma yapmıştır. Kızılderili dillerinden örnek olarak verilen kelimelerle Türkçe kelimeler arasındaki fonetik, morfolojik ve semantik yakınlık dikkat çekmektedir. Yazar, Amerika'daki çeşitli Kızılderili kabileleriyle Türk lehçeleri arasında genetik ortaklık olduğu kanaatine varmıştır. Çalışmada ayrıca Kızılderililerin müziği, folkloru, etnografyası hakkında da bilgiler verilmiş ve ilgili unsurların Türk müziği, folkloru ve etnografyasıyla olan yakınlığına dikkat çekilmiştir.
Journal of Turkish Studies, 2011
Fizikçi bir bilim adamı olan G. X. Kudaşev tarafından yazılan bu makalede fiziğin temel kuralları... more Fizikçi bir bilim adamı olan G. X. Kudaşev tarafından yazılan bu makalede fiziğin temel kurallarından "en az çaba" yasası ele alınmıştır. Yazar, doğadaki her iş için belli miktarda bir enerji ve zaman harcandığını belirterek canlı türlerinin de mümkün olduğu kadar enerji ve zamandan tasarruf etme eğilimi içinde olduklarını kaydetmiştir. Makalede dildeki her değişikliğin temelinde "en az çaba yasası" olduğu görüşü ortaya konulmuş ve bu bağlamda Tatar Türkçesinde tarihî süreçte meydana gelen ses ve şekil değişiklikleri en az çaba yasası temelinde izah edilmiş; hem tarihî metinlerden hem de günümüz Tatar Türkçesinden örnekler verilerek meydana gelen değişiklikler art zamanlı olarak ortaya konulmuştur.
Journal of Turkish Studies, 2008
This study deals with Siberian Tatar Turks who live in some regions of the west Siberia such as T... more This study deals with Siberian Tatar Turks who live in some regions of the west Siberia such as Tumen, Baraba, Omsk with a population increased up to three hundred thousand people today. The historical development of Siberian Tatar Turks, their position in the Turkic world and Tatarian Turkic, their population and cultural values are explicated; and some information about their language properties(phonology, morphology and vocabulary) are given substantially.
Turkish Studies, 2008
Ercan ALKAYA * ÖZET ÖZET ÖZET ÖZET Kıpçak grubu Türk lehçelerinden olan Tatar Türkçesinin üç büyü... more Ercan ALKAYA * ÖZET ÖZET ÖZET ÖZET Kıpçak grubu Türk lehçelerinden olan Tatar Türkçesinin üç büyük ağız grubundan birini oluşturan Sibirya Tatarlarının ağızlarında bulunan uzun ünlüler çeşitli yönleriyle dikkat çekmektedir. Bu makalede şimdiye kadar üzerinde fazla bir çalışma yapılmayan Sibirya Tatar Türkçesindeki uzun ünlüler ele alınmış ve sırasıyla "Birincil uzun ünlüler", "2. Đkincil uzun ünlüler", "3. Uzun ünlülerin bıraktığı seslik izler" olmak üzere üç başlık altında değerlendirilmiştir.
The article deals with the study of the stories of the talented writer M. Auezov, known not only ... more The article deals with the study of the stories of the talented writer M. Auezov, known not only in our original literature but in all human literature and culture. Methods of teaching with students by analyzing the artistic-ideological feature of the writer's stories in the higher school are offered. Along with the literary side, M. Auezov speaks about the importance of fundamental research in the field of literary criticism, and pedagogical work in the field of teaching, psychological and philosophical ideas. The first stories of the writer are considered as a means of teaching art and worldview, raising questions, and skills of character development in the university. The author shows ways to engage students in cognitive work, research, conducting
Tatar Türkçesinin üç büyük ağız grubundan biri olan ve Doğu grubu ağızları olarak adlandırılan Si... more Tatar Türkçesinin üç büyük ağız grubundan biri olan ve Doğu grubu ağızları olarak adlandırılan Sibirya Tatar ağızları-gAlI ekinin yaygınlığı ve çeşitli işlevleriyle kullanımı bakımından Tatar edebî diline göre zenginlik arz etmektedir. Günümüzde Tatar edebî dilinde kullanımı görülmeyen bu ek, Sibirya Tatar Türkçesinde Eski Türkçedeki işlevlerini de devam ettirerek başta isim-fiil (mastar), zarf-fiil, gereklilik çekimi olmak üzere çeşitli işlevleriyle yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada-gAlI ekinin kökeniyle ilgili görüşler değerlendirilmiş, ekin Sibirya Tatar ağızlarındaki kullanımı, varyantları ve işlevleri ortaya konulmuş, diğer lehçelerdeki durumu da göz önüne alınarak Sibirya Tatar Türkçesinin mevcut durumu ve konumuyla ilgili bir değerlendirme yapılmıştır.
