Mateusz Łakomy - Academia.edu (original) (raw)

Papers by Mateusz Łakomy

Klub Jagielloński, 2022

W SKRÓCIE Na temat demografii i dzietności w Polsce powinniśmy rozmawiać z perspektywy przyszły... more W SKRÓCIE

Na temat demografii i dzietności w Polsce powinniśmy rozmawiać z perspektywy przyszłych rodziców, a nie tylko naukowców i socjologów.

Wg badań CBOS z 2022 r. preferowana przez Polaków liczba dzieci przekracza 2,1 dziecka na kobietę i wynosi mniej niż w poprzednich latach.

Luka edukacyjna w Polsce odbija się na braku odpowiednio wykształconego partnera dla kobiet i skazaniu aż 25% z nich na bezdzietność.

Polacy przed założeniem rodziny chcą mieć swoje mieszkanie i stabilną sytuację ekonomiczną, więc odsuwają w czasie wydanie na świat dzieci.

Migracje nie są rozwiązaniem bezdzietności w Polsce – ich poziom się zmienia, a asymilacja uchodźców przebiega długo.
Wbrew temu co słyszymy, Polacy jednak chcą mieć dzieci – tylko 9% Polaków stawia na jedno dziecko, a 7% w ogóle ich nie chce. To brak partnera jest w Polsce główną przyczyną bezdzietności, która dotyka aż 20-25% kobiet, co jest jednym z najwyższych wskaźników bezdzietności w Europie. Na przeszkodzie do powstania związku stoi częsty brak zbieżności pod względem wykształcenia. W Polsce istnieje jedna z najwyższych luk edukacyjnych w Europie (przewaga odsetku młodych kobiet z wyższym wykształceniem nad mężczyznami). Barierą jest również trudna sytuacja na rynku pracy i mieszkań.

Czy więcej czasu spędzanego przez pary razem w domu przyczyni się do większej dzietności? Niekoni... more Czy więcej czasu spędzanego przez pary razem w domu przyczyni się do większej dzietności? Niekoniecznie, krótko-i długoterminowy efekt pandemii będzie raczej negatywny-pisze Mateusz ŁAKOMY pojawiających się tu i ówdzie żartach sugeruje się, że masowe ograniczenia w wychodzeniu z domów przyczynią się do wzrostu dzietności. Często przywoływaną analogią jest ograniczenie w poruszaniu się wieczorami w stanie wojennym, zwraca się też uwagę, że cóż miałyby teraz robić pełne energii pary. W końcu ile można oglądać seriali?

Procesy demograficznego starzenia się i depopulacji zapowiadają spadek znaczenia gospodarczego i ... more Procesy demograficznego starzenia się i depopulacji zapowiadają spadek znaczenia gospodarczego i politycznego Europy, oraz zmiany układu sił w obrębie regionu. Celem artykułu jest dokonanie analizy wpływu spodziewanych zmian demograficznych na ewolucję układu sił w Europie w XXI wieku i identyfikacja nowej konfiguracji układu sił pod koniec stulecia. Zaprezentowane są scenariusze zmian w liczebności i strukturze wieku populacji krajów europejskich oraz kluczowych uczestników systemu międzynarodowego. Na tej podstawie artykuł zarysowuje scenariusze zmiany regionalnego układu sił do końca XXI wieku. Przyjmując podejście niedeterministyczne artykuł zarysowuje perspektywy działań politycznych dla zapewnienia bezpieczeństwa demograficznego z punktu widzenia najbardziej zagrożonych krajów Europy Wschodniej i Południowej.

