Stavros Arvanitopoulos | National & Kapodistrian University of Athens (original) (raw)

Papers by Stavros Arvanitopoulos

Μοναστήρια της Κεντρικής Μακεδονίας: Ιστορική εξέλιξη και θρησκευτική σημασία/ The monasteries of Central Macedonia. Historical evolution and religious significance, 2024

Συνοπτική παρουσίαση των περιηγητικών κειμένων και του συνοδευτικού εικονογραφικού υλικού από τα ... more Συνοπτική παρουσίαση των περιηγητικών κειμένων και του συνοδευτικού εικονογραφικού υλικού από τα ύστερα βυζαντινά χρόνια και τον Cristoforo Buondelmonti ως και το 19ο αι. Όπως είναι αναμενόμενο, το ενδιαφέρον των περιηγητών από την πέραν των Βαλκανίων Ευρώπη μονοπωλούν σχεδόν η αξιοπερίεργη για εκείνους μοναστική πολιτεία του Άθω, με τον ακένωτο πλούτο λειψάνων, κειμηλίων, σκευών, τους αυστηρούς κανόνες διαβίωσης, τον πλούτο των βιβλιοθηκών και αρχειοφυλακίων, καθώς και η αδιαμφισβήτητη πρωτεύουσα της Μακεδονίας, η πόλη της Θεσσαλονίκης. Τα κίνητρά τους δεν περιορίζονται στην αγνή επιθυμία εξερεύνησης του χώρου όπου ήκμασε ο πολιτισμός στην αρχαιότητα και μεγαλούργησε επί 11 αιώνες το Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος, αλλά συχνά είναι πολύ ταπεινότερα, καθώς πρόκειται για απεσταλμένους ηγεμόνων και ευγενών με την εντολή συγκέντρωσης με κάθε τρόπο αρχαιοτήτων, νομισμάτων, χειρογράφων / Α brief presentation of travellers’ texts and accompanying iconographic material from the Late Byzantine period and Cristoforo Buondelmonti up to the 19th century. As expected, the interest of travellers from European countries beyond the Balkans is almost monopolized by the exotic monastic state of Athos, with the endless wealth of relics and sacred vessels, the strict living rules, the wealth of libraries and archives, as well as the city of Thessaloniki, the undisputed capital of Macedonia. Their motives are not limited to the pure desire to explore the area where civilization flourished in antiquity and the Eastern Roman State thrived for 11 centuries, but are often much humbler, as they are emissaries of rulers and nobles with the mandate to collect antiquities, coins and manuscripts by all means possible.

Μοναστήρια της Κεντρικής Μακεδονίας: Ιστορική εξέλιξη και θρησκευτική σημασία/ The monasteries of Central Macedonia. Historical evolution and religious significance, 2024

Eξετάζονται οι ναοί που σώζονται στη Βέροια και την ευρύτερη περιοχή, συχνά με εξέχοντα τοιχογραφ... more Eξετάζονται οι ναοί που σώζονται στη Βέροια και την ευρύτερη περιοχή, συχνά με εξέχοντα τοιχογραφικά σύνολα και κατά κανόνα περισσότερες της μίας οικοδομικές φάσεις τόσο της βυζαντινής όσο και της μεταβυζαντινής περιόδου. Αντίστοιχη είναι η πραγμάτευση των σωζομένων καταλοίπων και των γραπτών μαρτυριών για τις μονές της Σκήτης Βεροίας στις κλιτύες πάνω από το ρου του Αλιάκμονος, της αναγεννημένης στις πλαγιές του Βερμίου Μονής Σουμελά, της περιοχής της Καμπανίας, της πόλης της Νάουσας και της περιοχής της, όπου στη θέση των ακμαίων άλλοτε μονών απομένουν συνήθως εξωκκλήσια, σεβάσμια για τους κατοίκους προσκυνήματα / The chapter suggests a presentation of the churches that survive in Veria and the wider region, often with significant frescoes and more than one building phases of both the Byzantine and post-Byzantine period. Similar is the discussion of the surviving remains and written testimonies of the monasteries of the Skete of Veria, situated on the slopes above the bed of Aliakmon; the Pontic monastery of Soumela, re-founded on the slopes of Vermion; the region of Campania; the city of Naoussa and its region, where the once flourishing monasteries have been replaced mostly by chapels, venerable pilgrimages for the inhabitants.

Μοναστήρια της Κεντρικής Μακεδονίας: Ιστορική εξέλιξη και θρησκευτική σημασία/ The monasteries of Central Macedonia. Historical evolution and religious significance, 2024

Eξετάζονται οι ναοί που σώζονται στη Βέροια και την ευρύτερη περιοχή, συχνά με εξέχοντα τοιχογραφ... more Eξετάζονται οι ναοί που σώζονται στη Βέροια και την ευρύτερη περιοχή, συχνά με εξέχοντα τοιχογραφικά σύνολα και κατά κανόνα περισσότερες της μίας οικοδομικές φάσεις τόσο της βυζαντινής όσο και της μεταβυζαντινής περιόδου. Αντίστοιχη είναι η πραγμάτευση των σωζομένων καταλοίπων και των γραπτών μαρτυριών για τις μονές της Σκήτης Βεροίας στις κλιτύες πάνω από το ρου του Αλιάκμονος, της αναγεννημένης στις πλαγιές του Βερμίου Μονής Σουμελά, της περιοχής της Καμπανίας, της πόλης της Νάουσας και της περιοχής της, όπου στη θέση των ακμαίων άλλοτε μονών απομένουν συνήθως εξωκκλήσια, σεβάσμια για τους κατοίκους προσκυνήματα/ The chapter suggests a presentation of the churches that survive in Veria and the wider region, often with significant frescoes and more than one building phases of both the Byzantine and post-Byzantine period. Similar is the discussion of the surviving remains and written testimonies of the monasteries of the Skete of Veria, situated on the slopes above the bed of Aliakmon; the Pontic monastery of Soumela, re-founded on the slopes of Vermion; the region of Campania; the city of Naoussa and its region, where the once flourishing monasteries have been replaced mostly by chapels, venerable pilgrimages for the inhabitants.

Oxford University Press eBooks, Nov 10, 2021

The Byzantine state inherited a large number of defensive structures, on its borders and in the h... more The Byzantine state inherited a large number of defensive structures, on its borders and in the hinterland where ancient cities were refortified in response to barbarian raids, primarily during the third century. The fundamental characteristics of fortification architecture developed during the sixth century. Nevertheless, criteria for the selection of the location, dimensions, and certain construction and morphological features of the forts, towers, and city/barrier walls, were continually adapted to changes in society and state until the end of the empire. Systematic study of the defensive architectural remains including excavation, creation of synthetic works, and reliable maps will allow researchers to date, compare, and understand the evolution of fortification architecture as well as aspects of daily life in the empire.

