supinum – grammatikk – Store norske leksikon (original) (raw)

Supinum er i nordisk grammatikk den bøyingsforma av eit verb som står etter hjelpeverbet ha, som i har øydelagt og hadde øydelagt.

Faktaboks

Uttale

supˈinum

Etymologi

av latin supinum ‘tilbakebøygd’

I norsk er supinum alltid lik inkjekjønnsforma av perfektum partisipp:

• Supinum: Han har/hadde øydelagt sykkelen.
• Perfektum partisipp
  • Felleskjønn: Sykkelen er øydelagd.
  • Inkjekjønn: Huset er øydelagt.
  • Fleirtal: Syklane er øydelagde.

Mens supinum er ein del av verbalet, fungerer perfektum partisipp som predikativ (i ei setning) eller attributt (i ein nomenfrase):

Supinum av eit transitivt verb har aktiv tyding, mens perfektum partisipp har passiv tyding:

• Supinum, aktiv tyding
  • Ho har skote eit rådyr.
• Perfektum partisipp, passiv tyding
  • Rådyret er skote.
  • Rådyret blei skote.
  • Eit skote rådyr.

Svensk

I svensk riksspråk er supinum og inkjekjønn av perfektum partisipp forskjellige ved sterke verb, til dømes skjutit mot skjutet:

• SUPINUM
  • Hon har skjutit ett rådjur. 'Ho har skote eit rådyr'
• PERFEKTUM PARTISIPP
  • Rådjuret är skjutet. 'Rådyret er skote'
  • Rådjuret blev skjutet. 'Rådyret blei skote'
  • Ett skjutet rådjur. 'Eit skote rådyr'

Latin

Termen supinum kjem frå latinsk grammatikk, men bruken av termen i nordisk og latinsk grammatikk er ikkje den same. Latin skil mellom to supinumformer, 1. supinum og 2. supinum:

• 1. supinum endar på -um og viser formålet med ei rørsle, til dømes scriptum 'for å skrive'.
• 2. supinum endar på -u og står til eit adjektiv som tyder slikt som 'lett', 'vanskeleg', 'nyttig' og 'behageleg', til dømes facilis scriptu 'lett å skrive'

Her er døme på bruken:

• 1. supinum
  • Ire frumentatum
  • 'gå (ire) for å hente korn (frumentatum)'
• 2. supinum
  • Res facilis dictu, difficilis factu
  • 'ein ting (res) [som er] lett (facilis) å seie (dictu), [men] vanskeleg (difficilis) å gjere (factu)'

Samanhengen mellom nordisk og latinsk bruk av termen supinum er at i latin blir perfektum partisipp og supinum danna frå same stamme, som blir kalt supinumstamma.

Nordsamisk

I nokre vestlege dialektar av nordsamisk finst ei supinumform med same funksjon som 1. supinum på latin, det vil seie for å uttrykkje formålet med ei rørsle. Frå infinitiven juhkat 'drikke' kan ein danne supinum jugažit 'for å drikke':

• Boađe sisa gáfe jugažit
• 'Kom (boađe) inn (sisa) for å drikke (jugažit) kaffi (gáfe)'

I andre dialektar brukar ein her ein vanleg infinitiv:

• Boađe sisa gáfe juhkat
• 'Kom (boađe) inn (sisa) [for] å drikke (juhkat) kaffi (gáfe)'

Les meir i Store norske leksikon

Kommentarar