Celem artykułu jest określenie znaczenia liczby i struktury ludności z punktu widzenia potęgi pań... more Celem artykułu jest określenie znaczenia liczby i struktury ludności z punktu widzenia potęgi państwa. Artykuł przedstawia historię zmian demograficznych w Europie na przestrzeni ostatnich dwóch tysięcy lat, szczególnie uwzględniając wyjątkowość ostatnich dwóch stuleci z perspektywy teorii transformacji demograficznej. Następnie dokonuje przeglądu dorobku myśli geopolitycznej dotyczącej czynników wpływających na potęgę państw, wprowadzając własną kategoryzację czynników z perspektywy ich zależności od zmiennych demograficznych, identyfikując potencjalną wrażliwość potęgi na zmianę liczebności populacji i liczby ludności w wieku produkcyjnym. Taka forma kategoryzacji pozwala na wyciągnięcie wniosku, że dla potęgi państwa najbardziej podstawowymi czynnikami, wpływającymi na wiele innych czynników cząstkowych są warunki geograficzne, jakość przywództwa i liczba ludności. Liczba ludności ma zatem znaczenie podstawowe dla potęgi, stąd zapewnienie bezpieczeństwa demograficznego należy do podstawowych zadań państwa. Biorąc to pod uwagę zaproponowano definicję bezpieczeństwa demograficznego.

Political demography links demographic findings with public policies aimed at achieving state goa... more Political demography links demographic findings with public policies aimed at achieving state goals. Current challenge of population aging causes threat to internal financial stability and well-being of the elderly. Aging also questions countries’ international position due to possibly reduced financial capability to maintain geopolitical power, and in extreme situation of lowest low fertility also due to continuous, unstoppable decline in the population size. In case of Poland, aging alone would result in almost doubling expenditure on pensions and healthcare. To respond to social and geopolitical challenges, the government should primarily focus on policies aimed at stimulating births. To foster pronatalist policies, factors affecting fertility may be grouped into five categories: economic, cultural, psychological, infrastructural and unplanned. All these factors influence childbearing behaviour simultaneously. Some of them constitute barriers to fertility (which need to be eliminated) and the others facilitate fertility (and they need to be strengthened). The barriers include financial constraints, individualistic values, financial insecurity, union instability, insufficient support network and lack of family-friendly employment. Identified facilitators in turn include pension system linking benefits with number of children (family pension system) and family-oriented aspirations and values with religion as a vital ingredient. Father commitment to family life impacts both as facilitator and by eliminating barriers.

Conference Presentations by Mateusz Łakomy

Relatywne osłabienie USA stworzyło możliwości dla innych mocarstw do lepszego zabezpieczenia swyc... more Relatywne osłabienie USA stworzyło możliwości dla innych mocarstw do lepszego zabezpieczenia swych interesów w systemie międzynarodowym. Zmiana ta jest też szansą dla Rosji, a jej zdolność do osiągnięcia wielu swoich celów zależy od postawy Polski. Osłabianie kraju przeciwnika psychologicznymi i demograficznymi narzędziami destabilizacji należy do narzędzi współczesnych koncepcji wojennych. Dla osiągnięcia swoich celów Rosja w praktyce stosuje koncepcję wojny hybrydowej. Wykorzystanie migracji dla osiągnięcia celów politycznych jest zjawiskiem znanym w historii. Kryzys migracyjny roku 2015 osłabił spójność Unii Europejskiej, co wskazuje na ryzyka w przypadku ew. masowych migracji przymusowych z Ukrainy do Polski, jednakże takie migracje mogłyby nieść ze sobą również istotne korzyści. Istnieje zasadnicza różnica między profilem potencjalnego masowego migranta do Polski a azylanta w Unii Europejskiej w roku 2015. Co więcej, aktualnie szanse rozwojowe Polski w istotnej mierze hamuje brak pracowników i rosnące koszty pracy. Polska może stać się wkrótce gospodarką o jednym z największych niedoborów pracowników w Europie. Niedobory występują już przy obecnej strukturze wieku, przyszłe struktury wieku wskazują na konieczność zdecydowanych działań. Wejście potencjalnych uchodźców z Ukrainy na polski rynek pracy, w system edukacji i w lokalne społeczności jest korzystne dla wszystkich stron. Osiągnięciu korzyści ekonomicznych i społecznych i zapobieżeniu ryzkom z zakresu bezpieczeństwa sprzyjać mogą działania oparte o kilka zasad. System relokacji masowych migracji w Polsce może wzorować się na kluczu i doświadczeniach Niemiec. Obok podobieństw, możliwy klucz dla Polski zakłada istotne różnice, głównie w zakresie traktowania powiatów jako podstawowej jednostki terytorialnej. Dla osiągnięcia odpowiednich efektów istotna jest realizacja szeregu działań przygotowawczych i wspierających.

