Muhammet Arslan | Kafkas University (original) (raw)
Papers by Muhammet Arslan
Hüseyin Yurttaş Armağan Kitabı, 2024
Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 2024
Türkiye-Ermenistan sınırındaki Ani, farklı medeniyetlere ait pek çok taşınır-taşınmaz kültür varl... more Türkiye-Ermenistan sınırındaki Ani, farklı medeniyetlere ait pek çok taşınır-taşınmaz kültür varlığına ev sahipliği yapan önemli bir Orta Çağ yerleşimidir. Anadolu Türk-İslam şehirciliği ve Türk-İslam mimarisinin başlangıcını oluşturan Ani, el sanatlarında da dönemin ilk ürünlerini sergilemesi açısından özeldir. Bu çalışmada Ani Selçuklu Konutları kazısından çıkan, Türk sanatında figürlerin biçimlenişi ile birlikte oluşturduğu kompozisyon açısından ünik bir örneği oluşturan kemik eser incelenmiştir. Selçuklu Konutları kazısında 2021 yılında bulunan yer ejderi ve balık figürlü kemik eserde figürlerin dönüşüm anına yer verilmiştir. Yapılan araştırmalarda Avrasya sanat ortamına yayılmış hayvan üslubu örneklerinde benzer bir figür ve kompozisyon biçimlenişine ulaşılamamıştır. Bu nadir örneğin önemini ortaya koyabilmek açısından çalışmanın yönteminde; eserin tanıtımı, ikonografisi, hayvan üslubundaki yeri ve kullanım alanından oluşan başlıklar belirlenmiştir. Bunun yanı sıra kemik eserin Türk sanatında ejder ve balık figürlü örneklerle karşılaştırılması yapılmış, üzerinde yer alan ejder başlı figürün türü belirlenmeye çalışılmıştır. Yapılan araştırmada bu figürün, Tulpar ve ejder-aygır gibi Türk efsanelerinde geçen kanatlı at betimlemeleri ile ortak unsurlara sahip olsa da temelde bu efsanelerden tamamen ayrıldığı görülmüş ve yer ejderi figürü ile önemli bağlantılarının bulunduğu anlaşılmıştır. Araştırma ile hayvan üslubunda nadir bir örneği oluşturan kemik eserin bilim dünyasına tanıtımını amaçlamıştır.
43. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2024
Türkiye Selçuklu Sultanları Külliyatı-Cilt IX, 2023
Cumhuriyetin Birinci Yüzyılında Anadolu’da Türk Dönemi Arkeoloji Çalışmaları, 2023
Bu eserin tüm yayın hakları, Türkiye Bilimler Akademisi'ne aittir. Yayıncının yazılı izni olmadan... more Bu eserin tüm yayın hakları, Türkiye Bilimler Akademisi'ne aittir. Yayıncının yazılı izni olmadan kısmen veya tamamen basılamaz ve çoğaltılamaz. Eserden kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir. Kitabın dil, bilim, etik ve hukuk açısından bilimsel sorumluluğu yazara aittir. Türkiye Bilimler Akademisi'nin sorumluluğu bulunmamaktadır.
Cumhuriyetimizin 100. Yılına Armağan-Ani Kitabı, 2023
Arkeoloji, insanların yaşamını ve kültürel gelişimini anlama yolunda önemli bir araç olmuştur. Bu... more Arkeoloji, insanların yaşamını ve kültürel gelişimini anlama yolunda önemli bir araç olmuştur. Bu alandaki araştırmalar, genellikle toprak altında gizlenen tarihi zenginlikleri açığa çıkarmak için kazılara dayanırken, son yıllarda yüzey araştırmaları da büyük bir önem kazanmıştır. Yüzey araştırmaları, kazı çalışmalarının dışında kalan alanlarda toprak yüzeyinde bulunan kalıntılara odaklanır. Bu tür çalışmalar, çoğu zaman seramik parçaları, araçlar, taş yapılar ve diğer arkeolojik bulguların yüzeydeki izlerini tespit etmeyi amaçlar. Ani ve çevresi, tarih boyunca önemini korumuş, zengin bir tarihî mirasa ve kültürel geçmişe sahiptir. Ani ve çevresinde yapmış olduğumuz yüzey araştırmaları sonucunda bölgede en çok Demir Çağı yerleşmelerinin varlığını tespit ettik. Buna rağmen bölgenin Demir Çağı dönemine ait tarihî, sosyal ve kültürel belgeleri hala eksik ve sınırlıdır. Bu çalışma, yüzey araştırmalarının sağladığı önemli bilgileri vurgulayarak, Ani ve çevresindeki Demir Çağı dönemine odaklanmakta ve yüzey araştırmalarının bu bilgi eksikliğini giderme potansiyeline dikkat çekmektedir.
