Demokrat Parti (DP) Döneminde Türkiye'de Petrol Arama Çalışmaları ve Petrol Politikaları (1950-1960) (original) (raw)
Related papers
Cumhuriyet Döneminde Türkiye'de Petrol Arama Politikaları (1923-1950)
Öz Bu araştırmada Cumhuriyetin ilanından itibaren 1950 yılına kadar olan 27 yıllık süreçte Türkiye'de petrol arama konusunda hükümetlerin izlediği politikalar ile bu politikaların ekonomiye olan yansı-maları ele alınmıştır. Konu takip eden ana başlıklar; Cumhuriyet döneminde yapılan petrol arama çalışmaları (1923-1935); Türkiye'de Maden Tetkik Arama Enstitüsünün kuruluşu ve akabinde yapılan petrol arama faaliyetleri (1935-1950); Türkiye'de artan petrol ihtiyacı ile birlikte ithalatın yükselmesi (1935-1950); adı altında incelemiştir. Petrol arama politikalarının ekonomiye sağladığı katkılar incelenirken sayısal veriler üzerinden değerlendirmeler yapılmıştır. Araştırmanın konusu hak-kında literatürde yer alan boşluklar birincil kaynaklardan yararlanılması yoluyla doldurulmuştur. Konu incelenirken dönemin Türkiye'si ile Dünyanın petrol alanında yaşanan gelişmeleri göz önüne getirilerek bu gelişmeler ışığında gerekli değerlendirme yapılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuç şudur: Cumhuriyet hükümetlerinin desteğiyle yabancı petrol uzmanlarına raporlar hazırlatılmış, 792 Sayılı Petrol Kanunu, 2189 Sayılı Altın ve Petrol Arama ve İşletme İdareleri Teşkiline Dair Kanun ve 2804 Sayılı Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü kanunlarının yürürlüğe girmesi ile petrol arama faaliyetleri daha profesyonel hale getirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Petrol, Petrol Politikaları, MTA, Raman, Sondaj, Rafineri Abstract This study deals with the petroleum exploration policies adopted by the Turkish governments from the proclamation of the Republic until 1950, covering a period of 27 years and the effects of these policies on economy. The subject was handled under the following titles: petroleum exploration works during the Republic period (1923-1935); establishment of the General Directorate of Mineral Research and Exploration and petroleum exploration works conducted in its aftermath (1935-1950); and the rise of import due to increasing demand in Turkey (1935-1950). The evaluations are based on numerical data while analyzing the contributions of petroleum exploration policies to economy. With this study, the gaps in the literature regarding the subject of the study are filled based on the use of primary sources. To make the relevant evaluations, the condition of Turkey and the developments in the field of petroleum across the world in the above-mentioned period are taken into account. The findings indicate that reports were prepared by foreign petroleum experts with the support of the governments, and petroleum exploration works became more professional following the enactment of the Petroleum Law no 792, Law no 2189 concerning the Establishment of Gold and Oil Exploration and Operation Management, and Law no 2804 on the General Directorate of Mineral Research and Exploration.
-Cumhuriyet Döneminde Türkiye'de Petrol Arama Çalışmaları (1925-1940)
I.ULUSLARARASI HARRAN MULTİDİSİPLİNER ÇALIŞMALAR KONGRESİ , 2019