Celem prezentacji jest wykazanie, że dla długoterminowego bezpieczeństwa Polski zasadniczy jest r... more Celem prezentacji jest wykazanie, że dla długoterminowego bezpieczeństwa Polski zasadniczy jest rozwój własnej siły oraz przedstawienie roli demografii w osiągnięciu tego celu.

The presentation highlights expected long-range changes in population size in Europe, and to less... more The presentation highlights expected long-range changes in population size in Europe, and to lesser extent in Africa. It tries to assess the directions of shifts in balance of power in Europe induced by population size changes based on summary of geopolitical theory and historical case studies.

Talks by Mateusz Łakomy

Czy niska demografia Chin stanie im na drodze do gospodarczej hegemonii? I w przypadku jakich roz... more Czy niska demografia Chin stanie im na drodze do gospodarczej hegemonii? I w przypadku jakich rozwiązań Polska ma szansę na zastępowalność pokoleń, umożliwiającą stały rozwój ekonomiczny? O aspekcie demograficznym rozwoju Polski i Chin.

Books by Mateusz Łakomy

Demografia jest przyszłością. Czy Polska ma szanse odwrócić negatywne trendy?, 2024

Demografia należy do najważniejszych długofalowych wyzwań, jakie stoją przed Polską i innymi kraj... more Demografia należy do najważniejszych długofalowych wyzwań, jakie stoją przed Polską i innymi krajami rozwiniętymi. Główną przyczyną zmian demograficznych, jakie obserwujemy od II połowy XX w., takich jak starzenie się demograficzne oraz pojawiający się już spadek liczby ludności i spadek liczby ludności w wieku produkcyjnym, jest utrzymująca się przez wiele lat niska, a niekiedy bardzo niska dzietność.

Niniejsza książka traktuje o tym, co wpływa na dzietność w Polsce. Pisząc ją, postawiłem dwa cele. Pierwszym jest ukazanie, jakie czynniki mają największy wpływ na dzietność w Polsce, a jakie mają znaczenie umiarkowane lub mogą być uznane za drugorzędne. Z tej perspektywy potrzebne stało się stworzenie spójnego i przystępnego kompendium. Drugi cel, mogę powiedzieć, że nawet ważniejszy, ma natomiast charakter strategiczny, a jest nim odpowiedź na praktyczne pytanie, co należy zrobić, by dzietność w Polsce w istotny sposób wzrosła. Cele te są ze sobą w oczywisty sposób powiązane, ponieważ odpowiedź na tak postawione pytanie wymaga zrozumienia czynników oddziałujących na dzietność, ich wzajemnych powiązań i skali ich oddziaływania w Polsce. Realizacja tak postawionych celów wymaga zatem kompleksowego spojrzenia na problem.

Na potrzeby książki wykorzystałem wyniki światowych i krajowych badań naukowych, przede wszystkim z zakresu demografii, ale też m.in. z socjologii, antropologii biologicznej, ekonomii, politologii, medycyny, w tym psychologii, badań edukacyjnych, medioznawstwa, a także teologii. Wykorzystałem wiele raportów z krajowych badań społecznych przeprowadzonych przez instytucje publiczne i prywatne. Dokonałem też wielu analiz własnych, bazując na danych GUS-u, Eurostatu, ONZ czy Human Fertility Database. Wykorzystane materiały zostały udokumentowane, aby chcący pogłębić swoją wiedzę czytelnik mógł się do nich odwołać. Dlatego książka zawiera blisko 1400 przypisów i ponad 1000 pozycji w bibliografii. Tym samym zyskała ona charakter interdyscyplinarny i wykorzystuje wiedzę powstałą w wyniku zastosowań bardzo zróżnicowanych metod.

