Katarzyna Woźniak-Shukur | University of Wroclaw (original) (raw)
Papers by Katarzyna Woźniak-Shukur
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia Historicolitteraria, 2018
Przez kilka wieków w skład edukacji humanistycznej wchodziła lekcja łaciny, która wprowadzała prz... more Przez kilka wieków w skład edukacji humanistycznej wchodziła lekcja łaciny, która wprowadzała przyszłych pisarzy czy choćby tylko podróżników w wyidealizowany Rzym cnót obywatelskich i surowego męstwa, jak komentuje po latach to ćwiczenie stylu i racjonalnego myślenia Zbigniew Herbert (Labirynt nad morzem). Z czasem Italia stała się celem Grand Tour, miejscem wtajemniczeń w doskonałą harmonię natury i kultury. Obecnie powraca w romansach powieściowych ostatniej dekady jako kraina urocza, otoczona nimbem sentymentalizmu, intensywnie eksploatowanym przez popkulturę. Transfer idei odbywa się dziś w obu kierunkach w odróżnieniu od dominującego niegdyś wektora z południa na północ. I temu właśnie zjawisku poświęcony jest niniejszy tom rozpraw i omówień krytycznych. Związki polsko-włoskie sięgają czasów odrodzenia. Przypominają o nich artykuły skupione na komedii dell'arte, staropolskich przekładach dramaturgii włoskiej czy na przyjaźni renesansowego pisarza Pietra Bemba z Klemensem Janickim, poświadczonej utworami literackimi i korespondencją. Natomiast przyswojona polszczyźnie przez Piotra Kochanowskiego Jerozolima wyzwolona Tassa, widziana z włoskiej perspektywy, nosi cechy oryginalnego stylu tłumacza. Kultura rodzima przyjmowała włoskie utwory, konwencje teatralne i epickie w sposób naturalny, kształtując w relacji do nich własne podłoże artystyczne. W XVIII w. do Warszawy zawitał Giacomo Casanova, znany bardziej jako kompulsywny uwodziciel, ale tu przywołany z powodu jego wypowiedzi związanych z ówczesną Polską. Zamierzył nawet napisać traktat polityczny o naszym kraju, jednak dzieło pozostało nieukończone. Niemniej jednak obraz, jaki wyłania się z pism wenecjanina, wydaje się dość wiarygodny. Inne omawiane tu włoskie teksty wieku oświecenia, poddane analizie z użyciem współczesnych kategorii interpretacyjnych, można uznać za realizacje gatunku non-fiction. Zanim nastała moda na podróże, pielgrzymowano traktami wyznaczonymi przez miejsca ważne dla chrześcijaństwa. Jedną z takich tras była Via Francigena (Droga Franków), transalpejski szlak biegnący od Canterbury do Rzymu, obecnie zaliczany do europejskich "dróg kultury". Po romantykach podróż na południe stała się elementem edukacji północnego Europejczyka. Reminiscencje dziewiętnastowiecznych wyjazdów pisarzy polskich do Włoch zostały zestawione z perspektywą przyjętą podczas zwiedzania Italii przez Karola Dickensa. Podobieństwa i różnice w konstruowaniu obrazu odwiedzanego kraju wynikają z odmiennych strategii pisarskich, ale są również pochodną osobistych preferencji piszących, ich zainteresowania kierowanego ku przeszłości bądź ku teraźniejszości życia na południu Europy. W osobnym szkicu zaprezentowano mniej znanych jako podróżnicy braci Bełzów, których wędrówki podążały tropem romantycznych wojaży.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia Historicolitteraria, 2018
Pirandello as professional spectatorLuigio Pirandello’s drama were unfailingly popular with Polis... more Pirandello as professional spectatorLuigio Pirandello’s drama were unfailingly popular with Polish directors between the beginningof the 1960s until the 1970s. Native creators have undertaken dramas from differentperiods of the Nobelist’s output and covering various topics – bourgeois comedy to metatheatricalworks. Most probably those do not include all that were staged then.It appears that an increased interest in the author is to be connected with the 25th anniversaryof his death, as is suggested by Mieczysław Brahmer in the 1961 Tak jest, jak się państwu zdaje(directed by Zofia Wiercińska).The fact that both then and now critics and researchers in the majority of cases assumed, notnecessarily consciously, they are writing about an artist that is mainly a writer and only thena critic of stage productions of his dramas and a stage producer for his own texts is significant.As a consequence they focused mainly on deconstructing the “pirandellism” condemned byBrahmer, in particular on...