Butun Turk dunyasinda ortak ozellikler gosteren atasozleri, Turk sozlu kulturunun en degerli unsu... more Butun Turk dunyasinda ortak ozellikler gosteren atasozleri, Turk sozlu kulturunun en degerli unsurlarindandir. Bu calismada Turk dunyasinin onemli boylarindan Kirim Karay Turklerinin dil ve soz ile ilgili atasozleri ele alinmistir. Dilin/sozun toplum icerisindeki yeri, gunluk hayattaki onemi ve iletisim kurmadaki islevi degerlendirilmistir. Kirim Karay Turklerine ait olan seksen atasozunun Turkiye Turkcesindeki karsiligi da parantez icinde gosterilmistir
Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD), 2020
Bulunuşunun üzerinden 200 yılı aşkın bir zaman geçen Dede Korkut Kitabı, 15.-16. yüzyıllarda Anad... more Bulunuşunun üzerinden 200 yılı aşkın bir zaman geçen Dede Korkut Kitabı, 15.-16. yüzyıllarda Anadolu-Azerbaycan coğrafyasında Eski Oğuz Türkçesiyle yazıya geçirilmiş bir eser olsa da teşekkül tarihinin derinliği ve tarihî coğrafyasının genişliği bakımından sadece Oğuz Türklerinin değil, tüm Türklüğün en önemli eserlerindendir. 8. yüzyılda Oğuzların Seyhun kıyılarına göç etmelerinden itibaren oluşmaya başlayan Dede Korkut kahramanları etrafındaki boylar, Seyhun kıyılarında, Maveraünnehir ve Horasan’da ve son olarak Azerbaycan ve Anadolu sahasında yüzyıllarca sözlü gelenekte yaşadıktan sonra 15. yüzyılda Akkoyunlu coğrafyasında son biçimlerini alarak yazıya geçirilmiştir. Dolayısıyla, Dede Korkut Kitabı’nın dilinde Oğuz Türkçesinin yanı sıra diğer Türk lehçelerinden izler bulmak mümkündür. Bu çalışmada Dede Korkut Kitabı’nda yer alan Türkçe kelimeler, günümüz Kazak Türkçesinin söz varlığıyla karşılaştırılmış, ortak ve benzer olduğu düşünülerek ele alınan 77 kelime alfabetik olarak sır...
Kazan Tatarlarında Repressiya, 2023
Soljenltsln bu durum lçln: "Kendisine tnpılanın (Stıılln) keyfi idaresinden bugün s~ açılırken, h... more Soljenltsln bu durum lçln: "Kendisine tnpılanın (Stıılln) keyfi idaresinden bugün s~ açılırken, hep mahut 1937-38 yılları Uerl sllrülür. l<nlıplaşıın görüş yilıilndeo, ne ondan önce ne de ondan sonro, tutulup hopse atılan olmamış hlssl uyanır" der. (Soljenltsln \97,4; 33).
DEDE KORKUT Uluslararasi Turk Dili ve Edebiyati Arastirmalari Dergisi, 2020
The article is intended to show the relations between Tatar and Chuvash and to examine Chuvash lo... more The article is intended to show the relations between Tatar and Chuvash and to examine Chuvash loan words in the dialect of Kreshin Tatar, which is a specific group of Tatar people. Tatars and Chuvash, who have lived as neighbors for a long time, not only have economic and daily relations, but also a mutual language influence, as a result of which mutual loans are exchanged between them. The paper also approaches the tight links between the two peoples and some language relations. Chuvash loans are present in the various aspects of daily life of the dialect of Melki Kreshins, for example, tundi kĭn (Monday), utlari kĭn (Tuesday), kekey (meat), kukşa (skinhead), kırsut (house fairy), cĭkres (twin), çaplĭ (good, beautiful), etc. to be compared with their Chuvash parallels, in terms of usage features. In addition, the dresses of girls and women of Melki Kreshins, which are accepted as Chuvash dresses, but whose names are not taken from Chuvash, such as takıya (women's headdress, de...
