ÇEVİRİDE EŞDEĞERLİK: EĞRETİLEMELER (original) (raw)

ÇEVİRİDE EŞDEĞERLİK KAVRAMININ YENİDEN TANIMLANMASI VE EŞDEĞERLİK KAVRAMI İLE İLGİLİ SORUNLAR

ÖZET Bu çalışma adından da anlaşıldığı üzere çeviri sürecinde sorun yaratan bir kavram olan eşdeğerlik kavramının yeniden tanımlanmasını amaçlamaktadır. Bunun yanında, eşdeğerlik kavramına bağlı olarak ortaya çıkan bazı sorunlara da çalışmada yer verilecektir. Bu sorunlar arasında ilk olarak eşdeğerlik kavramının nasıl tanımlanması gerektiği sorusu gelmektedir. Bu bağlamda Venuti gibi farklı teorisyenlere ait tanımlar verilecek ve günümüzde en yaygın olarak benimsenen tanım ve yaklaşımın hangisi olduğu tespit edilecektir. Bu tespit sırasında, ülkemizde çeviri alanında çalışmalar yapan Mine Yazıcı, İsmail Boztaş, Mustafa Çakır, Yusuf Eradam, Cengiz Tosun, Hanife Alkan gibi araştırmacıların görüşlerinden faydalanılacaktır. Bunun dışında, çeviri sürecinde çevirmenin önemi üzerinde durulacak; çevirmenin sahip olması gereken özellikler verilecek ve çevirmenin her zaman anlam kayıplarına sebep olan bir aracı olmadığı; çevrilemezlik ilkesinin geçerli olduğu bazı durumlarda yaratıcılığı kullanarak sorunlara çözüm bulabileceği ifade edilecektir. Sonraki bölümlerde, çeviride anlam kayıpları ve yalancı eşdeğerler gibi diğer eşdeğerlik sorunlarına da yer verilecek, çalışma günümüzde eşdeğerlik konusunda Nida'nın " eşdeğer etkisi " yaklaşımının, diğer yaklaşımlarla kıyaslandığında daha yaygın biçimde kabul edildiği görüşü ile sonlandırılacaktır. Anahtar Kelimeler: Eşdeğerlik, çevirmen, çeviride kayıplar, yalancı eşdeğerlik.

ÇEVİRİ UĞRAŞI

International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic ACADEMIC JOURNAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI SAYISI Turkish Studies Dergisi, üç ayda bir yayınlananuluslararasıhakemli bir dergidir. Turkish Studies Dergisi'nde yayınlanan tüm yazıların, dil, bilim ve hukukî açıdan bütün sorumluluğu yazarlarına, yayın hakları www.turkishstudies.net'e aittir. Yayıncının yazılı izni olmaksızın kısmen veya tamamen herhangi bir şekilde basılamaz, çoğaltılamaz. Yayın Kurulu dergiye gönderilen yazıları yayınlayıp yayınlamamakta serbesttir. Dergiye gönderilen yazılar iade edilmez. Dergide yer alan yazıların dijital baskı, grafik tasarım, DOI numaralarının alınması ve uluslararası indeslere tanıtılması gibi işlemler Alko Dijital Baskı ve Grafik Tasarım şirketi tarafından ücret karşılığında yapılmaktadır. Dergide basım kararı alınan yazıların sahipleri yazılarının tasarım, yayın ve indeks masraflarını Alko Dijital Baskı ve Grafik Tasarım şirketine öderler. Turkish Studies; EBSCO, DOAJ, ICAAP, Scientific Commons, MLA, ASOS, AMIR (Access to Mideast and Islamic Resources), Journal Directory, DJS (Dayang Journal System), ULAKBİM indeksleri tarafından taranmaktadır.