Przestrzenie Teorii
The author aims to outline the dramatic work of the Italian director Pippo Delbon as establishing... more The author aims to outline the dramatic work of the Italian director Pippo Delbon as establishing a theater of agon. From the state of research, she analyzes the staging of Pietro Mascagni’s Cavalleria rusticana and formulates the theory of Delbonos’s theater of agon based on M. de Certeau’s and W. Świątkowska’s papers and the theories of dramaturgy of Anna Krajewska and Dariusz Kosiński.
ateatro, 2020
Oggi la maggior parte del teatro polacco sta vivendo con ogni probabilità il suo più terribile in... more Oggi la maggior parte del teatro polacco sta vivendo con ogni probabilità il suo più terribile incubo dai tempi della diffusione del cinema di massa: le registrazioni video poco attraenti di spettacoli non sono in grado di competere con le produzioni televisive o cinematografiche, dove il montaggio segue regole completamente diverse. Penso soprattutto a quelle forme istituzionali di teatro che Dariusz Kosiński ha chiamato una volta “teatro della città della cultura” (1) e che equivalgono, grosso modo, ai teatri italiani contro i quali Pippo Delbono punta il dito nei suoi spettacoli. [...]
Questo testo è una versione modificata del saggio “Przez ciało – poza ciało” pubblicato sul numero 19. della rivista degli studi teatrali “Performer” dell’Istituto “Jerzy Grotowski” di Breslavia.
"Performer", 2020
O potencjale Sztuki jako wehikułu w czasie pandemii
Artysta: biokulturowy interfejs?, 2017
W książce „Estetyka performatywności” (wyd. polskie 2010) Erika Fischer-Lichte stwierdza, że fun... more W książce „Estetyka performatywności” (wyd. polskie 2010) Erika Fischer-Lichte stwierdza, że fundamentalnym elementem performansu jest niezapośredniczona żadnymi urządzeniami elektronicznymi współobecność cielesna performera i uczestnika performatywnego zdarzenia. W świetle przemian, jakie zachodzą w performansie w rzeczywistości postbiologicznej, związanych z poszerzaniem rozumienia ciała i cielesności, zachodzi pytanie, czy i w jakim stopniu estetyka E. Fischer-Lichte może mieć zastosowanie do takich działań, jak performanse australijskiego artysty Stelarca.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria, 2019
Stawką przebiegającej w napiętej atmosferze dyskusji wokół przywracania salentyńskiej kulturze ta... more Stawką przebiegającej w napiętej atmosferze dyskusji wokół przywracania salentyńskiej kulturze tarantyzmu przez inicjatorów i uczestników projektu „Pająk tańczącego boga” była reinterpretacja samego zjawiska: tarantyzm, postrzegany często jako relikt przeszłości i wstydliwy problem społeczny, miał zostać artystycznie przepracowany, czyli oderwany od życia i wystawiony na scenie. Odżegnywanie się od tarantyzmu jako praktyki ludowej i próby jego reprezentacji można interpretować także jako odwracanie wzorku od problemów miejsca kobiety w społeczeństwie, nie proponując niczego w zamian. Postęp technologiczny i społeczny nie szedł bowiem w parze z emancypacją Włoszki. Luigi Piradnello w swoim dramacie, a Franka Rame w monodramach świetnie uchwycili to zjawisko.