Αν. Λερίου, Γ. Γιαννακόπουλος (επιμ.), Αττική, ιστορία και πολιτισμός, 2023

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ, 2022

Στην Άνω Χώρα του Μυστρά διατηρούνται τα κατάλοιπα μονής, καθολικό της οποίας είναι η γνωστή σήμε... more Στην Άνω Χώρα του Μυστρά διατηρούνται τα κατάλοιπα μονής, καθολικό της οποίας είναι η γνωστή σήμερα ως Αγία Σοφία. Στην ανατολική όψη του κωδωνοστασίου του διατηρείται ένθετο λίθινο εικονίδιο του Χριστού. Παρά την κακή διατήρησή του, το εικονίδιο, εντοιχισμένο πιθανότατα μετά το θάνατο του κτίτορος στην πλέον προβεβλημένη θέση του ναού, προσφέρει σημαντικά στοιχεία για την ιστορία του συγκροτήματος της μονής, καθώς επιβεβαιώνει την ταύτισή της με το "μονύδριον" του "Σωτήρος Χριστού του Ζωοδότου" και ενδεχομένως σηματοδοτεί το χώρο ενταφιασμού του Μανουήλ Καντακουζηνού, κτίτορος του ναού, ιδρυτή της μονής και πρώτου δεσπότη (1349-1380), η δράση του οποίου ουσιαστικώς καθόρισε τη μορφή του Μυστρά. Η υψηλή ποιότητα και η προτεινόμενη χρονολόγησή του στο 14ο αι. καθιστούν πιθανό να αποτελεί προϊόν κωνσταντινουπολίτικου εργαστηρίου, το οποίο χρησιμοποιήθηκε ή και παραγγέλθηκε από το Μανουήλ ως λατρευτικό αντικείμενο όσο ακόμη διαβιούσε στην πρωτεύουσα.

In Ano Chora (Upper City) of Mystras, the remains of a monastery are still standing, the katholikon of which is known today as Hagia Sophia. On the east facade of its bell tower, an inlaid relief icon of Christ is preserved, although in poor condition. It was placed in the most prominent location on the church, probably after the death of its founder, and offers important clues regarding the history of the monastic complex. It confirms its association with the monastery of Zoodotes Christos (Christ the life-giver) and possibly marks the burial site of Manuel Kantakouzenos, donor of the church, founder of the monastery and the first despot of Mystras (1349-1380), whose activities largely determined the form of the city. The high quality of the icon and its proposed date to within the 14th century, suggest that it may have been produced in a workshop in Constantinople, used by or even commissioned by Manuel while he still lived in the capital.

The Oxford Handbook of Byzantine Art and Architecture

The Byzantine state inherited a large number of defensive structures, on its borders and in the h... more The Byzantine state inherited a large number of defensive structures, on its borders and in the hinterland where ancient cities were refortified in response to barbarian raids, primarily during the third century. The fundamental characteristics of fortification architecture developed during the sixth century. Nevertheless, criteria for the selection of the location, dimensions, and certain construction and morphological features of the forts, towers, and city/barrier walls, were continually adapted to changes in society and state until the end of the empire. Systematic study of the defensive architectural remains including excavation, creation of synthetic works, and reliable maps will allow researchers to date, compare, and understand the evolution of fortification architecture as well as aspects of daily life in the empire.

En Sofía mathitéfsantes: Essays in Byzantine Material Culture and Society in Honour of Sophia Kalopissi-Verti, 2019

The Oxford Handbook of Byzantine Art and Architecture, ed. by Ellen C. Schwartz, 2021

Chapter in The Oxford Handbook of Byzantine Art and Architecture, ed. by Ellen C. Schwartz, 2021 ... more Chapter in The Oxford Handbook of Byzantine Art and Architecture, ed. by Ellen C. Schwartz, 2021 (print and online)

Αρχαιολογική Εφημερίς, 2008

Οι ανασκαφές που έχουν πραγματοποιηθεί ως τώρα στο λόφο του Μυστρά είναι εξαιρετικά περιορισμένες... more Οι ανασκαφές που έχουν πραγματοποιηθεί ως τώρα στο λόφο του Μυστρά είναι εξαιρετικά περιορισμένες σε αριθμό και έκταση. Ο παλαιότερος μελετητής του χώρου, ο εταίρος της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής των Αθηνών Gabriel Millet, προέβη στις πρώτες διερευνητικές τομές στη δεκαετία του 1890, φέρνοντας στην επιφάνεια μεταξύ άλλων συλημένους και ασύλητους τάφους. Σε αυτούς προστέθηκε μία δεύτερη ομάδα ύστερα από τις ανασκαφές του Αδ. Αδαμαντίου κατά την πρώτη και δεύτερη δεκαετία του 20ού αι. και από "μικράν τινά εκσκαφήν" του Αν. Ορλάνδου στο ναό των Αγίων Θεοδώρων το 1935. Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία των τάφων που είναι σήμερα γνωστοί από την πόλη του Μυστρά προέκυψε από τις συστηματικές ανασκαφές του καθηγητή Ν. Δρανδάκη στο διάστημα 1952–1959. Έκτοτε μόνο τυχαία ευρήματα έχουν έλθει στο φως, κυρίως κατά τη διάρκεια αναστηλωτικών εργασιών.

Σκοπός της εργασίας που ακολουθεί είναι η συγκέντρωση και συνολική παρουσίαση των έως σήμερα δημοσιευθέντων στοιχείων που αφορούν τους τάφους και τις ταφές εντός των τειχών του Μυστρά . Αναλύονται η θέση, η τυπολογία, η κατασκευή, ο διάκοσμος, τα κτερίσματα και εν γένει το περιεχόμενο τόσο των χώρων ενταφιασμού των νεκρών (εντοπισθέντων ή αναφερομένων στις πηγές) όσο και των οστεοφυλακίων. Η εξέταση της αρχιτεκτονικής και της ζωγραφικής των παρεκκλησίων, που κατά τους ερευνητές είχαν ταφικό χαρακτήρα, δεν περιλαμβάνεται στην παρούσα μελέτη, η οποία επικεντρώνεται στους τάφους που τυχόν κατασκευάστηκαν στο εσωτερικό τους.

Eν Σοφίᾳ μαθητεύσαντες: Essays in Byzantine Material Culture and Society in Honour of Sophia Kalopissi-Verti, 2019

Successive gates piercing the walls are usually placed on the same axis. However, bent entrances,... more Successive gates piercing the walls are usually placed on the same axis. However, bent entrances, which remarkably increase the protection and the defensive capacity of a gate, are not uncommon. They appear in a small number of Middle and mostly Late Byzantine defences as well as in fortifications of both Arabs and Crusaders, particularly from the late 12th century onwards. The common source of all seems to be the Byzantine strongholds of North Africa of the 6th century.

In the southern part of the Lower Town of Mystras, almost halfway between the monasteries of Peri... more In the southern part of the Lower Town of Mystras, almost halfway between the monasteries of Perivleptos and Pantanassa, is situated a remarkably well preserved house of impressive dimensions, connected by local tradition with the family of Frangopoulos. The triklinos, i.e. the actual residence of the owners, occupying the second floor, had a terrace throughout the width of its east side. Its parapet was erected on a series of eight small arches supported by nine consoles. Three of the latter bear carved decorative motifs: a cross on the lower block of the northern console, a whirl on the lower block of the eighth from the north and a horned animal head on the middle block of the southern corbel. The so-called "Frangopoulos" mansion may be dated to the second half of the 14th or the first half of the 15th century. At least some of its terrace consoles seem to be reused spolia.

