vala - Wîkîferheng (original) (raw)

• IPA(kilîd): /vɑːˈlɑː/
• Deng (Bidlîs)ⓘ
• Kîtekirin: va·la

şûşeyeke tijî (li çepê) û yeke vala (li rastê)

vala

1. xalî, bênaverok, ne tijî, ne mişt, ne dagirtî
   tişta/ê ku ti tişt tê de nîne
   (bi taybetî amanên ku ti tişt tê de tine),
   cihê ti tişt lê nîne
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
2. betal, ne mijûl
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

• Dil bûye mehellê 'işqê hala
  Vî halî divê mehellê vala
  Nîne 'eceb er bibêm hulûla — (Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, ~1692)

• kurdî-erebî: ڤالا‎

• (Badînî) vale

• (Reşwî) vela (hw velo)

• xalî

• tijî

• mişt

• dagirtî

• (Lêker) vala kirin

• (Lêker) vala çûn

• (Lêker) vala bûn

• (Navdêr) valakirin

• (Navdêr) valabûn

• (Navdêr) valaçûn

• (Rengdêr) valabûyî

• (Rengdêr) valakirî

• valageh

• valahî

• valatî

• vikîvala

• virtîvala

Bi temamî nayê zanîn ji ber ku hevrehên wê di zimanên din yên îranî de peyda nabin yan nehatine qeydkirin. Lê bi ihtimaleka pir mezin erebî فارغ‎ (fariẍ) e yan jî dikare ji ermenî yan hevreha ermenî պարապ (parap) (xwandina bi ermeniya rojavayî "barab", bi ermeniya rojhilatî "parap") be. Herwiha bide ber rusî порожний (porojnî), polonî próżny, çekî prázdný, bulgarî празен (prajên)... Lê dîsa bide ber farisî ? ونگ‎ (veng, “vala”), sanskrîtî ऊन (ūná: kêm, jê kêm), yûnaniya kevn εὖνις (jêstandî, bêparkirî, mehrûm), latînî vanus, îngilîzî want (niha bi maneya "viyan, xwestin", berê bi wateya "nebûn, jê kêm bûn"), ermenî ունայն (unayn: vala)... ji proto-hindûewropî *wān- (“vala”). Guherîna L/R û L/N di kurdî û gelek zimanên din de jî berbelav e. Guherîna B/V û P/B jî mişe ye. Ketina konsonantan ji dawiya peyvê (li vir Ẍ ji peyva erebî yan B/P ji ya ermenî) dîsa diyardeyeka navdar e. Ihtimala ku ji ermenî jî be ne kêm e ji ber ku di zimanê kurdî de tenê di kurmancî de heye ku cîrana ermenî ye, di zaravayên din yên kurdî de peyda nabe. Hevwateya peyva "vala" anku "xalî" (jî) ji erebî ye.