"One, none and one thousand. An Italian woman as a medium"
The stake in a heated discussion on reviving tarantism in the Salentian culture by initiators and partcicipants of the project ‘The spider of a dancing god’ was the reinterpretation of the phenomenon itself: tarantism, which was perceived as a thing of the past and an embarrassing social problem, was to become artistically modified, namely isolated from life and displayed on stage. Rejecting tarantism as a folk practice and an attempt at representing it could also be interpreted as turning a blind eye to the problem of a woman’s position in society, without proposing anything in turn. Technological and social progress did not go hand in hand with the emancipation of an Italian woman. Luigi Piradnello in his drama, and Franka Rame in her monodrama captured this phenomenon brilliantly.
"Performer", 2017
Prawdziwa sztuka możliwa będzie wtedy, gdy pokochamy piękno prawdy Zapis spotkania z Pippem Delbo... more Prawdziwa sztuka możliwa będzie wtedy, gdy pokochamy piękno prawdy Zapis spotkania z Pippem Delbonem, które odbyło się 26 października 2016 roku we Wrocławskim Teatrze Lalek w ramach cyklu "Prawda i tylko prawda" podczas Olimpiady Teatralnej "Świat miejscem prawdy" Wrocław 2016.
"Performer", 2017
Sekcja teatralna weneckiego Biennale Sztuki została powołana w latach trzydziestych ubiegłego wie... more Sekcja teatralna weneckiego Biennale Sztuki została powołana w latach trzydziestych ubiegłego wieku. Od początku kwestię sporną stanowiła formuła festiwalu – faszystowską wizję kultury narodowej trudno było pogodzić z repertuarowymi propozycjami organizatorów, skierowanymi do bardziej wyrobionej publiczności. Po drugiej wojnie światowej, mimo zmiany ustroju, pojawiają się podobne problemy, zwłaszcza w kontekście zaproszeń dla gości zza żelaznej kurtyny. Tekst stanowi próbę syntetycznego opowiedzenia historii Biennale Teatru, przy czym za punkt wyjścia przyjmuję powołanie samego Biennale Sztuki, które od początku stanowiło ważną inicjatywę kulturotwórczą w nowo powstałym Zjednoczonym Królestwie Włoch. Następnie omawiam okoliczności prawne, w jakich – już w faszystowskich Włoszech – powołano trzy nowe sekcje Biennale (kina, muzyki współczesnej i teatru) i wybrane problemy repertuarowe, jakie pojawiły się w sekcji teatralnej po drugiej wojnie światowej. Ostatnia część tekstu jest poświęcona okresowi, który nazywam przejściowym (1967–1973). Przypada on na lata kontrkultury, a kończy się w 1973 roku przyjęciem pierwszych od 1922 roku nowych rozwiązań prawnych dla instytucji Biennale. [...]
"Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria", 2017
Pirandello as professional spectator Luigio Pirandello’s drama were unfailingly popular with Pol... more Pirandello as professional spectator
Luigio Pirandello’s drama were unfailingly popular with Polish directors between the beginningof the 1960s until the 1970s. Native creators have undertaken dramas from differentperiods of the Nobelist’s output and covering various topics – bourgeois comedy to metatheatricalworks. Most probably those do not include all that were staged then.It appears that an increased interest in the author is to be connected with the 25th anniversaryof his death, as is suggested by Mieczysław Brahmer in the 1961 Tak jest, jak się państwu zdaje(directed by Zofia Wiercińska).The fact that both then and now critics and researchers in the majority of cases assumed, notnecessarily consciously, they are writing about an artist that is mainly a writer and only thena critic of stage productions of his dramas and a stage producer for his own texts is significant.As a consequence they focused mainly on deconstructing the “pirandellism” condemned byBrahmer, in particular on its canonical interpretation by Adrian Tilgher. Therefore, the followingquestion comes to mind: what kind of interpretations are possible when Pirandello’sworks (especially the first part of the so-called trilogy of “theatre in a theatre” which consistsof Six Characters in Search of an Author, Each In His Own Way and Tonight We Improvise) areconsidered from the perspective of purpose, that is individual theatrical activity of Pirandelloas a co-founder, principal and stage producer of Teatro D’Arte in Rome (in operation between1924 and 1928). The present article attempts at showing the possible direction of a search foran answer to said question with the starting point being the 1962 production of Sześć postaciscenicznych w poszukiwaniu autora (Six Characters in Search of an Author) directed by MariaWiercińska in Stefan Jaracz Theatre in Łódź.
"Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis.Studia de Cultura", 2017
Nel 1908 Sigmunt Freud parlò di un particolare tipo di approccio alla scrittura, in cui il princi... more Nel 1908 Sigmunt Freud parlò di un particolare tipo di approccio alla scrittura, in cui il principio creativo era sottoposto alle leggi di “Sua maestà l’Io”. La proposta di Freud sembra una risposta efficace alla domanda sui motivi della straordinaria fortuna della letteratura di massa, ossia dei bestseller costruiti secondo uno schema narrativo di matrice fiabesca, dove il protagonista, di solito è un eroe o un’eroina senza peccato. Nel nostro saggio illustreremo questo meccanismo sull’esempio di Arturo Bandini, il personaggio di spicco della narrativa dello scrittore e sceneggiatore italo-americano John Fante.
Übermensch Bandini. Literary Adventures of “His Majesty the Ego”
In 1908 Sigmunt Freud spoke of a particular type of approach to writing, in which the creative principle was subject to the laws of “His Majesty the Ego”. His proposal seems to be a response to the question on the reasons of the extraordinary fortune of bestsellers written according to a narrative structure of fairytale. In our paper we illustrate this mechanism on the example of Arturo Bandini, the leading figure of John Fante, an Italian-American writer and screenwriter.
"Rocznik Przemyski. Literatura i język", 2018
The purpose of the article is to interpret Marina Abramović’s project – “The Artist Is Present” –... more The purpose of the article is to interpret Marina Abramović’s project – “The Artist Is Present” – within the theories of liveness and encounter. First of all, we define post-mediatic culture referring to Piotr Celiński’s proposals and the term ‘encounter’ according to Adam Węgrzecki. Finally, we propose some considerations on the encounter as a methodological approach to the phenomena whose main characteristic is liveness (Peggy Phelan and Philip Auslander). Finally, we pass to the analysis of the performance of Marina Abramović "The Artist Is Present" based on the considerations made previously.
Awareness. Dziesiec dni z Jerzym Grotowskim, 2015
W roku akademickim 2004/2005, podczas pobytu na Uniwersytecie Bolońskim w ramach programu „Socrat... more W roku akademickim 2004/2005, podczas pobytu na Uniwersytecie Bolońskim w ramach programu „Socrates/Erasmus”, uczęszczałam z koleżanką z roku na zajęcia z historii teatru, prowadzone przez profesora Gerarda Gucciniego. Audytorium było duże – wykładów słuchało ponad sto osób – a wśród nich my – dwie studentki z Polski, dla których zajęcia z Guccinim wyznaczyły początek przygody z teatrem. Dzięki Gucciniemu zafascynowałam się niezwykłymi ludźmi, aktorami/narratorami, którzy mówili o swoim życiu w sztuce jako powołaniu, opuszczali bliskich, i krążyli od domu do domu, żeby co wieczór wydobywać ze swoich tobołków cały dotychczasowy bagaż doświadczeń i rozwijać swoje małe opowieści w wielkie, epickie narracje, których fabuła obejmowała całe pokolenia Włochów.