Whether the consoles were transferred from ruined buildings and reused at that position, or were constructed simultaneously with the house, it is obvious that the choice of these particular reliefs was certainly conscious and they either simply served aesthetic values or they fulfilled deeper, metaphysical needs of the owner. The notion of using figurative corbel tables on the external of secular buildings seems to have been a common practice in Mystras by at least the 14th and 15th centuries; moreover, the possibility of the existence in the city of earlier examples that have not survived cannot be excluded. Nevertheless, it suggests an imported idea rather than an original one. The source of its origin could be traced both in Byzantium and the Latin West, since numerous examples may be found in both worlds. The eastern examples of the so-called Palace of the Porphyrogenitus in Constantinople (13th/14th c.), the katholikon of the Virgin Evergetis in Studenica, Serbia (ca 1185-1196) and the katholikon of the Dečani monastery (1327-1335) are quite suggestive. In the architecture of Lombardy cornices and string courses dividing the outer surface of the walls often rest directly on a corbel course or are supported on an arcaded corbel table (known therefore as bande lombarde). From Lombardy this element was spread throughout France and the rest of Western Europe. A significant number of consoles of both secular and ecclesiastical buildings are decorated with reliefs. Following the pattern of the mosques of Islamic Spain (where they appear as early as in the 8th c.), the earlier examples bear vegetal decoration; during the 11th c. historiated consoles are introduced, mostly with secular motifs, under the influence of the architecture of Northern Italy.

by Defensive Architecture, Andreas Kalakallas, Paschalis Androudis, ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΠΠΑΣ, Martine BREUILLOT, Katerina A Manoussou-Ntella, Maria Arakadaki, Stavros Arvanitopoulos, Thanos Kondylis, Andreas kal, and Demetris Athanasoulis

Μοναστήρια της Κεντρικής Μακεδονίας: Ιστορική εξέλιξη και θρησκευτική σημασία/ The monasteries of Central Macedonia. Historical evolution and religious significance, 2024

Συνοπτική παρουσίαση των περιηγητικών κειμένων και του συνοδευτικού εικονογραφικού υλικού από τα ... more Συνοπτική παρουσίαση των περιηγητικών κειμένων και του συνοδευτικού εικονογραφικού υλικού από τα ύστερα βυζαντινά χρόνια και τον Cristoforo Buondelmonti ως και το 19ο αι. Όπως είναι αναμενόμενο, το ενδιαφέρον των περιηγητών από την πέραν των Βαλκανίων Ευρώπη μονοπωλούν σχεδόν η αξιοπερίεργη για εκείνους μοναστική πολιτεία του Άθω, με τον ακένωτο πλούτο λειψάνων, κειμηλίων, σκευών, τους αυστηρούς κανόνες διαβίωσης, τον πλούτο των βιβλιοθηκών και αρχειοφυλακίων, καθώς και η αδιαμφισβήτητη πρωτεύουσα της Μακεδονίας, η πόλη της Θεσσαλονίκης. Τα κίνητρά τους δεν περιορίζονται στην αγνή επιθυμία εξερεύνησης του χώρου όπου ήκμασε ο πολιτισμός στην αρχαιότητα και μεγαλούργησε επί 11 αιώνες το Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος, αλλά συχνά είναι πολύ ταπεινότερα, καθώς πρόκειται για απεσταλμένους ηγεμόνων και ευγενών με την εντολή συγκέντρωσης με κάθε τρόπο αρχαιοτήτων, νομισμάτων, χειρογράφων / Α brief presentation of travellers’ texts and accompanying iconographic material from the Late Byzantine period and Cristoforo Buondelmonti up to the 19th century. As expected, the interest of travellers from European countries beyond the Balkans is almost monopolized by the exotic monastic state of Athos, with the endless wealth of relics and sacred vessels, the strict living rules, the wealth of libraries and archives, as well as the city of Thessaloniki, the undisputed capital of Macedonia. Their motives are not limited to the pure desire to explore the area where civilization flourished in antiquity and the Eastern Roman State thrived for 11 centuries, but are often much humbler, as they are emissaries of rulers and nobles with the mandate to collect antiquities, coins and manuscripts by all means possible.

Μοναστήρια της Κεντρικής Μακεδονίας: Ιστορική εξέλιξη και θρησκευτική σημασία/ The monasteries of Central Macedonia. Historical evolution and religious significance, 2024

Eξετάζονται οι ναοί που σώζονται στη Βέροια και την ευρύτερη περιοχή, συχνά με εξέχοντα τοιχογραφ... more Eξετάζονται οι ναοί που σώζονται στη Βέροια και την ευρύτερη περιοχή, συχνά με εξέχοντα τοιχογραφικά σύνολα και κατά κανόνα περισσότερες της μίας οικοδομικές φάσεις τόσο της βυζαντινής όσο και της μεταβυζαντινής περιόδου. Αντίστοιχη είναι η πραγμάτευση των σωζομένων καταλοίπων και των γραπτών μαρτυριών για τις μονές της Σκήτης Βεροίας στις κλιτύες πάνω από το ρου του Αλιάκμονος, της αναγεννημένης στις πλαγιές του Βερμίου Μονής Σουμελά, της περιοχής της Καμπανίας, της πόλης της Νάουσας και της περιοχής της, όπου στη θέση των ακμαίων άλλοτε μονών απομένουν συνήθως εξωκκλήσια, σεβάσμια για τους κατοίκους προσκυνήματα / The chapter suggests a presentation of the churches that survive in Veria and the wider region, often with significant frescoes and more than one building phases of both the Byzantine and post-Byzantine period. Similar is the discussion of the surviving remains and written testimonies of the monasteries of the Skete of Veria, situated on the slopes above the bed of Aliakmon; the Pontic monastery of Soumela, re-founded on the slopes of Vermion; the region of Campania; the city of Naoussa and its region, where the once flourishing monasteries have been replaced mostly by chapels, venerable pilgrimages for the inhabitants.

Μοναστήρια της Κεντρικής Μακεδονίας: Ιστορική εξέλιξη και θρησκευτική σημασία/ The monasteries of Central Macedonia. Historical evolution and religious significance, 2024

Eξετάζονται οι ναοί που σώζονται στη Βέροια και την ευρύτερη περιοχή, συχνά με εξέχοντα τοιχογραφ... more Eξετάζονται οι ναοί που σώζονται στη Βέροια και την ευρύτερη περιοχή, συχνά με εξέχοντα τοιχογραφικά σύνολα και κατά κανόνα περισσότερες της μίας οικοδομικές φάσεις τόσο της βυζαντινής όσο και της μεταβυζαντινής περιόδου. Αντίστοιχη είναι η πραγμάτευση των σωζομένων καταλοίπων και των γραπτών μαρτυριών για τις μονές της Σκήτης Βεροίας στις κλιτύες πάνω από το ρου του Αλιάκμονος, της αναγεννημένης στις πλαγιές του Βερμίου Μονής Σουμελά, της περιοχής της Καμπανίας, της πόλης της Νάουσας και της περιοχής της, όπου στη θέση των ακμαίων άλλοτε μονών απομένουν συνήθως εξωκκλήσια, σεβάσμια για τους κατοίκους προσκυνήματα/ The chapter suggests a presentation of the churches that survive in Veria and the wider region, often with significant frescoes and more than one building phases of both the Byzantine and post-Byzantine period. Similar is the discussion of the surviving remains and written testimonies of the monasteries of the Skete of Veria, situated on the slopes above the bed of Aliakmon; the Pontic monastery of Soumela, re-founded on the slopes of Vermion; the region of Campania; the city of Naoussa and its region, where the once flourishing monasteries have been replaced mostly by chapels, venerable pilgrimages for the inhabitants.