ŞİİR ÇEVİRİSİNDE ÇEVİRİ KAYIPLARI VE EŞDEĞERLİK SORUNLARI

İ.Ü. Çeviribilim Dergisi, 2013

Şiirin aslına sadık kalınarak başka dillere çevrilebilirliği bugüne dek farklı ozan ve kuramcılar tarafından ele alınmış bir tartışma konusudur. Bunun hakkında farklı görüşler yükselmiş, kimileri şiirin yalnızca bir dilde yazılabileceğini öne sürmüştür. Ancak tüm bu görüşler şiirin kaynak dilden erek dile çeviri yoluyla aktarılmasına engel oluşturmamıştır. Çeviri, insan-lık tarihi kadar eski bir uğraştır ve yeryüzünde farklı diller konuşulduğu sürece de var olmayı sürdürecektir. Çevirmen ise uluslararası zenginliklerin aktarıcılığını yapan bir aracı konumundadır. Çevirmenin iki dili de iyi bil-mesi, sabırlı ve sorumlu davranması gerekir. Bu çalışmada çeviri hakkında cevabını arayacağımız sorular şunlardır: Çeviride kaynak metnin anlam ve duygusunu erek metinde eşdeğer bir biçimde nasıl yakalayabiliriz? Çeviri uğraşı sırasında iki metin arasında eşdeğerlik sağlayacak gereklilikler ne-lerdir? Söz konusu eşdeğerlik yakalanabilir mi? Bu şartlar yerine getirilse bile çevirmeni bekleyen, kaynak metnin yapısından kaynaklanan anlamsal ve biçemsel kayıplar olabilmektedir. Ancak bunları en aza indirmek yine çevirmenin elindedir. Yine de alıcı merkezli iletişimsel çeviride görüldüğü üzere alıcının kültürel ve bireysel özellikleri de şiirin algılanma sürecinde büyük rol oynar. Genel anlamda şiir çevirisi, Cervantes'in Don Kişot'unun da çeviri hakkında dediği gibi "bir halının ters yüzüne benzer", bir yüzü öteki yüzünün bir izdüşümü olarak düşünülebilir.

ÇEVİRİ ÜZERİNE NOTLAR

Hece Dergisi 245, 2017

Osmanlı Devleti Batı dünyası ile arasındaki dengelerin bozulmaya başlaması üzerine önce Batı başkentlerine daimi elçiler atama gereği duydu. Arkasından Dersaadet’de Tercüme Odası kuruldu (1832). Bunun yenileşmede köklü adımlarının atıldığı II. Mahmut devrinde gerçekleşmesi bir rastlantı değildir. Daha çok dış politika ilişkileri ve eğitim amacıyla kurulan bu odada zamanla kültür ve edebiyat dünyamıza katkı sağlayan önemli çalışmalar yapıldı. Namık Kemal gibi bürokrat aydınlar burada yetiştiği gibi James Redhouse gibi dil uzmanları burada öğretmenlik yaptı, eserler verdi.

ARAPÇA KALIPLAŞMIŞ İFADELERİN ÇEVİRİSİNDE EŞDEĞERLİK -DEYİMLER ÖRNEĞİNDE-

ARAPÇA KALIPLAŞMIŞ İFADELERİN ÇEVİRİSİNDE EŞDEĞERLİK -DEYİMLER ÖRNEĞİNDE-, 2021

Bu eserin bütün hakları Demavend Yayınları'na aittir. 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası'nın hükümlerine göre eserin tamamı ya da bir bölümünün, izinsiz olarak elektronik, mekanik, fotokopi veya herhangi bir kayıt sistemi ile yayınlanması, çoğaltılması ya da depolanması yasaktır.