Profesor Guccini był spiritus movens jeszcze jednej przygody. Omawiając historię światowego teatru XX wieku, poświęcił całe zajęcia na pokazywanie i komentowanie zdjęć z małego, czarno-białego albumu. Opowiadał o teatrze bardzo poważnie, traktując koleje losu bohaterów swoich opowieści jak sprawy najwyższej wagi (pamiętam, że ta powaga wydawała mi się wówczas przesadzona). Kiedy przechodził do omawiania tych zdjęć, przybierał ton tajemniczej pobożności: mówiąc niemal półszeptem, zwracał się do swoich dwóch polskich studentek i obdarzając nas porozumiewawczym spojrzeniem opowiadał o wymykającej się wszelkim klasyfikacjom sztuce, w której istotę teatru sprowadzono do trzech czynników: aktora, widza i ich obecności w tym samym czasie i miejscu.
Nie muszę chyba dodawać, że ani ja, ani moja koleżanka z roku nie miałyśmy pojęcia, kim był człowiek na zdjęciu, ani tajemniczy Grotowski, którego nazwisko profesor tak nabożnie wymawiał. Guccini otworzył przede mną drzwi do nieprzebranego bogactwa inspiracji, jakim było życie Jerzego Grotowskiego w sztuce. Skłamałabym jednak mówiąc, że zima roku 2014 była w tej rodzącej się „relacji” momentem przełomowym.
„Sprawa Grotowskiego” stała się naglącym problemem dopiero dwa lata później, gdy przygotowywałam pracę magisterską poświęconą aktorom/narratorom. Zbierając materiały na temat teatru narracji, trafiłam na książkę reżysera Gabriela Vacisa, jednej z najważniejszych postaci współczesnego włoskiego teatru, „Awareness. Dziesięć dni z Jerzym Grotowskim”. Książka stanowiła zbiór notatek z seminarium Jerzego Grotowskiego Zagadnienia pracy reżysera i aktora, zorganizowanego przez Laboratorium-Teatr Settimo we współpracy z Uniwersytetem Turyńskim, które odbyło się w Turynie w dniach 25 lutego – 8 marca 1991 roku. Lektura Vacisa była jak objawienie: spotkałam Grotowskiego–człowieka – zawsze obecnego i uważnego, tytana pracy, nieprzejednanego i wysoce precyzyjnego, z obsesją na punkcie języka, a przy tym bardzo ludzkiego, bezpośredniego, i przede wszystkim potrafiącego słuchać.
"Performer", 2018
Od czasu zamkniętej premiery, która odbyła się 19 lipca 1968 roku we Wrocławiu, "Apocalypsis cum ... more Od czasu zamkniętej premiery, która odbyła się 19 lipca 1968 roku we Wrocławiu, "Apocalypsis cum figuris" było pokazywane przez ponad dekadę, także poza granicami Polski. Najczęściej pokazywane było we Włoszech: w Wenecji (27–29 września, 3–5 października, 9–12 października, 15–17 października, 20–22 października, 25–27 października 1975), Mediolanie (27, 28, 31 stycznia, 1, 4, 5 lutego 1979), Pontederze (24, 25, 29, 30 kwietnia 1979), Rzymie (4–7 grudnia 1979) i Genui (18–20, 22, 23 stycznia 1980). Genueńskie prezentacje były zarazem ostatnimi zagranicznymi pokazami spektaklu Jerzego Grotowskiego. Cztery miesiące później, 11 maja 1980 roku, we Wrocławiu po raz ostatni pokazano "Apocalypsis cum figuris".
Włoskie tournée Jerzego Grotowskiego w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych wywoływało ożywione dyskusje, czego dowodzi duża liczba reakcji na pokazy "Apocalypsis cum figuris" i działania parateatralne, udokumentowane zarówno w postaci recenzji, jakie ukazywały się we włoskich dziennikach krajowego zasięgu, jak i wspomnień z późniejszego okresu. W naszym tekście koncentrujemy się wyłącznie na recenzjach, których głównym tematem jest "Apocalypsis cum figuris".