Oxford University Press eBooks, Nov 10, 2021

The Byzantine state inherited a large number of defensive structures, on its borders and in the h... more The Byzantine state inherited a large number of defensive structures, on its borders and in the hinterland where ancient cities were refortified in response to barbarian raids, primarily during the third century. The fundamental characteristics of fortification architecture developed during the sixth century. Nevertheless, criteria for the selection of the location, dimensions, and certain construction and morphological features of the forts, towers, and city/barrier walls, were continually adapted to changes in society and state until the end of the empire. Systematic study of the defensive architectural remains including excavation, creation of synthetic works, and reliable maps will allow researchers to date, compare, and understand the evolution of fortification architecture as well as aspects of daily life in the empire.

Αν. Λερίου, Γ. Γιαννακόπουλος (επιμ.), Αττική, ιστορία και πολιτισμός, 2023

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ, 2022

Στην Άνω Χώρα του Μυστρά διατηρούνται τα κατάλοιπα μονής, καθολικό της οποίας είναι η γνωστή σήμε... more Στην Άνω Χώρα του Μυστρά διατηρούνται τα κατάλοιπα μονής, καθολικό της οποίας είναι η γνωστή σήμερα ως Αγία Σοφία. Στην ανατολική όψη του κωδωνοστασίου του διατηρείται ένθετο λίθινο εικονίδιο του Χριστού. Παρά την κακή διατήρησή του, το εικονίδιο, εντοιχισμένο πιθανότατα μετά το θάνατο του κτίτορος στην πλέον προβεβλημένη θέση του ναού, προσφέρει σημαντικά στοιχεία για την ιστορία του συγκροτήματος της μονής, καθώς επιβεβαιώνει την ταύτισή της με το "μονύδριον" του "Σωτήρος Χριστού του Ζωοδότου" και ενδεχομένως σηματοδοτεί το χώρο ενταφιασμού του Μανουήλ Καντακουζηνού, κτίτορος του ναού, ιδρυτή της μονής και πρώτου δεσπότη (1349-1380), η δράση του οποίου ουσιαστικώς καθόρισε τη μορφή του Μυστρά. Η υψηλή ποιότητα και η προτεινόμενη χρονολόγησή του στο 14ο αι. καθιστούν πιθανό να αποτελεί προϊόν κωνσταντινουπολίτικου εργαστηρίου, το οποίο χρησιμοποιήθηκε ή και παραγγέλθηκε από το Μανουήλ ως λατρευτικό αντικείμενο όσο ακόμη διαβιούσε στην πρωτεύουσα.

In Ano Chora (Upper City) of Mystras, the remains of a monastery are still standing, the katholikon of which is known today as Hagia Sophia. On the east facade of its bell tower, an inlaid relief icon of Christ is preserved, although in poor condition. It was placed in the most prominent location on the church, probably after the death of its founder, and offers important clues regarding the history of the monastic complex. It confirms its association with the monastery of Zoodotes Christos (Christ the life-giver) and possibly marks the burial site of Manuel Kantakouzenos, donor of the church, founder of the monastery and the first despot of Mystras (1349-1380), whose activities largely determined the form of the city. The high quality of the icon and its proposed date to within the 14th century, suggest that it may have been produced in a workshop in Constantinople, used by or even commissioned by Manuel while he still lived in the capital.

The Oxford Handbook of Byzantine Art and Architecture

The Byzantine state inherited a large number of defensive structures, on its borders and in the h... more The Byzantine state inherited a large number of defensive structures, on its borders and in the hinterland where ancient cities were refortified in response to barbarian raids, primarily during the third century. The fundamental characteristics of fortification architecture developed during the sixth century. Nevertheless, criteria for the selection of the location, dimensions, and certain construction and morphological features of the forts, towers, and city/barrier walls, were continually adapted to changes in society and state until the end of the empire. Systematic study of the defensive architectural remains including excavation, creation of synthetic works, and reliable maps will allow researchers to date, compare, and understand the evolution of fortification architecture as well as aspects of daily life in the empire.

En Sofía mathitéfsantes: Essays in Byzantine Material Culture and Society in Honour of Sophia Kalopissi-Verti, 2019

The Oxford Handbook of Byzantine Art and Architecture, ed. by Ellen C. Schwartz, 2021

Chapter in The Oxford Handbook of Byzantine Art and Architecture, ed. by Ellen C. Schwartz, 2021 ... more Chapter in The Oxford Handbook of Byzantine Art and Architecture, ed. by Ellen C. Schwartz, 2021 (print and online)

Αρχαιολογική Εφημερίς, 2008

Οι ανασκαφές που έχουν πραγματοποιηθεί ως τώρα στο λόφο του Μυστρά είναι εξαιρετικά περιορισμένες... more Οι ανασκαφές που έχουν πραγματοποιηθεί ως τώρα στο λόφο του Μυστρά είναι εξαιρετικά περιορισμένες σε αριθμό και έκταση. Ο παλαιότερος μελετητής του χώρου, ο εταίρος της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής των Αθηνών Gabriel Millet, προέβη στις πρώτες διερευνητικές τομές στη δεκαετία του 1890, φέρνοντας στην επιφάνεια μεταξύ άλλων συλημένους και ασύλητους τάφους. Σε αυτούς προστέθηκε μία δεύτερη ομάδα ύστερα από τις ανασκαφές του Αδ. Αδαμαντίου κατά την πρώτη και δεύτερη δεκαετία του 20ού αι. και από "μικράν τινά εκσκαφήν" του Αν. Ορλάνδου στο ναό των Αγίων Θεοδώρων το 1935. Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία των τάφων που είναι σήμερα γνωστοί από την πόλη του Μυστρά προέκυψε από τις συστηματικές ανασκαφές του καθηγητή Ν. Δρανδάκη στο διάστημα 1952–1959. Έκτοτε μόνο τυχαία ευρήματα έχουν έλθει στο φως, κυρίως κατά τη διάρκεια αναστηλωτικών εργασιών.

Σκοπός της εργασίας που ακολουθεί είναι η συγκέντρωση και συνολική παρουσίαση των έως σήμερα δημοσιευθέντων στοιχείων που αφορούν τους τάφους και τις ταφές εντός των τειχών του Μυστρά . Αναλύονται η θέση, η τυπολογία, η κατασκευή, ο διάκοσμος, τα κτερίσματα και εν γένει το περιεχόμενο τόσο των χώρων ενταφιασμού των νεκρών (εντοπισθέντων ή αναφερομένων στις πηγές) όσο και των οστεοφυλακίων. Η εξέταση της αρχιτεκτονικής και της ζωγραφικής των παρεκκλησίων, που κατά τους ερευνητές είχαν ταφικό χαρακτήρα, δεν περιλαμβάνεται στην παρούσα μελέτη, η οποία επικεντρώνεται στους τάφους που τυχόν κατασκευάστηκαν στο εσωτερικό τους.