Diyarbakır Sanat Tarihi Yazıları, 2023
Konya Kitabı XIX-Türkiye Selçukluları ve Konya, 2023
Konya, the ancient capital city of the Seljuk State of Turkey, is also the capital of Seljuk arch... more Konya, the ancient capital city of the Seljuk State of Turkey, is also the capital of Seljuk architecture with its monumental works. Adorned with structures such as mosques, masjids, madrasas, caravanserais, and tombs; the city had been the starting point of the artistic and architectural process that influenced other Seljuk cities in Anatolia while creating the Seljuk classical style. The city, which also experienced political peaks and turmoil, made good use of the long period it spent in the Turkish-Islamic fabric; it experienced an architectural breakthrough, the effects of which continued until the era of Ottoman classical architecture. Undoubtedly, the most important works of this period were mosques. Even though the majority of the mosques built by the Seljuks in Konya, they have not survived to the present day, or their purpose of use have changed, the buildings which preserve their originality have formed successful examples of the Seljuk classical era with their plan schemes, minarets, mihrabs with tile mosaic technique altars and wooden pulpits. Masjids, on the other hand, are the small works where the Seljuk tradition is most evident. Masjids are the origin of post-Seljuk Anatolian masjids with their single domes, sometimes built with a brick minaret and tiled mihrabs.
42. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2023
yılından beri UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi'nde olan Ani, 2863 sayılı kanun kapsamında "ören... more yılından beri UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi'nde olan Ani, 2863 sayılı kanun kapsamında "ören yeri" statüsündedir. M.Ö. 3000'li yıllara kadar dayanan tarihi geçmişi ile 5000 yıllık bir kent niteliği taşır. Ani, özellikle 961 yılında Bagratunî Hanedanlığı'nın merkezi olması ile şenlenmiş ve 1064 yılındaki Sultan Alparslan liderliğindeki Selçuklu fethiyle birlikte ikinci refah dönemini yaşamıştır. Özellikle bu dönemde inşa edilen cami, mescit, kümbet, saray, çarşı ve konutlar ile Türk-İslâm geleneğinde yeni bir dokuya bürünmüş ve Anadolu Türk mimarisinin de başlangıcını oluşturmuştur.
38. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2023
Şahsımın başkanlık ettiği yüzey araştırmasının arazi çalışmalarına Kafkas Üniversitesi'nden Sanat... more Şahsımın başkanlık ettiği yüzey araştırmasının arazi çalışmalarına Kafkas Üniversitesi'nden Sanat Tarihçisi Öğr. Gör. Bekir KARACABEY eşlik etmiştir. Ekip üyelerimizden Arş. Gör. Ahmet ŞEN annesinin vefatı, Arş. Gör. Mehmet Kayhan MURAT ise COVID-19 temaslısı olması nedeniyle katılamamıştır. Bakanlık temsilcisi olarak ise Kars Müze Müdürlüğü'nden Mustafa GÜNEŞ katılmıştır. 06.11.2021-15.11.2021 tarihleri arasında toplamda 10 (on) gün süren yüzey araştırmamızda Kars iline bağlı Arpaçay ve Susuz ilçeleri ile köylerinde araştırma yapılarak Ortaçağ'dan günümüze kadar ulaşabilen Türk devrine ait kültür varlıkları tespit edilmiştir. ARPAÇAY İLÇESİ Merkez Camii Arpaçay İlçe merkezindeki 1946 tarihli olan cami ahşap destekli ve ahşap tavanlı plan ve mimarisi ile yöredeki geleneksel mimariyi tekrar eder. Mihrap ve minberi yenilenmiştir. Cami, moloz taş malzemelidir. Dükkân Üzerindeki kitabesine göre 1949 yılında inşa edilmiştir. Dikdörtgen planlı olup üç ayrı odadan ibarettir. Kesme taş malzemelidir. Kapı ve pencere lentoları düz atkı taşlıdır. Akçakale Köyü Kitabeleri Köy camisinin hemen yanındaki abdesthanenin duvarında Osmanlıca yazılmış iki kitabe vardır. Muhtemelen bir çeşmeye ait olduğu düşünülen kitabelerde, söz konusu eserin 1367/1948 yılında köy halkı tarafından yaptırıldığı yazılıdır.