"Performer", 2018
Jan Kott w 1970 roku odnotował, że „po występach [Jerzego] Grotowskiego w Anglii i w Stanach Zjed... more Jan Kott w 1970 roku odnotował, że „po występach [Jerzego] Grotowskiego w Anglii i w Stanach Zjednoczonych paru bystrzejszych krytyków zauważyło z niejakim zdumieniem, że największym artystycznym sukcesem kraju, który uważa się za «socjalistyczny», jest mistyczny teatr ciemnych przeżyć religijnych”. Tymczasem w Polsce ostatni spektakl Teatru Laboratorium, szczególnie w kręgach związanych z Kościołem katolickim, uchodził za niemoralny, a poszukiwania prowadzone przez Jerzego Grotowskiego za bluźniercze. [...]
"Performer", 2019
Znaczenie wydania tekstów Jerzego Grotowskiego w języku włoskim można zmierzyć choćby prestiżową ... more Znaczenie wydania tekstów Jerzego Grotowskiego w języku włoskim można zmierzyć choćby prestiżową nagrodą Ubu, którą Carla Pollastrelli otrzymała w 2015 roku za rozpowszechnianie myśli Jerzego Grotowskiego jako tłumaczka i redaktorka czterotomowego wydania Testi. „Grotowski wielkim artystą był” – można by powiedzieć, więc należało się tej nagrody spodziewać, tym bardziej, że pierwszy tom przyniósł publikację nieznanych dotychczas we Włoszech tekstów ze studenckiej młodości reżysera. Nieoczekiwanie też trafił jednak w czuły punkt części włoskiego środowiska naukowego.
Dyskusja, jaka wywiązała się w 2014 roku, gdy ukazał się pierwszy z czterech tomów włoskiego wydania, trwająca do dzisiaj (o czym za chwilę) pokazuje, że granice między czuciem i wiarą a szkiełkiem i okiem są dużo bardziej wyraźne niż mogłoby się wydawać, nawet w odniesieniu do tak pragmatycznie nastawionego romantyka, jak Grotowski. Rozdźwięk w recepcji Testi wśród „starej gwardii”, od kilku dekad kojarzonej z „filologią Grotowską”, domagającej się opatrzenia edycji obszernym komentarzem krytycznym i publikacji „książek Grotowskiego”, a żywym, intuicyjnym podejściem niemniej wpływowych w swoim środowisku krytyków teatralnych z porównywalnym stażem zawodowym, to bowiem pierwszy szczegół, jaki rzuca się w oczy na tle panoramy włoskiej recepcji Tekstów.
Atti dell'Accademia Polacca , 2014
In the second half of the twentieth century the Italian Peninsula became the favourite travel des... more In the second half of the twentieth century the Italian Peninsula became the favourite travel destination of artists from all around the world: at the invitation of the authorities of large cities and provincial towns as well as of important cultural institutions and creative work clubs, Italy was visited by the most prominent avant-garde artists like the Living Theatre or the Bread and Puppet Theatre. Among the leading names there were obviously two Poles: Tadeusz Kantor with the Cricot 2 Theatre and Jerzy Grotowski with the Laboratory Theatre. The nature of their presence and artistic influence differed significantly – the first one triumphed at the New Vanguard and some of institutional theatres, whereas the other was a regular visitor to the centres associated with the so-called Third Theatre. The article outlines a brief history of the two artists’ relation with the Italian theatre community and their reception.
Kantor nie pisał ról dla aktorów. On ustalał role przez dobór aktorów. Spotkani ludzie byli dla n... more Kantor nie pisał ról dla aktorów. On ustalał role przez dobór aktorów. Spotkani ludzie byli dla niego materią sztuki.