Eν Σοφίᾳ μαθητεύσαντες: Essays in Byzantine Material Culture and Society in Honour of Sophia Kalopissi-Verti, 2019

Successive gates piercing the walls are usually placed on the same axis. However, bent entrances,... more Successive gates piercing the walls are usually placed on the same axis. However, bent entrances, which remarkably increase the protection and the defensive capacity of a gate, are not uncommon. They appear in a small number of Middle and mostly Late Byzantine defences as well as in fortifications of both Arabs and Crusaders, particularly from the late 12th century onwards. The common source of all seems to be the Byzantine strongholds of North Africa of the 6th century.

In the southern part of the Lower Town of Mystras, almost halfway between the monasteries of Peri... more In the southern part of the Lower Town of Mystras, almost halfway between the monasteries of Perivleptos and Pantanassa, is situated a remarkably well preserved house of impressive dimensions, connected by local tradition with the family of Frangopoulos. The triklinos, i.e. the actual residence of the owners, occupying the second floor, had a terrace throughout the width of its east side. Its parapet was erected on a series of eight small arches supported by nine consoles. Three of the latter bear carved decorative motifs: a cross on the lower block of the northern console, a whirl on the lower block of the eighth from the north and a horned animal head on the middle block of the southern corbel. The so-called "Frangopoulos" mansion may be dated to the second half of the 14th or the first half of the 15th century. At least some of its terrace consoles seem to be reused spolia.

Whether the consoles were transferred from ruined buildings and reused at that position, or were constructed simultaneously with the house, it is obvious that the choice of these particular reliefs was certainly conscious and they either simply served aesthetic values or they fulfilled deeper, metaphysical needs of the owner. The notion of using figurative corbel tables on the external of secular buildings seems to have been a common practice in Mystras by at least the 14th and 15th centuries; moreover, the possibility of the existence in the city of earlier examples that have not survived cannot be excluded. Nevertheless, it suggests an imported idea rather than an original one. The source of its origin could be traced both in Byzantium and the Latin West, since numerous examples may be found in both worlds. The eastern examples of the so-called Palace of the Porphyrogenitus in Constantinople (13th/14th c.), the katholikon of the Virgin Evergetis in Studenica, Serbia (ca 1185-1196) and the katholikon of the Dečani monastery (1327-1335) are quite suggestive. In the architecture of Lombardy cornices and string courses dividing the outer surface of the walls often rest directly on a corbel course or are supported on an arcaded corbel table (known therefore as bande lombarde). From Lombardy this element was spread throughout France and the rest of Western Europe. A significant number of consoles of both secular and ecclesiastical buildings are decorated with reliefs. Following the pattern of the mosques of Islamic Spain (where they appear as early as in the 8th c.), the earlier examples bear vegetal decoration; during the 11th c. historiated consoles are introduced, mostly with secular motifs, under the influence of the architecture of Northern Italy.

by Defensive Architecture, Andreas Kalakallas, Paschalis Androudis, ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΠΠΑΣ, Martine BREUILLOT, Katerina A Manoussou-Ntella, Maria Arakadaki, Stavros Arvanitopoulos, Thanos Kondylis, Andreas kal, and Demetris Athanasoulis

Μία μέρα, τίποτα περισσότερο από είκοσι τέσσερεις ώρες, μοιάζει μία ελάχιστη στιγμή στους πολυάρι... more Μία μέρα, τίποτα περισσότερο από είκοσι τέσσερεις ώρες, μοιάζει μία ελάχιστη στιγμή στους πολυάριθμους αιώνες του ανθρώπινου παρελθόντος, ιδίως όταν αυτό εξετάζεται από αρχαιολογική σκοπιά. Κι όμως, στην πραγματικότητα μέσα σε μία ημέρα μπορούν να συμβούν πάρα πολλά και σημαντικά, είτε πρόκειται για μεμονωμένα γεγονότα καθοριστικής ή εξαιρετικής σημασίας, είτε για πράγματα καθημερινά και συνηθισμένα, που, όμως, αντανακλούν θεμελιώδεις κοινωνικές, θρησκευτικές και πολιτιστικές δομές. Ο παρών κύκλος περιλαμβάνει εννέα σεμινάρια, κατά τα οποία θα «παγώσουμε» το χρόνο εστιάζοντας σε μία ημέρα, ώστε να πάρουμε μία πιο στοχευμένη και, συνεπώς, ουσιαστική γεύση από «τα περασμένα»

Το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητας του ανθρώπου, ανεξαρτήτως χρονολογικής περιόδου, είναι πάν... more Το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητας του ανθρώπου, ανεξαρτήτως χρονολογικής περιόδου, είναι πάντα αφιερωμένο στην εξασφάλιση της επιβίωσης, ενώ, με το πέρασμα του χρόνου, οι πολιτισμικές, κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις διαφοροποίησαν τους τρόπους και τα μέσα, με τα οποία επιτυγχάνεται αυτός ο σκοπός. Εξίσου διαχρονική, όμως, είναι και η συνήθεια των ανθρώπων να διακόπτουν την εργασία που αποφέρει τα προς το ζην, με άλλα λόγια τον καθημερινό μόχθο, προκειμένου να γιορτάσουν, να πανηγυρίσουν, να πάρουν μέρος σε δρώμενα και να παρακολουθήσουν θεάματα. Πρόκειται για ιδιαίτερες περιστάσεις με χαρακτήρα θρησκευτικό, στρατιωτικό, αναμνηστικό, αναμνηστικό κ.ά., όπου συμμετείχε ολόκληρη η κοινότητα ή μόνο κάποιες ομάδες της. Σε κάθε περίπτωση, οι εορτασμοί, οι πανηγυρισμοί, τα θεάματα και τα δρώμενα αποτελούσαν πολύτιμες ευκαιρίες για αναψυχή, διασκέδαση, αλλά και ενδυνάμωση των κοινωνικών δεσμών και ταυτοτήτων. Ο κύκλος των σεμιναρίων εξετάζει κάποιες από αυτές τις εκδηλώσεις διαχρονικώς, με στόχο να προσφέρει μία ουσιαστική γεύση των σκέψεων, των συναισθημάτων και των αισθήσεων που βίωναν οι συμμετέχοντες, αλλά και ο περίγυρός τους.

Κάθε ένα από τα λεγόμενα «αρχαιολογικά αντικείμενα», δηλαδή τα αντικείμενα που, παρόλο που κατασ... more Κάθε ένα από τα λεγόμενα «αρχαιολογικά αντικείμενα», δηλαδή τα αντικείμενα που, παρόλο που κατασκευάστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν, απώτερο ή πιο κοντινό, έχουν φθάσει στο σήμερα μέσω της διαδικασίας της ανασκαφής, είναι συνδεδεμένο με πολυάριθμες ιστορίες. Οι ιστορίες αυτές σχετίζονται με τις διάφορες φάσεις της ζωής των αντικειμένων, πριν και μετά την ανασκαφή. Στόχος του αρχαιολόγου, ανεξαρτήτως της εποχής στην οποία ειδικεύεται, είναι η σύνδεση/ οργάνωση όλων αυτών των ιστοριών, προκειμένου να ανασυνθέσει το ανθρώπινο παρελθόν. Καθώς ο στόχος αυτού του κύκλου σεμιναρίων είναι η ουσιαστική αναπαράσταση της διαδικασίας της αρχαιολογικής έρευνας, ο λόγος δίνεται στα ίδια τα αντικείμενα, τα οποία αφηγούνται ιστορίες καθημερινού βίου για τη ζωή και το θάνατο, για τους θεούς και τη θρησκευτική πίστη, την ψυχή και το σώμα, τη φύση και την επιβίωση, τον κόσμο των παιδιών και των ενηλίκων. Κάθε μάθημα εστιάζει σε ένα αντικείμενο, καθημερινό/ κοινό ή πιο ξεχωριστό/ σπάνιο, από την Παλαιολιθική έως την Βυζαντινή εποχή, παρακολουθώντας την «βιογραφία» του, από την κατασκευή του μέχρι σήμερα.

