blåbær – Store norske leksikon (original) (raw)

Blåbær

Blåbær Vaccinium myrtillus

Blåbær (Vaccinium myrtillus).

Blomar, blåbær.

Global produksjon av blåbær, 1961-2021

tidspunkt
1961 35091
1962 30048
1963 36251
1964 38370
1965 33416
1966 48367
1967 41404
1968 35380
1969 62328
1970 60749
1971 61515
1972 55459
1973 76000
1974 62164
1975 62205
1976 64825
1977 56813
1978 65422
1979 71287
1980 73769
1981 85310
1982 92935
1983 98050
1984 85206
1985 103226
1986 99115
1987 110949
1988 115016
1989 112893
1990 135547
1991 126113.28
1992 115807.28
1993 143428.62
1994 134105.35
1995 157000.18
1996 158520.49
1997 174324.66
1998 158406.26
1999 205592.16
2000 211325.51
2001 231167.26
2002 201478.22
2003 217211.7
2004 236509.14
2005 254500.81
2006 283801.56
2007 288389.29
2008 349894.67
2009 379517.14
2010 383866.38
2011 438728.46
2012 482785.93
2013 517283.46
2014 618380.03
2015 633119.78
2016 738920.12
2017 702364.24
2018 801912.68
2019 1026250.31
2020 995270.64
2021 1113260.6

Kilde:FAOSTAT

Blåbær. Blomar og bær.

Blåbær er ein dvergbusk i bærlyngslekta. Busken får blå bær om sommaren. Bæra blir brukt i saft og syltetøy. I Noreg veks det blåbær over heile landet. Å plukke blåbær er for mange ein viktig del av turopplevinga som sommaren.

Faktaboks

Vitskapeleg namn

Vaccinium myrtillus

Beskriven av

Carl von Linné

Raudlistestatus i Noreg

LC – Livskraftig

Blåbærbusken har fleire nære slektningar med blå bær.

Skildring

Blåbær er ein dvergbusk, som blir mellom 20 og 30 centimeter høg. Blada er lysegrøne med sagtakka kant som fell av om hausten. Dei grønkvite blomane, ofte med eit raudleg skjær, har samanvaksne kronblad.

Bæra er blåsvarte og saftfulle. Dei blir mellom fem og ni millimeter i diameter og inneheld mange frø.

Blåbærplantane dannar, som dei fleste artar i lyngfamilien, ein symbiose mellom planterøtene og jordlevande sopp, erikoid mycorrhiza (lyngmykorrhiza).

Utbreiing

Blåbær er vanleg i store delar av Europa, men finst også i Nord-Amerika og i Asia. I Noreg finst planten over heile landet, frå skogsområde i låglandet til rundt 1700 meter over havet på høgfjellet.

Bruk

Det er oftast bæra som blir brukt i matlaging, men blomane kan og brukast.

Blåbær har saftige og aromatiske bær. Nokre typar har søte bær, andre er meir syrlege. Bæra blir spist friske eller dei blir bruka i syltetøy, saft, sausar, dessertar og kaker. Tørka bær kan bruka i frokostblandinger, te og som snacks.

Blomane smakar søtt av honning og kan blir brukt i te og salatar.

Ulike typer

Blåbæra som veks vilt i skogen har det vitskapelege namnet Vaccinnium myrtillus. Det finst og mange andre buskar med blå bær som blir kalla blåbær.

Hageblåbær (også kalla amerikansk blåbær), arten Vaccinium corymbosum, er mykje større enn vanleg blåbær og har kvitt fruktkjøt. Dei blir dyrka for sal ein del stader, særleg på Austlandet og Jæren, men dei fleste hagebæra i butikkane er importerte frå andre land.

Næringinnhald

Alle blåbær er rike på antioksidanter og Cvitamin, og de er en god kilde for A- og B- vitamin.

Songar

«Blåbærturen» er en sang av Alf Prøysen. Den starter slik: «Det var en deilig sommerdag at Pelle sa til Kari Nå går vi ut i skauen for det er så mye bær».

Bare blåbær

Bare blåbær er et vanlig uttrykk. Det betyr at noe er småtteri eller lett å få til. Blåbær er jo små og de vokser tett, så de er lette å plukke.

Folkemedisin

Blåbær har ifølgje folkemedisinen stoppande effekt ved diaré.

Systematikk

Nivå Vitenskapelig navn Norsk navn
Rike Plantae planteriket
Rekke Magnoliophyta blomsterplanter, dekkfrøingar, dekkfrøete planter
Klasse Eudicots tofrøbladete planter
Orden Ericales lyngordenen
Familie Ericaceae lyngfamilien
Slekt Vaccinium bærlyngslekta
Art Vaccinium myrtillus blåbær

Systematikken følger Artsdatabankens inndeling (2024).

Slektningar

Bærlyngslekta, som blåbæra høyrer til, er ein stor slekt med rundt 450 artar. Fleire av dei bæra som veks vilt i Noreg høyrer til her, mellom anna tyttebær og tranebær. Dei fleste artene har spiselige bær, men ikkje alle, og heller ikkje alle er like smakfulle og ettertrakta. Fleire av artane i slekta har blå bær, og fleire av dei har blåbær i namnet.

Blokkebær (V. uliginosum) er utbreidd i myrlendt mark i heile Noreg. Blokkebær lar seg skilje frå blåbær ved at dei har ein lysare blå farge, dei er kvite inni og dei er ganske smaklause.

Nordamerikanske artar

Søramerikaske artar:

Les meir i Store norske leksikon

Faktaboks

Vitskapeleg namn

Vaccinium myrtillus

Tidlegare vitskapleg namn

Myrtillus nigra Gilib.

Artsdatabanken-ID

101825

GBIF-ID

2882833

Kommentarar