Journal of History Culture and Art Research, 2017
A comparative study of Russian poetry Tatar translations is performed in this scientific article,... more A comparative study of Russian poetry Tatar translations is performed in this scientific article, in particular, the poems by A. Pushkin, M. Lermontov, N. Nekrasov with the original to analyze lexical expressive means, namely the metaphors of the original. The following methods and techniques were used in the work: comparative and hermeneutic. The study is based on the translation of poems by A. Pushkin, M. Lermontov and N. Nekrasov, which was performed by Tatar writers A. Iskhak, A. Yunus, M. Sadri, A. Faizi, A. Erikay and N. Arslanov. The choice of authors and their works is conditioned not only by their popularity, but also by the peculiarity of their literary language, the distinctive feature of which are original pictorial and expressive means. On the basis of poem analysis from the point of view of lexical pictorial means of the language use, it was revealed that the language of the selected writers has a rich imagery and a high degree of metaphorization. The authors analyze the issues of metaphor adequate embodiment concerning the poetry by A. Pushkin, M. Lermontov, N. Nekrasov in Tatar language. The problem of the original meaning recreation is considered with the preservation of its form features. This problem is faced by the translators of a poetic text.
This work is devoted to a research of history and the current state of teaching Tatar and consist... more This work is devoted to a research of history and the current state of teaching Tatar and consists of the following parts: historical digression to the 16-19th centuries and the review of activities for teaching Tatar in Tatarstan since the 20-30th years of the 20th century before the beginning of the 21st century. In a research the following methods were used: descriptions, observations, analysis of documents, induction, comparative method etc. The Tatar rich with ancient literary traditions played a role of the second state language in the 17-18th centuries and in the first half of the 19th century in domestic policy of Russia and in diplomatic relations with the countries of the East, and it was taught not only in Kazan, but also in educational institutions of many cities of Russia. Tatar for the first time in the history was announced by an official state language on an equal basis with Russian only in 1921. At this time within realization of new language policy mass training in...
The Electronic Library, 2021
The article is intended to show the relations between Tatar and Chuvash and to examine Chuvash lo... more The article is intended to show the relations between Tatar and Chuvash and to examine Chuvash loan words in the dialect of Kreshin Tatar, which is a specific group of Tatar people. Tatars and Chuvash, who have lived as neighbors for a long time, not only have economic and daily relations, but also a mutual language influence, as a result of which mutual loans are exchanged between them. The paper also approaches the tight links between the two peoples and some language relations. Chuvash loans are present in the various aspects of daily life of the dialect of Melki Kreshins, for example, tundi kĭn (Monday), utlari kĭn (Tuesday), kekey (meat), kukşa (skinhead), kırsut (house fairy), cĭkres (twin), çaplĭ (good, beautiful), etc. to be compared with their Chuvash parallels, in terms of usage features. In addition, the dresses of girls and women of Melki Kreshins, which are accepted as Chuvash dresses, but whose names are not taken from Chuvash, such as takıya (women's headdress, de...
ULUSLARARASI TÜRK LEHÇE ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (TÜRKLAD), 2017
