Bergamtet – Store norske leksikon (original) (raw)

Faktaboks

Også kjend som

overbergamtet

Uttale

bˈergamtet

Bergamtet var det sentrale innanlandske styringsorganet for den norske bergverksnæringa, oppretta i 1654 i Christiania.

Amtet skulle føre tilsyn med bergverksnæringa i Noreg og ta hand om interessene til staten. Amtet fekk både dømmande og administrativ styresmakt, underlagd sentraladministrasjonen i København. Bergamtet vart organisert som eit kollegium, altså ei gruppe av kollegaer med formelt lik påverknad på vedtaka. Berghauptmannen var formann for dei andre bergembetsmennene og hadde ansvar for å setje politikken i verk. Amtet ordna bergverksnæringa i Noreg og hadde domsrett i saker som omfatta bergverka.

Overbergamtet hadde den første tida sete i Kristiania, men møtte fleire stader og vart så flytta til Kongsberg i 1686. I 1689 kom det til eit underbergamt for det sønnanfjelske, underlagd overbergamtet. I 1688 vart det nordanfjelske Bergamtet oppretta, med sete i Trondheim. Det kom i røynda til å verka sjølvstendig innafor sitt geografiske område. Bergretten i sør var elles delt i to, der overbergamtsretten var andre instans for underbergamtsretten og byretten i Kongsberg.

Bergamtet nordanfjells og underbergamtet sønnanfjells vart oppheva i 1812. Overbergamtet på Kongsberg vart avskaffa i 1816 og bytt ut med styret for det gjenoppretta Kongsberg sølvverk. Overbergamtsretten verka som avgrensa fagrett fram til 1830.