Το ανθρώπινο παρελθόν είναι ένα παλίμψηστο υλικών και άυλων συνθηκών που αναπτύσσονται, ευημερούν... more Το ανθρώπινο παρελθόν είναι ένα παλίμψηστο υλικών και άυλων συνθηκών που αναπτύσσονται, ευημερούν και εν τέλει είτε μεταπίπτουν σε κάτι διαφορετικό είτε χάνονται. Η αρχαιολογική επιστήμη, ο κατεξοχήν ερευνητικός κλάδος που μελετά τα διάφορα πολιτισμικά μορφώματα από τη στιγμή που έχει συντελεστεί η καταστροφή τους, αναδεικνύει συνεχώς τις ποικίλες αιτίες που μπορεί να ευθύνονται για αυτήν. Φυσικά αίτια, όπως σεισμοί, πυρκαγιές, έκρηξη ηφαιστείων ή αίτια ανθρωπογενούς προέλευσης με κυριότερο τον πόλεμο, μπορούν να ανακόψουν την ομαλή λειτουργία ενός οικισμού, μιας αρχαίας πόλης ή ακόμα και ενός ολόκληρου κράτους προκαλώντας οικονομικό μαρασμό και πνευματική υποχώρηση. Ωστόσο, εάν για τους κατοίκους μιας κοινότητας ένα καταστροφικό επεισόδιο έχει ανυπολόγιστες συνέπειες, για την αρχαιολογική έρευνα αποτελεί μοναδική ευκαιρία μελέτης των υλικών καταλοίπων του, τοποθετώντας τα σε συγκεκριμένο χρονικό και πολιτιστικό πλαίσιο. Στον παρόντα κύκλο διαλέξεων παρουσιάζονται περιπτώσεις ιδιαίτερων φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών που έπληξαν τους πολιτισμούς του ελλαδικού χώρου από την προϊστορία ως τα μεταβυζαντινά χρόνια. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον αφανισμό πολιτιστικών καταλοίπων που παρατηρήθηκαν στην αρχαιότητα ή στη νεώτερη Ελλάδα προκειμένου να πληγεί η ιστορική ταυτότητα των φυσικών τους φορέων.

Η παρουσία της πόλης των Αθηνών, ενός τόσο σημαντικού κέντρου με συνεχή κατοίκηση από την Ύστερη ... more Η παρουσία της πόλης των Αθηνών, ενός τόσο σημαντικού κέντρου με συνεχή κατοίκηση από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού έως σήμερα, έχει αναμφιβόλως επισκιάσει τα μνημεία της Αττικής, παρά τη μεγάλη τους αρχαιολογική αξία. Αυτό είναι φανερό τόσο στο ότι η ανασκαφική έρευνα των αθηναϊκών μνημείων προηγήθηκε χρονικώς, όσο και στην αυξημένη επισκεψιμότητά τους έναντι αυτών της υπόλοιπης Αττικής, με τρανταχτές εξαιρέσεις τους αρχαιολογικούς χώρους της Ελευσίνας και του Σουνίου. Παρ' όλα αυτά, οι αττικές αρχαιότητες, που απαντούν κατά μήκος των ακτών, αλλά και στην ηπειρωτική ενδοχώρα, παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον και χρονολογική ποικιλία, καθώς αντανακλούν τη μακραίωνη κατοίκηση της Αττικής από τα νεολιθικά χρόνια έως τις μέρες μας. Σκοπός των σεμιναρίων του κύκλου αυτού είναι η ανάδειξη των καταλοίπων της κατοίκησης, καθώς και η ένταξή τους στο ευρύτερο ιστορικό-πολιτισμικό πλαίσιο της εποχής τους. Καθώς πρόκειται για τον πρώτο από τους δύο κύκλους, που θα αφιερωθούν στην Αττική, τα μαθήματα περιέλαβαν τα νότια παράλια, τα Μεσόγεια, τα προϊστορικά κατάλοιπα, καθώς και τα μεταλλεία της Λαυρεωτικής και τα λατομεία της Πεντέλης.

Μέσα από έναν κύκλο δώδεκα μαθημάτων παρουσιάζονται ποικίλες όψεις του φαινομένου του θανάτου και... more Μέσα από έναν κύκλο δώδεκα μαθημάτων παρουσιάζονται ποικίλες όψεις του φαινομένου του θανάτου και των αντιλήψεων των επιζώντων για αυτόν. Πόσο πραγματικά έχει αλλάξει η στάση των μεμονωμένων ανθρώπων και των οργανωμένων κοινωνιών από την Παλαιολιθική Εποχή έως σήμερα; Πόσο σημαντική είναι η συνεισφορά των θετικών επιστημών στην κατανόηση του τρόπου ζωής, των διατροφικών συνηθειών, των συνθηκών θανάτου κατά το παρελθόν; Ποια είναι η τελετουργία για τον αποχωρισμό των προσφιλών προσώπων, για την απόδοση τιμών σε ήρωες, αξιωματούχους και αυτοκράτορες, για τον ενταφιασμό των καταδικασμένων, εκτελεσμένων και αυτοχείρων; Υπάρχει συνέχεια ή τομή στην επιλογή της θέσης, στη μορφή και στο διάκοσμο των τάφων από την απώτερη αρχαιότητα ως τα μεταβυζαντινά χρόνια; Υπάρχει άλλη ζωή μετά το τέλος του βιολογικού κύκλου για τον άνθρωπο της Εποχής του Λίθου, του Χαλκού, των ιστορικών χρόνων, για το χριστιανό; Τι συνοδεύει το νεκρό στο χώρο του ενταφιασμού και πόσα μας αποκαλύπτουν αυτά τα αντικείμενα για τη διαχρονική αντίληψη περί θανάτου; Με επίκεντρο τον ελλαδικό και το μεσογειακό χώρο, παρουσιάζονται ανασκαφικά δεδομένα, στατιστικά στοιχεία, ανθρωπολογικές αναλύσεις, έργα τέχνης, οικοδομικά κατάλοιπα, γραπτές πηγές και μας βοηθούν να κατανοήσουμε –παρά τη χρονική απόσταση αιώνων– το εξαιρετικά σύνθετο αυτό φαινόμενο και τους τρόπους με τους οποίους το αντιμετώπισε ο άνθρωπος.