Art-Sanat Dergisi, 2023
Tarihî Arrân coğrafyasının batı sınırını oluşturan Ani, 1064 yılında Sultan Alparslan tarafından ... more Tarihî Arrân coğrafyasının batı sınırını oluşturan Ani, 1064 yılında Sultan Alparslan tarafından gerçekleştirilen Selçuklu fethiyle birlikte yeni bir döneme girmiştir. Bagratunî Hanedanlığı'ndan sonraki ikinci refah dönemini oluşturan Büyük Selçuklu hâkimiyeti, kentteki siyasi, ticari, sosyal ve sanatsal atılımların gerçekleştiği bir dönem olarak karşımıza çıkmaktadır. Burada devam eden arkeolojik kazılar, Ani'nin ikinci refah dönemini oluşturan 11. ve 12. yüzyıllardaki zengin sanatsal etkinliği ortaya koyması bakımından önemlidir. Özellikle kazılarda elde edilen seramik buluntuların zenginliği, bir yandan devrin nitelikli üslubunu ortaya koyarken öte yandan kentteki yaşama dair izlerle ilgili önemli ipuçları sunmaktadır. Seramik buluntulardan sırsız seramik parçalarının bir kısmı, üzerlerindeki figürlü bezemeleriyle ayrıca önemlidir. Büyük bir küpün gövdesini dolanan bordürleri oluşturan bu parçalarda silindirik mühür baskı tekniğiyle işlenmiş çeşitli hayvan figürleriyle birlikte insan betimlemeleri de vardır. Hayvan figürlerinin çoğunluğunu ise dağ keçisi figürleri oluşturmaktadır. Konar-göçer ilk Türk topluluklarından itibaren özellikle cesareti ve özgürlüğüyle nam salmış olan keçinin Ani seramiklerinde kendine yer bulması tesadüfi değildir. Genellikle hareket hâlinde, akıcı bir sahne içinde diğer hayvan figürleri yanı sıra insan ve bitki motifleriyle resmedilen dağ keçileri, Orta Çağ'daki Arrân Okulu'nun bir ürünü olarak değerlendirilmektedir. Ani'deki bu türden zengin seramik parçalarının varlığı, kentte bu okulu temsil eden muhtemel bir seramik fırınının varlığını da düşündürmesi açısından önemlidir. Bu çalışmada söz konusu figürlü süslemeler tanıtılarak Türk sanatı bağlamında değerlendirilmiştir.
Sahip Ata Araştırmaları , 2022
25. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları , 2022
Yenişafak Gazetesi-Düşünce Günlüğü, 2022
Yenişafak Gazetesi-Düşünce Günlüğü, 2022
2019-2020 Yılı Yüzey Araştırmaları, Cilt 2, 2022
1 2019 ve 2020 yılı çalışmalarında çok sayıda kültür varlığı tespit edilmiş, ancak söz konusu ese... more 1 2019 ve 2020 yılı çalışmalarında çok sayıda kültür varlığı tespit edilmiş, ancak söz konusu eserler yazım kuralları nedeniyle hacmi artırmama adına burada zikredilmemiştir. Bugüne kadar yapılan ve yapılacak olan yayınlarla bu eksiklik giderilmiş/giderilecektir.