Türkçede ön seste y-sesinin korunması veya c-, j-gibi seslere dönüşmesi ilginç bir görünüm arz ed... more Türkçede ön seste y-sesinin korunması veya c-, j-gibi seslere dönüşmesi ilginç bir görünüm arz eder. y->c-/j-dönüşümü bir Kıpçak dil özelliği olarak kabul edilmekte ve günümüzde Kıpçak Türkçesinin çağdaş temsilcilerinde görülmektedir. Ancak Kıpçak grubu Türk lehçelerinde de ön sesteki bu kullanım farklılık arz eder. Ön ses y-, günümüz Kıpçak Türk lehçelerinden Kırgız, Karaçay-Balkar Türkçelerinde c-; Kazak, Karakalpak Türkçelerinde ise jolarak görülürken, Başkurt, Nogay, Kırım-Tatar, Kumuk, Karay Türkçelerinde ise değişikliğe uğramaz. Oğuz (Türkiye, Azerbaycan, Türkmen, Gagauz) ve Karluk (Özbek, Uygur) grubu Türk lehçelerinde de ön seste y-korunmaktadır. Kuzeydoğu grubu Türk lehçelerinden Tuva ve Hakas Türkçelerinde ç-, Altay Türkçesinde de c-'dir. y-sesi Yakutçada (Saha) s-, Çuvaşçada da olmaktadır. Ön seste y-/c-sesinin durumu bakımından Tatar Türkçesi farklı bir görünüm arz etmektedir. Tatar Türkçesinde sayı olarak ön seste y-'yi koruyan kelimeler çoğunlukta olsa da (yafrak "yaprak", yakın, yıl, yalkın "alev", yat-, yıl gibi), önemli bir miktarda da ön seste cbulunduran kelimeler yer almaktadır. Tatar Tºlºnºŋ Aŋlatmalı Süzlºgº'nde (C.III, Kazan 1981) kök hâlde, türemiş, pekiştirmeli, birleşik kelime, yansıma, ikileme şeklinde (cidº "yedi", cidºgen "yedigen", cidºyıllık "yedi yıllık", ciŋel "hafif", ciŋºley-"hafifle-", cir "yer", cir-kük "yer gök", cirlº "toprak sahibi, cilbºr-cilbºr "püfür püfür", ceyºn-kışın "yaz kış" vb.) c-sesi ile başlayan 450 civarında Türkçe madde başı kelime bulunmaktadır. Tatar yazı dilinde diğer Türk lehçelerinden farklılık arz eden y->c-değişmesi bilhassa /i/ ünlüsünden önce cil "yel", cir "yer" gibi kelimelerde ortaya çıkmakta ve bu durum diğer Kıpçak lehçelerinin Tatar Türkçesine tesiriyle açıklanmaktadır. Ancak gerek Tatar Türkçesinin tarihî dönemleri gerekse ağızları dikkate alınırsa, Tatar Türkçesindeki ön ses y->c-değişiminin diğer Kıpçak lehçelerinin etkisinden ziyade kendi yapısı ve şartları göz önünde tutularak değerlendirilmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada da Tatar Türkçesinin tarihî metinleri ve ağızları incelenerek söz konusu durum hakkında bir değerlendirme yapılacaktır. Bu bağlamda Orta (Kazan), Batı (Mişer), Doğu (Sibirya) gibi üç büyük ağız grubu olan Tatar Türkçesinin ağızlarından ve yazı dilinden örnekler verilecek, ön ses y-'nin ilgili ağızlarda korunması veya başka seslere dönüşmesi değerlendirilecektir.
International Language, Literature and Folklore Researchers Journal, 2016
Journal of Turkish Studies, 2011
Tatar Türkçesinin üç büyük ağız grubundan biri olan ve Doğu grubu ağızları olarak adlandırılan Si... more Tatar Türkçesinin üç büyük ağız grubundan biri olan ve Doğu grubu ağızları olarak adlandırılan Sibirya Tatar ağızları-gAlI ekinin yaygınlığı ve çeşitli işlevleriyle kullanımı bakımından Tatar edebî diline göre zenginlik arz etmektedir. Günümüzde Tatar edebî dilinde kullanımı görülmeyen bu ek, Sibirya Tatar Türkçesinde Eski Türkçedeki işlevlerini de devam ettirerek başta isim-fiil (mastar), zarf-fiil, gereklilik çekimi olmak üzere çeşitli işlevleriyle yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada-gAlI ekinin kökeniyle ilgili görüşler değerlendirilmiş, ekin Sibirya Tatar ağızlarındaki kullanımı, varyantları ve işlevleri ortaya konulmuş, diğer lehçelerdeki durumu da göz önüne alınarak Sibirya Tatar Türkçesinin mevcut durumu ve konumuyla ilgili bir değerlendirme yapılmıştır.
Journal of Turkish Studies, 2008
Bir dilin söz varlığının temelini teşkil eden temel söz varlığı, her dilde kuşaktan kuşağa aktarı... more Bir dilin söz varlığının temelini teşkil eden temel söz varlığı, her dilde kuşaktan kuşağa aktarılarak yaşayan, insan hayatında birinci derecede öneme sahip olan, insana ve çevresine ait önemli kavramları yansıtan sözcüklerdir. Vücutla ilgili sözcükler, doğayla ilgili kavramlar, renk bildiren sözcükler, hayvan adları, sayılar, en çok kullandığımız fiiller, manevî kültüre ait dinle, kutsal kavram ve kişilerle, gelenek, göreneklerle ilgili sözcükler temel söz varlığını oluşturan unsurlardır. Bu çalışmada Kazan, Orenburg ve Samara bölgelerinden 1884'ten sonra göç edip Eskişehir ili Çifteler ilçesinin Osmaniye köyüne yerleşen Kazan Tatar Türklerinin ağzındaki söz varlığı değişimi ele alınmıştır. Kazan ve çevresinden Türkiye'ye göç eden Tatar Türklerinin dil özellikleri/lehçeleri, bu bölgede meskun olan Oğuz boyuna mensup yerli halktan önemli ölçüde etkilenmiştir. Ses ve şekil özellikleri büyük oranda korunmakla birlikte, özellikle söz varlığı önemli ölçüde yerli ağızdan veya Türkiye Türkçesinden etkilenerek değişime uğramıştır. Osmaniye Tatar Türklerinin temel söz varlığındaki değişmeler çeşitli başlıklar altında ele alınarak değerlendirilmiştir.