Η Ανατολική Μεσόγειος υπήρξε ανά τους αιώνες ένα σταυροδρόμι στο οποίο συνέρρεαν, διαμόρφωσαν και... more Η Ανατολική Μεσόγειος υπήρξε ανά τους αιώνες ένα σταυροδρόμι στο οποίο συνέρρεαν, διαμόρφωσαν και εμπλούτισαν την ιστορία της άνθρωποι, ιδέες, πεποιθήσεις, τεχνογνωσία, αντικείμενα, φυτά και ζώα. Οι παλαιότερες αρχαιολογικές μαρτυρίες για το διάπλου του υδάτινου αυτού χώρου ανέρχονται στην προϊστορία, αρκετές χιλιάδες χρόνια από σήμερα, όταν οι άνθρωποι με απλά μέσα διέσχιζαν τα νερά του Αιγαίου για την απόκτηση του οψιανού, ενός σπάνιου ηφαιστειογενούς πετρώματος που μπορούσε να μετατραπεί σε κοφτερό εργαλείο για την τέλεση των καθημερινών αναγκών. Τους επόμενους αιώνες όλοι οι λαοί γύρω από την Ανατολική Μεσόγειο διασφάλισαν την οικονομική τους ευημερία αλλά και την ιδιαίτερη πολιτιστική τους ταυτότητα στις εμπορικές επαφές που ανέπτυξαν μεταξύ τους. Εξοπλισμένα με κατάλληλη τεχνολογία πλοήγησης και παρά τους όποιους θαλάσσιους κινδύνους, τα εμπορικά πλοία και τα πληρώματά τους διέσχιζαν τα λιμάνια της Μεσογείου μεταφέροντας βαριά φορτία από είδη πρώτης ανάγκης αλλά και αντικείμενα πολυτελείας. Ωστόσο, οι δραστηριότητες στη θάλασσα δεν είχαν πάντα φιλειρηνικό χαρακτήρα. Σε πολλές περιπτώσεις ο χώρος αυτός λειτούργησε ως πεδίο πολεμικών συρράξεων, επιδρομών αλλά και μετάδοσης επικίνδυνων παθήσεων. Στη σύγχρονη Ελλάδα ο θαλάσσιος δρόμος ήταν αυτός που οδήγησε χιλιάδες συντοπίτες μας στην αναζήτηση καλύτερης ζωής σε οικονομικώς πιο ανεπτυγμένες χώρες.
Ο συγκεκριμένος κύκλος διαλέξεων αποτελείται από έξι ενότητες στις οποίες αναπτύσσονται θέματα σχετικά με τις μετακινήσεις μέσω θαλάσσης πληθυσμών, στρατευμάτων, μεμονωμένων ατόμων και αντικειμένων. Επίσης συζητούνται οι τεχνολογικές εξελίξεις και οι κοσμολογικές αντιλήψεις που συνδέθηκαν με την ανάπτυξη της ναυσιπλοΐας από την προϊστορική έως τη μεταβυζαντινή περίοδο.

Μοναστήρια της Κεντρικής Μακεδονίας/ The Monasteries of Central Macedonia, 2024

Στον ανά χείρας τόμο παρουσιάζονται με σύντομο, περιεκτικό και ολοκληρωμένο τρόπο η γέννηση, η ισ... more Στον ανά χείρας τόμο παρουσιάζονται με σύντομο, περιεκτικό και ολοκληρωμένο τρόπο η γέννηση, η ιστορία, η αρχιτεκτονική, η ζωγραφική, η γλυπτική, τα σημαντικότερα κειμήλια, χειρόγραφα, άμφια, έργα μικροτεχνίας, λείψανα των μονών της καρδιάς της Μακεδονίας, ανά Περιφερειακή Ενότητα. / The volume at hand presents in a concise, comprehensive and complete way the birth, history, architecture, painting, sculpture, the most important heirlooms, manuscripts, vestments, artifacts and relics of the Central Macedonia monasteries, organised by Regional Unit.

Η πόλη του Μυστρά (1262-1460). Η πολεοδομική οργάνωση και η λειτουργία ενός υστεροβυζαντινού αστικού συγκροτήματος. The town of Mistra. Urban planning and function of a Late Byzantine centre, 2022

Στον πρώτο τόμο περιλαμβάνεται η παρουσίαση του φυσικού και του συνόλου του δομημένου περιβάλλοντ... more Στον πρώτο τόμο περιλαμβάνεται η παρουσίαση του φυσικού και του συνόλου του δομημένου περιβάλλοντος, καθώς και το ανθρώπινο δυναμικό της πολιτείας κατά τους δύο αιώνες βυζαντινής κυριαρχίας (1262-1460). Οι πάσης φύσεως κατασκευές (οχυρωματικά έργα, οδικό δίκτυο, πλατείες και ελεύθεροι χώροι, υδρευτικό και αποχετευτικό δίκτυο, ανάκτορα, οικίες, ναοί, παρεκκλήσια, μονές, κινστέρνες), ταξινομημένες σε οικιστικές ενότητες, εξετάζονται από τυπολογικής, μορφολογικής και κατασκευαστικής απόψεως. Σε συνδυασμό με την ενδελεχή έρευνα στις γραπτές πηγές της εποχής αναλύονται οι ιστορικές συνθήκες γένεσης, ανάπτυξης και πολεοδομικής οργάνωσης του Μυστρά, προτείνονται χρήσεις για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και εντάσσεται η πόλη στην εποχή της μέσω της σύγκρισής της με άλλα αστικά συγκροτήματα της βυζαντινής αυτοκρατορίας και ευρύτερα του υστεροβυζαντινού κόσμου. Ο δεύτερος τόμος περιλαμβάνει γενικά και ειδικά τοπογραφικά σχέδια του οικισμού και περισσότερες από 1.100 μαυρόασπρες και έγχρωμες φωτογραφίες τεκμηρίωσης των στοιχείων που πραγματεύεται ο πρώτος τόμος.

Αφορμή για την παρούσα εργασία στάθηκε ο εντοπισμός ανάμεσα στα απειράριθμα ιστορικά τεκμήρια των... more Αφορμή για την παρούσα εργασία στάθηκε ο εντοπισμός ανάμεσα στα απειράριθμα ιστορικά τεκμήρια των Συλλογών του Ε.Λ.Ι.Α. (Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου) ενός σημειωματαρίου με την υπογραφή του Γεωργίου Ν. Φιλαρέτου. Πρόκειται για το ημερολόγιο στο οποίο αρχικώς ο ίδιος και αργότερα η θυγατέρα του Μελπομένη Χαΐνη κατέγραφαν σχολαστικώς επί 22 χρόνια (1911-1933) τις εργασίες ανέγερσης, επέκτασης και ανακαίνισης του Ηλυσίου. Πρωτοποριακής έμπνευσης, σχεδιασμένο εξ αρχής για ειδική χρήση –τη στέγαση και ανάδειξη της Βιβλιοθήκης του ιδιοκτήτη του–, το Ηλύσιον συνιστά ένα κτήριο εμβληματικό για την ιστορία της Καλλιθέας, της όλως εξέχουσας προσωπικότητας του Γ. Φιλαρέτου και συγχρόνως του συνυφασμένου με την ανάπτυξη του εν λόγω προαστίου ιδιωτικού Εκπαιδευτηρίου Θετική Αγωγή Αποστολοπούλου (έτος ίδρυσης: 1934).