2019-2020 Yılı Kazı Çalışmaları, Cilt 3, 2022
Ani Örenyeri Kazısı 2019-2021 Yılı Çalışmaları/Excavation of Ani Ruins: Works in the Years of 2019-2021, 2022
Yenişafak Gazetesi-Düşünce Günlüğü, 2022
Yenişafak Gazetesi-Düşünce Günlüğü, 18
Hüseyin Yurttaş Armağan Kitabı, 2024
Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 2024
Türkiye-Ermenistan sınırındaki Ani, farklı medeniyetlere ait pek çok taşınır-taşınmaz kültür varl... more Türkiye-Ermenistan sınırındaki Ani, farklı medeniyetlere ait pek çok taşınır-taşınmaz kültür varlığına ev sahipliği yapan önemli bir Orta Çağ yerleşimidir. Anadolu Türk-İslam şehirciliği ve Türk-İslam mimarisinin başlangıcını oluşturan Ani, el sanatlarında da dönemin ilk ürünlerini sergilemesi açısından özeldir. Bu çalışmada Ani Selçuklu Konutları kazısından çıkan, Türk sanatında figürlerin biçimlenişi ile birlikte oluşturduğu kompozisyon açısından ünik bir örneği oluşturan kemik eser incelenmiştir. Selçuklu Konutları kazısında 2021 yılında bulunan yer ejderi ve balık figürlü kemik eserde figürlerin dönüşüm anına yer verilmiştir. Yapılan araştırmalarda Avrasya sanat ortamına yayılmış hayvan üslubu örneklerinde benzer bir figür ve kompozisyon biçimlenişine ulaşılamamıştır. Bu nadir örneğin önemini ortaya koyabilmek açısından çalışmanın yönteminde; eserin tanıtımı, ikonografisi, hayvan üslubundaki yeri ve kullanım alanından oluşan başlıklar belirlenmiştir. Bunun yanı sıra kemik eserin Türk sanatında ejder ve balık figürlü örneklerle karşılaştırılması yapılmış, üzerinde yer alan ejder başlı figürün türü belirlenmeye çalışılmıştır. Yapılan araştırmada bu figürün, Tulpar ve ejder-aygır gibi Türk efsanelerinde geçen kanatlı at betimlemeleri ile ortak unsurlara sahip olsa da temelde bu efsanelerden tamamen ayrıldığı görülmüş ve yer ejderi figürü ile önemli bağlantılarının bulunduğu anlaşılmıştır. Araştırma ile hayvan üslubunda nadir bir örneği oluşturan kemik eserin bilim dünyasına tanıtımını amaçlamıştır.
43. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2024
Türkiye Selçuklu Sultanları Külliyatı-Cilt IX, 2023
Cumhuriyetin Birinci Yüzyılında Anadolu’da Türk Dönemi Arkeoloji Çalışmaları, 2023
Bu eserin tüm yayın hakları, Türkiye Bilimler Akademisi'ne aittir. Yayıncının yazılı izni olmadan... more Bu eserin tüm yayın hakları, Türkiye Bilimler Akademisi'ne aittir. Yayıncının yazılı izni olmadan kısmen veya tamamen basılamaz ve çoğaltılamaz. Eserden kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir. Kitabın dil, bilim, etik ve hukuk açısından bilimsel sorumluluğu yazara aittir. Türkiye Bilimler Akademisi'nin sorumluluğu bulunmamaktadır.
Cumhuriyetimizin 100. Yılına Armağan-Ani Kitabı, 2023
Arkeoloji, insanların yaşamını ve kültürel gelişimini anlama yolunda önemli bir araç olmuştur. Bu... more Arkeoloji, insanların yaşamını ve kültürel gelişimini anlama yolunda önemli bir araç olmuştur. Bu alandaki araştırmalar, genellikle toprak altında gizlenen tarihi zenginlikleri açığa çıkarmak için kazılara dayanırken, son yıllarda yüzey araştırmaları da büyük bir önem kazanmıştır. Yüzey araştırmaları, kazı çalışmalarının dışında kalan alanlarda toprak yüzeyinde bulunan kalıntılara odaklanır. Bu tür çalışmalar, çoğu zaman seramik parçaları, araçlar, taş yapılar ve diğer arkeolojik bulguların yüzeydeki izlerini tespit etmeyi amaçlar. Ani ve çevresi, tarih boyunca önemini korumuş, zengin bir tarihî mirasa ve kültürel geçmişe sahiptir. Ani ve çevresinde yapmış olduğumuz yüzey araştırmaları sonucunda bölgede en çok Demir Çağı yerleşmelerinin varlığını tespit ettik. Buna rağmen bölgenin Demir Çağı dönemine ait tarihî, sosyal ve kültürel belgeleri hala eksik ve sınırlıdır. Bu çalışma, yüzey araştırmalarının sağladığı önemli bilgileri vurgulayarak, Ani ve çevresindeki Demir Çağı dönemine odaklanmakta ve yüzey araştırmalarının bu bilgi eksikliğini giderme potansiyeline dikkat çekmektedir.