Journal of Turkish Studies, 2008
Bu çalışmada Orta ve Doğu Karadeniz ağızlarından Ordu, Giresun, Rize ve Trabzon ağızlarında, yazı... more Bu çalışmada Orta ve Doğu Karadeniz ağızlarından Ordu, Giresun, Rize ve Trabzon ağızlarında, yazı dilimizin dışında kullanımı görülen ikilemeler ele alınmıştır. Adı geçen yöre ağızlarıyla ilgili ağız çalışmalarında geçen metinlerden ve Derleme Sözlüğü'nden alınan bu ikilemeler; köken, yapı ve anlam bakımından değerlendirilmiştir.
Journal of Turkish Studies, 2007
Dil ilişkilerine bağlı olarak ortaya çıkan durumlardan biri de diller arasındaki kavram tercümele... more Dil ilişkilerine bağlı olarak ortaya çıkan durumlardan biri de diller arasındaki kavram tercümeleridir. Bu çalışmada iki dilli bir Türk boyu olan Kazan Tatar Türklerinin Rusçadan aldığı kavram tercümeleri üzerinde durulmuştur. Özellikle, günlük konuşmada kullanılan kalıp ifadeler ele alınmış ve çeşitli başlıklar altında sınıflandırılmıştır. Bu bağlamda Rusçanın Tatar Türkçesini nasıl etkilediği irdelenmiş, kavram tercümelerinin meydana geliş süreci ve sebepleri konu edilmiştir.
Journal of Turkish Studies, 2012
Yakovlev gibi bilim adamlarının konuyla ilgili çalışmalarını titizlikle incelemiş ve Türkçeyle Si... more Yakovlev gibi bilim adamlarının konuyla ilgili çalışmalarını titizlikle incelemiş ve Türkçeyle Siu-Dakota, Timuça, Yana, Keçua gibi Kızılderili gruplarının dillerinde görülen ortak kelimeleri ele alıp örnekler vererek karşılaştırma yapmıştır. Kızılderili dillerinden örnek olarak verilen kelimelerle Türkçe kelimeler arasındaki fonetik, morfolojik ve semantik yakınlık dikkat çekmektedir. Yazar, Amerika'daki çeşitli Kızılderili kabileleriyle Türk lehçeleri arasında genetik ortaklık olduğu kanaatine varmıştır. Çalışmada ayrıca Kızılderililerin müziği, folkloru, etnografyası hakkında da bilgiler verilmiş ve ilgili unsurların Türk müziği, folkloru ve etnografyasıyla olan yakınlığına dikkat çekilmiştir.
Journal of Turkish Studies, 2011
Fizikçi bir bilim adamı olan G. X. Kudaşev tarafından yazılan bu makalede fiziğin temel kuralları... more Fizikçi bir bilim adamı olan G. X. Kudaşev tarafından yazılan bu makalede fiziğin temel kurallarından "en az çaba" yasası ele alınmıştır. Yazar, doğadaki her iş için belli miktarda bir enerji ve zaman harcandığını belirterek canlı türlerinin de mümkün olduğu kadar enerji ve zamandan tasarruf etme eğilimi içinde olduklarını kaydetmiştir. Makalede dildeki her değişikliğin temelinde "en az çaba yasası" olduğu görüşü ortaya konulmuş ve bu bağlamda Tatar Türkçesinde tarihî süreçte meydana gelen ses ve şekil değişiklikleri en az çaba yasası temelinde izah edilmiş; hem tarihî metinlerden hem de günümüz Tatar Türkçesinden örnekler verilerek meydana gelen değişiklikler art zamanlı olarak ortaya konulmuştur.
Journal of Turkish Studies, 2008
This study deals with Siberian Tatar Turks who live in some regions of the west Siberia such as T... more This study deals with Siberian Tatar Turks who live in some regions of the west Siberia such as Tumen, Baraba, Omsk with a population increased up to three hundred thousand people today. The historical development of Siberian Tatar Turks, their position in the Turkic world and Tatarian Turkic, their population and cultural values are explicated; and some information about their language properties(phonology, morphology and vocabulary) are given substantially.