• Adîgeyî: нэкӏы (năč̣̍ə)
• Albanî: bosh → sq
• Almanî: leer → de
• Aragonî: vuedo
• Asamî: খালী (khali)
• Astûrî: vacíu → ast, baleru → ast n
• Azerî: boş → az, puç, xali
• Başkîrî: буш (buš)
• Belarusî: пусты́ (pustý)
• Bengalî: খালি → bn (khali), ফাঁকা → bn (phãka)
• Bretonî: goullo → br
• Bulgarî: пра́зен → bg (prázen)
• Burmayî: လွတ် → my (lwat)
• Çeçenî: деса (desa)
• Çekî: prázdný → cs n
• Çînî:
  Kantonî: 空 (hung1)
  Mandarînî: 空的 → zh (kōng de)
• Danmarkî: tom → da
• Endonezyayî: kosong → id
• Erebî: فَارِغ‎ (fāriḡ)
  Erebiya bakûrê şamê: خالي‎ (xāli)
  Erebiya iraqî: بوش‎ (bōš)
  Erebiya misrî: فاضي‎ (fāḍī)
  Erebiya hîcazî: فاضي‎ (fāḍī)
• Ermenî: պարապ → hy (parap), դատարկ → hy (datark), սին → hy (sin), ունայն → hy (unayn)
• Esperantoyî: malplena, senenhava
• Estonî: tühi
• Farisî: خالی‎ → fa (xâli), تهی‎ → fa (tohi), پوچ‎ → fa (puč)
• Ferî: tómur
• Fînî: tyhjä → fi
• Fransiya kevn: vuit
• Fransî: vide → fr
• Gaelîka skotî: falamh, fàs
• Galîsî: van → gl, baleiro → gl, oco → gl, vacío → gl
• Gotî: 𐌻𐌰𐌿𐍃 (laus)
• Gurcî: ცარიელი (carieli)
• Haîtî: vid
• Hindî: रिक्त → hi (rikt), छूछा → hi (chūchā), ख़ाली (xālī)
• Holendî: leeg → nl
• Hunsrikî: läer
• Îbranî: ריק‎ → he
• Îdoyî: vakua → io
• Îngilîziya kevn: tōm; īdel
• Îngilîzî: empty → en
• Îngriyî: tyhjä
• Îngûşî: даьсса (dässa)
• Îrlendî: folamh
• Îtalî: vuoto → it
• Îzlendî: tómur → is
• Japonî: 空の → ja (からの, kara no), 空っぽな → ja (からっぽな, karappo na)
• Kabardî: нэщӏ (năṣ̂)
• Kapverdî: inban
• Kaşûbî: pusti
• Katalanî: buit → ca
• Kirgizî: бош → ky (boş), куру (kuru)
• Koreyî: 비다 → ko (bida)
• Latgalî: tukšs, dīks, pūsts
• Latînî: vacuus, inanis
• Latviyayî: tukšs → lv
• Lawsî: ຫວ່າງ (wāng), ເວົ່າ (wao)
• Lîtwanî: tuščias n
• Luksembûrgî: eidel
• Makedonî: празен (prazen)
• Malayalamî: ഒഴിഞ്ഞ → ml (oḻiñña)
• Malezî: kosong → ms
• Mecarî: üres → hu
• Mongolî: хоосон → mn (hooson)
• Napolîtanî: vacante
• Nepalî: खाली → ne (khālī), रित्तो (ritto), रिक्त (rikta)
• Normandî: viède
• Norsiya kevn: tómr
• Norwecî: tom → no
• Oksîtanî: void → oc, vuòg, vuèg → oc
• Oromoyî: duwwaa
• Osetî: афтид (aftid)
• Ozbekî: boʻsh → uz
• Polonî: pusty → pl n, próżny → pl n
• Portugalî: vazio → pt
• Qazaxî: бос (bos), құр (qūr)
• Romancî: vid
• Romanyayî: vid → ro, gol → ro, deșert → ro, golit → ro n an nt
• Rusî: пусто́й → ru (pustój), поро́жний → ru (poróžnij)
• Sicîlî: vacanti → scn
• Sirboxirwatî:
  Kirîlî: празан n
  Latînî: prazan → sh n
• Sîlhetî: ꠈꠣꠟꠤ (xáli)
• Slovakî: prázdny
• Slovenî: prazen → sl, pust
• Sorbî:
  Sorbiya jêrîn: prozny
  Sorbiya jorîn: prózdny
• Spanî: vacío → es
• Swahîlî: -tupu
• Swêdî: tom → sv
• Şîngazîcayî: -ruvu
• Tacikî: холӣ → tg (xolī), тиҳӣ (tihī)
• Tagalogî: basyo
• Talişî: خالی‎ (xâli)
• Tayî: ว้าง (wáang), หว่า (wàa)
• Telûgûyî: ఖాళీ → te (khāḷī), ఒట్టి (oṭṭi)
• Tirkî: boş → tr
• Tirkmenî: boş → tk
• Toxarî B: aikare
• Urdûyî: چھوچھا‎ (chūchā), خالی‎ (xālī)
• Ûkraynî: поро́жній (poróžnij), пусти́й (pustýj)
• Venîsî: vódo
• Viyetnamî: trống → vi, rỗng → vi
• Weylsî: coeg → cy, gwag → cy
• Ximêrî: ទទេ → km (tɔtei), ទំនេរ → km (tumnei)
• Yidîşî: ליידיק‎ (leydik), פּוסט‎ (pust)
• Yûnanî: άδειος → el n (ádeios), κενός → el n (kenós)
  Kevn: κενός (kenós)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

vala

1. sond, sûnd
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)