1925 yılında Musul Meselesi aleyhine sonuçlanmış olan Türkiye, enerjide dışa olan ağımlılığını azaltmak için petrol arama çalışmalarına ağırlık vermiştir. Petrol arama çalışmalarını kendi içerisinde iki dönemde ele almak gereklidir. Birinci dönem; petrol sahalarının tespiti sürecinin yaşandığı jeolojik etüt çalışmalarıdır. Başlangıçta Lüksemburglu Dr. Michel Lucius, 1929 yılından sonra ise ABD’de yaşayan mühendis Cevat Eyüp Taşman’ın Türkiye’ye gelmesi üzerine O’nun öncülüğünde jeolojik etüt çalışmaları yapılmıştır. Etüt çalışmaları Hükümet adına yapıldığı gibi yerli sermayedarlar ve yabancı şirketler de Hükümetten aldıkları izin üzerine bu petrol arama çalışmalarına katılmışlardır. Petrol arama çalışmalarının ilk günlerinde gerek kanuni altyapının bulunmaması gerekse kurumsal birikimin olmaması nedeniyle bu yöndeki eksiklikler de giderilmeye çalışılmıştır. Yapılan etüt çalışmaları ve zaman içerisinde petrol arama çalışmalarının kurumsal bir kimlik kazanması üzerine petrol arama çalışmalarında ikinci dönem başlamıştır. Bu dönemde ise eldeki veriler eşliğinde petrol bölgesi olduğu düşünülen yerlerde sondaj çalışmaları yapılmıştır. Dönemin İktisat Vekili Celal Bayar’ın da hazır bulunduğu bir törenle Mardin ili Midyat ilçesi Basbirin bölgesinde ilk sondaj kuyusu açılmıştır. 13 Ekim 1934 tarihinde başlatılan sondaj çalışmaları neticesinde Basbirin-1 ismi verilen kuyuda petrol emarelerine rastlanılmışsa da bu petrolün ekonomik bir değeri olmadığı gerekçesiyle 15 Haziran 1936’da sondaj kuyusu kapatılmıştır. Basbirin bölgesinden sonra Midyat ilçesindeki Hermis ve Kerbent bölgelerinde sondaj çalışmalarına devam edilmiştir. Sondaj çalışmalarından sonuç alınamaması üzerine Türkiye’nin ekonomik değerli ilk petrol kuyularının açılacağı Raman Dağı’nda çalışmaların devam etmesi kararlaştırılmıştır. Bu çalışmanın amacı; 1940 yılında Siirt vilayeti Beşiri İlçesi İluh (Batman) nahiyesinde ekonomik değer teşkil eden ilk petrol kaynakları tespit edilene kadar ki süreçte Türkiye’nin petrol arama çalışmalarını ortaya koymaktır. Anahtar Kelimeler: Petrol, Cevat Eyüp Taşman, Mardin, Basbirin, Hermis, Kerbent
Osmanli Devleti̇’ni̇n Son Dönemi̇nden Demokrat Parti̇ İkti̇darina Petrol Poli̇ti̇kalari (1861-1950)
Business And Management Studies: An International Journal, 2019
Osmanlı Devleti, 1868 tarihinde çıkardığı maden nizamnamesi ile petrolü yer altında bulunan asıl madenler sınıfına koymuştur. Osmanlıda ilk defa Petrol, 1889 yılında İskenderun'un Kabaev nahiyesine bağlı Çengen köyünde bulunarak çıkarılmıştır. Sultan II. Abdülhamit bazı kaynaklarda "petrol gölü" olarak nitelenen Musul ve Bağdat'taki petrol potansiyelinin farkındaydı. Dolayısıyla bu bölgenin petrol madenlerini kendi özel mülkiyeti içerisine alarak, bölgeyi koruma altına almıştır. Cumhuriyet Dönemine kadar genellikle petrol politikaları yabancılara verilen imtiyazlarla sürdürülmüştür. Demiryolu imtiyazları ise genellikle Chester Projesi'nde olduğu gibi yabancı şirketler tarafından petrol ekseninde ele alınmıştır. Cumhuriyetin ilanından Demokrat Parti Dönemine kadar geçen sürede önce devlet eliyle petrolün üretilmesine yönelik politikalar uygulandığı görülür. Bu politikalar çerçevesinde yapılan çalışmalar arasında; 792 Sayılı Petrol Kanunu'nun çıkartılması, Altın ve Petrol Arama ve İşletme İdareleri'nin kurulması ile Maden Tetkik Arama Enstitüsü'nün kurulması sayılabilir. Cumhuriyet Döneminde petrolün aranması, çıkartılması, rafineri edilmesi ve satışı daima millȋ politikalar çerçevesinde şekillenmiştir.