Diyarbakır Sanat Tarihi Yazıları, 2023
Konya Kitabı XIX-Türkiye Selçukluları ve Konya, 2023
Konya, the ancient capital city of the Seljuk State of Turkey, is also the capital of Seljuk arch... more Konya, the ancient capital city of the Seljuk State of Turkey, is also the capital of Seljuk architecture with its monumental works. Adorned with structures such as mosques, masjids, madrasas, caravanserais, and tombs; the city had been the starting point of the artistic and architectural process that influenced other Seljuk cities in Anatolia while creating the Seljuk classical style. The city, which also experienced political peaks and turmoil, made good use of the long period it spent in the Turkish-Islamic fabric; it experienced an architectural breakthrough, the effects of which continued until the era of Ottoman classical architecture. Undoubtedly, the most important works of this period were mosques. Even though the majority of the mosques built by the Seljuks in Konya, they have not survived to the present day, or their purpose of use have changed, the buildings which preserve their originality have formed successful examples of the Seljuk classical era with their plan schemes, minarets, mihrabs with tile mosaic technique altars and wooden pulpits. Masjids, on the other hand, are the small works where the Seljuk tradition is most evident. Masjids are the origin of post-Seljuk Anatolian masjids with their single domes, sometimes built with a brick minaret and tiled mihrabs.
42. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2023
yılından beri UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi'nde olan Ani, 2863 sayılı kanun kapsamında "ören... more yılından beri UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi'nde olan Ani, 2863 sayılı kanun kapsamında "ören yeri" statüsündedir. M.Ö. 3000'li yıllara kadar dayanan tarihi geçmişi ile 5000 yıllık bir kent niteliği taşır. Ani, özellikle 961 yılında Bagratunî Hanedanlığı'nın merkezi olması ile şenlenmiş ve 1064 yılındaki Sultan Alparslan liderliğindeki Selçuklu fethiyle birlikte ikinci refah dönemini yaşamıştır. Özellikle bu dönemde inşa edilen cami, mescit, kümbet, saray, çarşı ve konutlar ile Türk-İslâm geleneğinde yeni bir dokuya bürünmüş ve Anadolu Türk mimarisinin de başlangıcını oluşturmuştur.
38. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2023
Şahsımın başkanlık ettiği yüzey araştırmasının arazi çalışmalarına Kafkas Üniversitesi'nden Sanat... more Şahsımın başkanlık ettiği yüzey araştırmasının arazi çalışmalarına Kafkas Üniversitesi'nden Sanat Tarihçisi Öğr. Gör. Bekir KARACABEY eşlik etmiştir. Ekip üyelerimizden Arş. Gör. Ahmet ŞEN annesinin vefatı, Arş. Gör. Mehmet Kayhan MURAT ise COVID-19 temaslısı olması nedeniyle katılamamıştır. Bakanlık temsilcisi olarak ise Kars Müze Müdürlüğü'nden Mustafa GÜNEŞ katılmıştır. 06.11.2021-15.11.2021 tarihleri arasında toplamda 10 (on) gün süren yüzey araştırmamızda Kars iline bağlı Arpaçay ve Susuz ilçeleri ile köylerinde araştırma yapılarak Ortaçağ'dan günümüze kadar ulaşabilen Türk devrine ait kültür varlıkları tespit edilmiştir. ARPAÇAY İLÇESİ Merkez Camii Arpaçay İlçe merkezindeki 1946 tarihli olan cami ahşap destekli ve ahşap tavanlı plan ve mimarisi ile yöredeki geleneksel mimariyi tekrar eder. Mihrap ve minberi yenilenmiştir. Cami, moloz taş malzemelidir. Dükkân Üzerindeki kitabesine göre 1949 yılında inşa edilmiştir. Dikdörtgen planlı olup üç ayrı odadan ibarettir. Kesme taş malzemelidir. Kapı ve pencere lentoları düz atkı taşlıdır. Akçakale Köyü Kitabeleri Köy camisinin hemen yanındaki abdesthanenin duvarında Osmanlıca yazılmış iki kitabe vardır. Muhtemelen bir çeşmeye ait olduğu düşünülen kitabelerde, söz konusu eserin 1367/1948 yılında köy halkı tarafından yaptırıldığı yazılıdır.