Προκειμένου να φωτιστεί μία εν πολλοίς άγνωστη πτυχή της πολυσχιδούς δράσης και ιδίως του ιδιωτικού βίου του διακεκριμένου νομικού, πολιτικού, ιδεολόγου, πρωτοστάτη στην ίδρυση της αβασίλευτης δημοκρατίας στην Ελλάδα, ο συγγραφέας προέβη στην εις βάθος διερεύνηση όλων των σχετικών με τα ακίνητα του Γ. Φιλαρέτου συμβολαιογραφικών πράξεων, στην αναδίφηση στην ιστορία του ιδίου και της οικογενείας του, στην έρευνα για τις συνθήκες ίδρυσης και ανάπτυξης της Καλλιθέας και ιδίως του κέντρου της (άμεσου περίγυρου του Ηλυσίου), καθώς και της μορφής της πρωτεύουσας κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου και τις πρώτες του 20ού αιώνα, εποχής της δημιουργίας του προαστίου Η Καλλιθέα και της δράσης του Γ. Φιλαρέτου.

Στη μελέτη παρουσιάζεται αναλυτικώς το ίδιο το κτήριο, ο κήπος και τα βοηθητικά κτίσματα, η ιστορία της κατασκευής τους και οι μεταγενέστερες οικοδομικές φάσεις, οι διαδοχικές χρήσεις ως την οριστική κατεδάφισή του, η μορφή και η εξέλιξη των γειτονικών οικοδομικών τετραγώνων και της κεντρικής πλατείας της Καλλιθέας που ανοιγόταν μπροστά του, ο εξοπλισμός και η σταδιακή ανάπτυξη των υποδομών του (ύδρευσης, θέρμανσης, φωτισμού). Ακόμη, περιλαμβάνεται ιστορική αναδρομή στη δράση του ιδίου και διακεκριμένων μελών της οικογενείας του και αναλυτικό γενεαλογικό δένδρο εμπλουτισμένα με αδημοσίευτα στοιχεία προερχόμενα από τους εν ζωή απογόνους του, καθώς και συμβολές στην οικονομική ιστορία της χώρας κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.

Αφορμή για την παρούσα εργασία στάθηκε ο εντοπισμός ανάμεσα στα απειράριθμα ιστορικά τεκμήρια των... more Αφορμή για την παρούσα εργασία στάθηκε ο εντοπισμός ανάμεσα στα απειράριθμα ιστορικά τεκμήρια των Συλλογών του Ε.Λ.Ι.Α. (Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου) ενός σημειωματαρίου με την υπογραφή του Γεωργίου Ν. Φιλαρέτου. Πρόκειται για το ημερολόγιο στο οποίο αρχικώς ο ίδιος και αργότερα η θυγατέρα του Μελπομένη Χαΐνη κατέγραφαν σχολαστικώς επί 22 χρόνια (1911-1933) τις εργασίες ανέγερσης, επέκτασης και ανακαίνισης του Ηλυσίου. Πρωτοποριακής έμπνευσης, σχεδιασμένο εξ αρχής για ειδική χρήση –τη στέγαση και ανάδειξη της Βιβλιοθήκης του ιδιοκτήτη του–, το Ηλύσιον συνιστά ένα κτήριο εμβληματικό για την ιστορία της Καλλιθέας, της όλως εξέχουσας προσωπικότητας του Γ. Φιλαρέτου και συγχρόνως του συνυφασμένου με την ανάπτυξη του εν λόγω προαστίου ιδιωτικού Εκπαιδευτηρίου Θετική Αγωγή Αποστολοπούλου (έτος ίδρυσης: 1934).

Προκειμένου να φωτιστεί μία εν πολλοίς άγνωστη πτυχή της πολυσχιδούς δράσης και ιδίως του ιδιωτικού βίου του διακεκριμένου νομικού, πολιτικού, ιδεολόγου, πρωτοστάτη στην ίδρυση της αβασίλευτης δημοκρατίας στην Ελλάδα, ο συγγραφέας προέβη στην εις βάθος διερεύνηση όλων των σχετικών με τα ακίνητα του Γ. Φιλαρέτου συμβολαιογραφικών πράξεων, στην αναδίφηση στην ιστορία του ιδίου και της οικογενείας του, στην έρευνα για τις συνθήκες ίδρυσης και ανάπτυξης της Καλλιθέας και ιδίως του κέντρου της (άμεσου περίγυρου του Ηλυσίου), καθώς και της μορφής της πρωτεύουσας κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου και τις πρώτες του 20ού αιώνα, εποχής της δημιουργίας του προαστίου Η Καλλιθέα και της δράσης του Γ. Φιλαρέτου.

Στη μελέτη παρουσιάζεται αναλυτικώς το ίδιο το κτήριο, ο κήπος και τα βοηθητικά κτίσματα, η ιστορία της κατασκευής τους και οι μεταγενέστερες οικοδομικές φάσεις, οι διαδοχικές χρήσεις ως την οριστική κατεδάφισή του, η μορφή και η εξέλιξη των γειτονικών οικοδομικών τετραγώνων και της κεντρικής πλατείας της Καλλιθέας που ανοιγόταν μπροστά του, ο εξοπλισμός και η σταδιακή ανάπτυξη των υποδομών του (ύδρευσης, θέρμανσης, φωτισμού). Ακόμη, περιλαμβάνεται ιστορική αναδρομή στη δράση του ιδίου και διακεκριμένων μελών της οικογενείας του και αναλυτικό γενεαλογικό δένδρο εμπλουτισμένα με αδημοσίευτα στοιχεία προερχόμενα από τους εν ζωή απογόνους του, καθώς και συμβολές στην οικονομική ιστορία της χώρας κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.

by Paschalis Androudis, Katerina A Manoussou-Ntella, Dimitris Liakos, Alkiviadis Ginalis, Lilyana Yordanova, Evangelos A Papathanassiou, Sotiris Voyadjis, Nebojša Stanković, Elli Tzavella, Jenny Albani, Demetris Athanasoulis, Stavros Arvanitopoulos, cécile khalifa, Stephane Pradines, Mathias Piana, Fabio Coden, Jasmina S. Ciric, Sonia Gkounta, Mustafa Çağhan Keskin, Vincent Ory, Androniki Batzikosta, Georgia Graikou, Paolo Maranzana, Kerim Altug, Petra Lučeničová, Erdal Eser, Ivana Mihaljinec, Michael K Miaoulis, filippos stathoulopoulos, Oleg G . Ulyanov (Олег Германович Ульянов), and Eleni Faka

The Online International Conference devoted to the Towers in Byzantine and Post Byzantine period ... more The Online International Conference devoted to the Towers in Byzantine and Post Byzantine period (10th-16th centuries), to be held virtually via Zoom from 18 to 20 November 2022, seeks to illuminate aspects of their construction, decoration, function and evolution in time. Our Conference does not aim at exhausting the subject, but will offer an interdisciplinary forum for a selection of talks that touch upon some of the following aspects:
- Single (free)- standing towers
- Monastic Towers
- Towers in maritime forts, harbors and arsenals
- Towers in Palaces
- Donjons
- Towers with gates
- Byzantine Towers in Asia Minor (Anatolia)
- Towers of the Frankish, Venetian and Genoese rulers
- Towers of the Order of St. John
- Genoese Towers in Turkey
- Seljuk Towers
- Ottoman Towers
- Post-Byzantine Towers
- Towers with canons
- Tower Houses of the Byzantine, Frankish, Venetian and
early Ottoman Period
- Inscriptions on Towers
- Heraldry in Towers
- Buttressed Towers