Bu araştırmada Cumhuriyetin ilanından itibaren 1950 yılına kadar olan 27 yıllık süreçte Türkiye'de petrol arama konusunda hükümetlerin izlediği politikalar ile bu politikaların ekonomiye olan yansı-maları ele alınmıştır. Konu takip eden ana başlıklar; Cumhuriyet döneminde yapılan petrol arama çalışmaları (1923-1935); Türkiye'de Maden Tetkik Arama Enstitüsünün kuruluşu ve akabinde yapılan petrol arama faaliyetleri (1935-1950); Türkiye'de artan petrol ihtiyacı ile birlikte ithalatın yükselmesi (1935-1950); adı altında incelemiştir. Petrol arama politikalarının ekonomiye sağladığı katkılar incelenirken sayısal veriler üzerinden değerlendirmeler yapılmıştır. Araştırmanın konusu hak-kında literatürde yer alan boşluklar birincil kaynaklardan yararlanılması yoluyla doldurulmuştur. Konu incelenirken dönemin Türkiye'si ile Dünyanın petrol alanında yaşanan gelişmeleri göz önüne getirilerek bu gelişmeler ışığında gerekli değerlendirme yapılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuç şudur: Cumhuriyet hükümetlerinin desteğiyle yabancı petrol uzmanlarına raporlar hazırlatılmış, 792 Sayılı Petrol Kanunu, 2189 Sayılı Altın ve Petrol Arama ve İşletme İdareleri Teşkiline Dair Kanun ve 2804 Sayılı Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü kanunlarının yürürlüğe girmesi ile petrol arama faaliyetleri daha profesyonel hale getirilmiştir. ----------------------------------------------------------------------------------------- This study deals with the petroleum exploration policies adopted by the Turkish governments from the proclamation of the Republic until 1950, covering a period of 27 years and the effects of these policies on economy. The subject was handled under the following titles: petroleum exploration works during the Republic period (1923-1935); establishment of the General Directorate of Mineral Research and Exploration and petroleum exploration works conducted in its aftermath (1935-1950); and the rise of import due to increasing demand in Turkey (1935-1950). The evaluations are based on numerical data while analyzing the contributions of petroleum exploration policies to economy. With this study, the gaps in the literature regarding the subject of the study are filled based on the use of primary sources. To make the relevant evaluations, the condition of Turkey and the developments in the field of petroleum across the world in the above-mentioned period are taken into account. The findings indicate that reports were prepared by foreign petroleum experts with the support of the governments, and petroleum exploration works became more professional following the enactment of the Petroleum Law no 792, Law no 2189 concerning the Establishment of Gold and Oil Exploration and Operation Management, and Law no 2804 on the General Directorate of Mineral Research and Exploration.
1960'LAR TÜRKİYE'SİNDE PETROL POLİTİKASINA İLİŞKİN TARTIŞMALAR
Cumhuriyetin kuruluşundan, 1954 yılında çıkarılan kanuna kadar Türkiye'deki petrol arama faaliyetlerini doğrudan hükümetler üstlenmişti. Fakat istenilen sonucun elde edilememesi ve petrole olan gereksinimin her geçen yıl artması nedeni ile 7 Mart 1954 tarihinde Amerikalı bir uzman tarafından hazırlanan yeni Petrol Kanunu çıkarıldı. Petrol arama faaliyetlerinin yerli ve yabancı özel girişimci eliyle yapılmasını öngören bu kanun, 1960'ların ortalarından itibaren ülke çıkarlarına aykırı olduğu gerekçesi ile tartışmaya açıldı ve siyasetin en önemli gündem maddesi haline geldi. Dönemin siyasi partilerinin yanı sıra, işçi sendikaları ve gençlik örgütleri de bu tartışmada yer aldılar. Ağırlıklı görüş yeni bir petrol kanununun çıkarılarak petrolün millileştirilmesi yönündeydi. Fakat gerek koalisyon ortağı olduğu dönemde gerekse tek başına iktidar olduğu yıllarda Adalet Partisi bu yöndeki talepleri kabul etmedi. Bununla birlikte muhalefetin 1965 yılından itibaren ısrarla gündemde tuttuğu petrol sorununa daha fazla kayıtsız kalamayan AP Hükümeti 1968 yılında yeni bir Petrol Kanunu Taslağı hazırladı. Bu taslağın kamuoyundaki beklentiyi karşılayamaması ve yeni bir kanunun çıkarılamaması bu sorunun 1970'li yıllara taşınmasına neden oldu.
DEMOKRAT PARTİ DÖNEMİNDE TÜRKİYE-ABD İLİŞKİLERİNDE PETROL (1950-1960
TARİHİN PEŞİNDE, 2018
Öz Demokrat Parti, Türkiye'nin ekonomi ve petrol politikalarını belirlerken ABD'li uzmanların raporlarından yararlanmıştır. ABD'li yatırımcılar hem Türkiye'nin petrol rezervlerinin araştırılıp geliştirilmesi hem de Ortadoğu petrollerinin Türkiye üzerinden Batıya taşınması hususunda başbakan Adnan Menderes'le görüşmüşlerdir. Demokrat Parti döneminin petrol politikaları ve çıkardığı petrol yasaları ile ilgili literatüre giren çalışmalardan makalemizde faydalanılmıştır. Bununla birlikte, çalışmamız diğer çalışmalardan farklı olarak söz konusu petrol politikalarında ABD etkisini tespit etmeye çalışmaktadır. Çalışmamızda tarama modeli kullanılmıştır. Modelin araştırma yaklaşımına uygun olarak Cumhuriyet Arşivi'nden aldığımız belgeler, meclis tutanakları, dönem basını ve tetkik eserlere başvurularak elde edilen bilgiler zaman ve mekân göz önüne alınarak bütünleştirilmiş ve yorumlanmıştır.