Art-Sanat Dergisi, 2023
Tarihî Arrân coğrafyasının batı sınırını oluşturan Ani, 1064 yılında Sultan Alparslan tarafından ... more Tarihî Arrân coğrafyasının batı sınırını oluşturan Ani, 1064 yılında Sultan Alparslan tarafından gerçekleştirilen Selçuklu fethiyle birlikte yeni bir döneme girmiştir. Bagratunî Hanedanlığı'ndan sonraki ikinci refah dönemini oluşturan Büyük Selçuklu hâkimiyeti, kentteki siyasi, ticari, sosyal ve sanatsal atılımların gerçekleştiği bir dönem olarak karşımıza çıkmaktadır. Burada devam eden arkeolojik kazılar, Ani'nin ikinci refah dönemini oluşturan 11. ve 12. yüzyıllardaki zengin sanatsal etkinliği ortaya koyması bakımından önemlidir. Özellikle kazılarda elde edilen seramik buluntuların zenginliği, bir yandan devrin nitelikli üslubunu ortaya koyarken öte yandan kentteki yaşama dair izlerle ilgili önemli ipuçları sunmaktadır. Seramik buluntulardan sırsız seramik parçalarının bir kısmı, üzerlerindeki figürlü bezemeleriyle ayrıca önemlidir. Büyük bir küpün gövdesini dolanan bordürleri oluşturan bu parçalarda silindirik mühür baskı tekniğiyle işlenmiş çeşitli hayvan figürleriyle birlikte insan betimlemeleri de vardır. Hayvan figürlerinin çoğunluğunu ise dağ keçisi figürleri oluşturmaktadır. Konar-göçer ilk Türk topluluklarından itibaren özellikle cesareti ve özgürlüğüyle nam salmış olan keçinin Ani seramiklerinde kendine yer bulması tesadüfi değildir. Genellikle hareket hâlinde, akıcı bir sahne içinde diğer hayvan figürleri yanı sıra insan ve bitki motifleriyle resmedilen dağ keçileri, Orta Çağ'daki Arrân Okulu'nun bir ürünü olarak değerlendirilmektedir. Ani'deki bu türden zengin seramik parçalarının varlığı, kentte bu okulu temsil eden muhtemel bir seramik fırınının varlığını da düşündürmesi açısından önemlidir. Bu çalışmada söz konusu figürlü süslemeler tanıtılarak Türk sanatı bağlamında değerlendirilmiştir.
Sahip Ata Araştırmaları , 2022
25. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları , 2022
Yenişafak Gazetesi-Düşünce Günlüğü, 2022
Yenişafak Gazetesi-Düşünce Günlüğü, 2022
2019-2020 Yılı Yüzey Araştırmaları, Cilt 2, 2022
1 2019 ve 2020 yılı çalışmalarında çok sayıda kültür varlığı tespit edilmiş, ancak söz konusu ese... more 1 2019 ve 2020 yılı çalışmalarında çok sayıda kültür varlığı tespit edilmiş, ancak söz konusu eserler yazım kuralları nedeniyle hacmi artırmama adına burada zikredilmemiştir. Bugüne kadar yapılan ve yapılacak olan yayınlarla bu eksiklik giderilmiş/giderilecektir.
2019-2020 Yılı Kazı Çalışmaları, Cilt 3, 2022
Ani Örenyeri Kazısı 2019-2021 Yılı Çalışmaları/Excavation of Ani Ruins: Works in the Years of 2019-2021, 2022
Yenişafak Gazetesi-Düşünce Günlüğü, 2022
Yenişafak Gazetesi-Düşünce Günlüğü, 18