ÇEVİRİNİN DİLBİLİM VE YAZINBİLİM İLE İLİŞKİSİ

JOURNAL OF SOCIAL AND HUMANITIES SCIENCES RESEARCH, 2017

Tarihi kayıtlar yazının icadıyla başlasa da, farklı diller konuşan insan topluluklarının tarih öncesi dönemlerden beri etkileşim içerisinde olduğunu dolayısıyla çevirinin uygarlık tarihi kadar eski olduğunu öne sürmek mantık sınırları içerisindedir. Çeviri olgusu tarih boyunca farklı disiplinlerce sayısız biçimde ele alınmıştır. Çevirinin doğası gereği çeviri çalışmalarının zaten çokdisiplinli ve disiplinlerarası bir yapısının olması beklenir. Bir uğraş olarak tarihi oldukça gerilere dayanan çeviri, 70'li yılların sonundan itibaren bir bilim alanı olarak yeni bir paradigma haline gelmiştir. Ancak bir dil işlemi olmasından ötürü çeviribilimden önce var olan dil bilimlerinin de konusu olmuştur. Bu nedenden dolayı da çeviriyi araştırma nesnesi edinen çeviribilim bugün halen erken döneminde etkileri olan dilbilim ve yazınbilim gibi alanlarla etkileşim içerisindedir. Bu çalışma literatürü de göz önünde bulundurarak çeviri ve çeviriyi araştırma nesnesi edinen çeviribilimin, dilbilim ve yazınbilim ile ortak paydaları dil ve dilsel üretim üzerinden kurduğu ilişkileri incelemeyi hedeflemektedir. Bu amaçla kronolojik bir bakış açısı yerine söz konusu olgulara dair hiyerarşik bir bakış açısı benimsenerek bu araştırma alanlarının çeviriyle ilişkilerinde koşutlukları ve ayrışma alanları ortaya konulmaya çalışılmıştır. ABSTRACT Although it is a fact that historical records date back to the invention of writing it is not illogical to claim that human groups with different languages have been interacting since the prehistorical times and thus the act of translation is as old as civilization itself. The phenomenon of translation has been the topic for various disciplines throughout the history. Due to the nature of translation it is expected for translation studies to have a multidisciplinary and interdisciplinary structure. Translation is, as a work quite old yet only after 1970s it became a new paradigm as an area of research. However, translation as a linguistic activity had been a research interest for other linguistic sciences before translation studies emerged. Due to this history, even today the translation studies has a close relation with linguistics and literary studies. This paper aims to analyse the relations of translation studies and its main topic, translation with linguistics and literary studies on their common ground of language and linguistic activity. For this purpose, rather than a chronological perspective a hierarchical perspective is adopted to analyse the similarities and differences among these three research areas in terms of their relation to translation and each other.

KIRŞEHİR VE ÇEVRESİ KÜLTÜRÜNDE GEÇİŞ DÖNEMLERİNDE HEDİYELEŞME

Hediyeleşme kişiler, gruplar, toplumlar arasında dostluğu oluşturma, barışı pekiştirme, vb. amaçlarla yapılan bir eylemdir. Hediyeleşme kültürümüzde cömertliğin bir gösterimidir. Halk kültüründe yaygın bir düşünce olarak hediye almaktan, diyesi hediye vermekten korkan kişilerin cimri olduğuna inanılır. Divân-ı Lugati't Türk'te hediye ve hediyeleşme ile ilgili "amuc, beleg, bıcış, ötki, singüt, tuzgu, tüzgür-, ıdhış-" gibi terimlere rastlıyoruz. Gittiği yerden doyumlu gelen birisinin yakınlarına verdiği hediyeye amuc (I/140), konuğun hısımlarına getirdiği veya bir yerden başka bir yere gönderilen hediyeye beleg/belek(I/385); düğüne, davete gidenlere verilen ipekli kumaşa bıcış (I/366), karşılığında bir şey verilmeyen/ödenmeyen hediyeye singüt (III/362), yoldan gelen hısımlara, tanıdıklara verilen yemeğe tuzgu (I/419), genel olarak armağan/hediye vermek ise tüzgür-(II/179) olarak adlandırılmıştır. Idhış-/ıdış-(I/182) ise, birbirine armağan vermek, armağanlaşmak ve bunda yarış etmek anlamında kullanılmıştır. Idhuk/ıduk, DLT'de "kutlu ve mübarek olan" olarak açıklanmaktadır. Buradan hareketle hediye olarak verilen veya gönderilen her şeyin "ıduk yüklü olması gerekir. Iduk yüklü olunca da bereketin kökünü kurutmamak, onu yeniden üretmek için kökenine, yani gönderene başka bir armağan biçiminde geri dönmesi zorunludur. Böylece ıduk (bereket~bolluk) yüklü armağanlar ıd-ış-lanmış olur." (Divitçioğlu 1987:236) Bir çok atasözümüzde hediyenin karşılığı olduğu, bunun için de hediye vermeden kaçınılmaması gerektiği salık verilir. Sözgelimi Divân-ı Lugati't Türk'te "Kız kişi sawı yorıglı bolmas" (I/326) sav sözüyle pinti/cimri kişinin sözünün toplumda geçerli olmayacağı belirtilmektedir. Yine, günümüzde de kullandığımız atasözlerinde hediyeleşmeyi öneren anlamları bulmaktayız: "Kaz gelen yerden tavuk esirgenmez", "An beni bir kozla (cevizle), o da çürük çıksın.", "Bahşiş atın dişine bakılmaz.", "Değirmenden gelenden kete umarlar." gibi.

ŞİİR ÇEVİRİSİNDE SÖZDİZİMSEL EŞDEĞERLİK

Within this study it is tested to see whether poetry translation possible or not, as well as to determine if beside semantic equivalence syntactic equivalence are obtained. Within these purposes two verses' from