DEMOKRAT PARTİ (DP) DÖNEMİNDE TÜRKİYE’DE FINDIK ÜRETİMİ VE TİCARETİ HAKKINDA BİR ARAŞTIRMA (1950-1960), 2018
DP’nin yönetime geldiği 14 Mayıs 1950’den 27 Mayıs 1960’a kadar Türkiye’de fındık üretimi ve ticareti ile bunun ekonomiye olan yansımaları, makalenin konusunu meydana getirmektedir. Çalışma, DP Döneminde fındık üretimi ve ticareti (1950-1960) ile sınırlandırılarak tek dönem halinde ele alınmıştır. Bu dönemde fındık üre-timi ve ticaretinin ekonomiye olan etkileri sayısal veriler ışığında değerlendirilmiş-tir. Çalışmanın kaynak materyalini, Başkanlık Cumhuriyet Arşivi Belgeleri, resmi yayınlardan; Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Zabıt Ceridesi, kanunlar ve tutanak dergileri, Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi, istatistik yıllıkları, İletişim Başkanlığı Ayın Tarihi ve dönemin süreli yayınları arasında bulunan ekonomi ve tarım dergilerinin makaleleri oluşturmaktadır. Konu incelenirken, dönemin Türkiye’si ile dünyanın fındık üretimi alanında yaşanan gelişmeleri ve fındığın ekonomiye temin ettiği destekler göz önüne getirilerek gerekli değerlendirilmeler yapılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuç şudur: 14 Mayıs 1950 tarihinde DP’nin iktidara gelmesinin ardından köylü fındıklarının ıslahı için Tarım Bakanlığı bütçesinden her yıl çiftçilere ödenek tahsis edilmiş, örnek fındıklık tesis edenlere de para mükâfatı verilmiştir. Bunun yanı sıra Ekonomi ve Ticaret Bakanlığı ile Fındık Tarım Satış Kooperatifleri Birliğine her kampanya döneminde fındık alım yetkisi ve-ren çeşitli Kararlar yürürlüğe konulmuştur. Dahası Türk fındığının yurt içi ve yurt dışında hak ettiği gerçek değeri bulması ve sürümünün artırılması amacıyla, basın ve yayın yolu ile tanıtımı yapılarak zararlılarıyla mücadele edilmiştir. Bu suretle üretim ve ihracat artırılarak milli ekonomiye önemli katkılar sağlanmıştır.
Demokrat Parti Döneminde Zeytin ve Zeytinyağı Üretimi
Tarih ve Gelecek Dergisi, 2022
Throughout history, it has been seen that regional agricultural products are of great importance in the lives of societies. Turkey has an important potential in olive and olive oil production with the effect of its geographical location and climate characteristics. After the National Struggle, the concept of independent economy was adopted in the establishment of the new state. In Turkey, whose economy is based on agriculture, olive agriculture was given importance with the Republican period. Laws and regulations were made in order to develop olive cultivation and increase the number of olive trees, modern olive growing courses were organized and experts in the field of olive cultivation were brought to these courses from abroad. Agriculture had a great importance in the economic policies of the Democratic Party (DP), which came to power in 1950. In this study, olive agriculture is discussed as one of the economic policies of great importance in the 10-year rule of the DP. Between 1950 and 1960, olive and olive oil production in Turkey, studies to improve olive cultivation, the results of these studies and the effects of olive production on the Turkish economy are the subject of the study. In the study, in which olive production and the effects of production on the economy are supported by numerical data, TUIK (Turkish Statistical Institute), Prime Ministry Statistical Yearbook and agriculture and economy magazines were used for numerical data. In addition, the Prime Ministry Republic Archive, the Official Gazette, the Grand National Assembly of Turkey Minutes, Laws and Minutes Magazines were used regarding the laws, decree laws and official regulations regarding olives.