Pierwszą część publikacji rozpoczynam od zarysowania trendów demograficznych, począwszy od II wojny światowej, które doprowadziły do obecnej sytuacji w zakresie dzietności w Polsce. Rozdział drugi zawiera w sobie odpowiedź na zasadne, często pojawiające się pytanie, czy niska dzietność jest w ogóle problemem i czy migracje międzynarodowe nie są wystarczającym rozwiązaniem. Rozdział trzeci tłumaczy, dlaczego ludzie w ogóle mają dzieci, udzielając jednocześnie odpowiedzi z perspektywy biologicznej, psychologicznej i społecznej na niewypowiedziane wprost pytanie, czy dzietność populacji może kiedykolwiek spaść do zera, ale też w tych obszarach identyfikując potencjał jej wzrostu.

Rozdział czwarty, najobszerniejszy, zawiera szczegółową analizę czynników oddziałujących na dzietność w Polsce, m.in. z perspektywy wchodzenia w związki, edukacji, dochodów, rynku pracy i opieki nad potomstwem, warunków mieszkaniowych, stanu zdrowia, kultury czy zróżnicowań regionalnych. Zwraca także uwagę na zjawiska nieprzewidywalne oraz na odmienne oddziaływanie różnych czynników na możliwość pojawienia się dziecka pierwszego, drugiego i kolejnych.

Rozdział piąty to z kolei synteza wcześniejszych części – odkrywając zróżnicowane powiązania, identyfikuję w nim 10 najważniejszych aktualnie występujących barier dla posiadania dzieci w Polsce. Ten rozdział ma najważniejsze znaczenie z perspektywy odpowiedzi na strategiczne pytanie o to, co należy zrobić, by w Polsce istotnie wzrosła dzietność, ponieważ wskazuję i hierarchizuję w nim te obszary, w których oddziaływanie skutkować będzie najsilniej.

W kolejnym rozdziale analizuję, jakie zmiany przynieść może zwiększenie dzietności, i oceniam, czy Polska ma potencjał do jej istotnego wzrostu, odkrywając znaczące zasoby dla osiągnięcia tego celu.

Ostatni rozdział, siódmy, zawiera propozycję teorii naukowej dotyczącej dzietności, czyli teorii miłości. Wykorzystując zidentyfikowane we wcześniejszych rozdziałach prawidłowości dotyczące tworzenia relacji międzyludzkich, stwierdza ona, że niska jakość więzi oraz niska zdolność do ich tworzenia to przyczyny wystarczające, by dzietność w krajach rozwiniętych utrzymywała się na niskim poziomie. Sugeruję równocześnie działania na rzecz wzmocnienia tych zdolności.

Książka, którą składam w Państwa ręce, jest owocem nabytych przeze mnie doświadczeń zarówno w demografii, jak i strategii. Gdy spoglądam w przeszłość na ścieżkę, jaka doprowadziła mnie do zainteresowania się demografią (a w jej ramach dzietnością), niekiedy sam bywam zaskoczony. Od blisko dwudziestu lat jestem bowiem konsultantem strategicznym i menedżerem tworzenia oraz wdrażania strategii. Niemniej demografią zajmuję się od blisko dekady. Zająłem się nią zatem stosunkowo późno. Mam przy tym nadzieję, że niniejsza publikacja spotka się z Państwa zainteresowaniem oraz okaże się pomocna w znalezieniu odpowiedzi na wyzwania demograficzne, przed jakimi obecnie stoi Polska.

Książka obejmuje 480 stron, 1 359 przypisów i 1 066 pozycji bibliografii.