Teatr Cricot 2 nie był zwyczajnym, złożonym z aktorów zespołem teatralnym. "Zespół" Tadeusza Kantora tworzyli w dużej mierze ludzie mu znani i bliscy. Jego "aktorzy", tak samo jak "przedmioty biedne", zostali zaczerpnięci z życia.
Kantor tworzył na scenie żywe obrazy, o jakich marzył od pierwszych lat spędzonych w Krakowie, zainspirowany najpierw kurtyną Henryka Siemiradzkiego w Teatrze Słowackiego, a następnie twórczością Stanisława Wyspiańskiego. W "Acropolis" Wyspiański ożywił rzeźby i obrazy katedry na Wawelu, by przywołać swoich zmarłych. Dla Kantora, który uważał cały Kraków za polski Nekropol[1], materią sztuki stali się spotkani tu ludzie. [...]
W połowie lat 80., w środowisku artystycznym związanym z FIAT – Laboratorio Teatro Settimo Gabrie... more W połowie lat 80., w środowisku artystycznym związanym z FIAT – Laboratorio Teatro Settimo Gabriela Vacisa w Turynie, narodził się teatr narracji i jego protagonista – nowy performer epicki. Pierwowzorem performera epickiego był Dario Fo, a przedstawieniem, do którego odwołują się po dzień dzisiejszy aktorzy-narratorzy jest jego Misterium buffo z 1969 roku. […]
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia Historicolitteraria, 2018
Przez kilka wieków w skład edukacji humanistycznej wchodziła lekcja łaciny, która wprowadzała prz... more Przez kilka wieków w skład edukacji humanistycznej wchodziła lekcja łaciny, która wprowadzała przyszłych pisarzy czy choćby tylko podróżników w wyidealizowany Rzym cnót obywatelskich i surowego męstwa, jak komentuje po latach to ćwiczenie stylu i racjonalnego myślenia Zbigniew Herbert (Labirynt nad morzem). Z czasem Italia stała się celem Grand Tour, miejscem wtajemniczeń w doskonałą harmonię natury i kultury. Obecnie powraca w romansach powieściowych ostatniej dekady jako kraina urocza, otoczona nimbem sentymentalizmu, intensywnie eksploatowanym przez popkulturę. Transfer idei odbywa się dziś w obu kierunkach w odróżnieniu od dominującego niegdyś wektora z południa na północ. I temu właśnie zjawisku poświęcony jest niniejszy tom rozpraw i omówień krytycznych. Związki polsko-włoskie sięgają czasów odrodzenia. Przypominają o nich artykuły skupione na komedii dell'arte, staropolskich przekładach dramaturgii włoskiej czy na przyjaźni renesansowego pisarza Pietra Bemba z Klemensem Janickim, poświadczonej utworami literackimi i korespondencją. Natomiast przyswojona polszczyźnie przez Piotra Kochanowskiego Jerozolima wyzwolona Tassa, widziana z włoskiej perspektywy, nosi cechy oryginalnego stylu tłumacza. Kultura rodzima przyjmowała włoskie utwory, konwencje teatralne i epickie w sposób naturalny, kształtując w relacji do nich własne podłoże artystyczne. W XVIII w. do Warszawy zawitał Giacomo Casanova, znany bardziej jako kompulsywny uwodziciel, ale tu przywołany z powodu jego wypowiedzi związanych z ówczesną Polską. Zamierzył nawet napisać traktat polityczny o naszym kraju, jednak dzieło pozostało nieukończone. Niemniej jednak obraz, jaki wyłania się z pism wenecjanina, wydaje się dość wiarygodny. Inne omawiane tu włoskie teksty wieku oświecenia, poddane analizie z użyciem współczesnych kategorii interpretacyjnych, można uznać za realizacje gatunku non-fiction. Zanim nastała moda na podróże, pielgrzymowano traktami wyznaczonymi przez miejsca ważne dla chrześcijaństwa. Jedną z takich tras była Via Francigena (Droga Franków), transalpejski szlak biegnący od Canterbury do Rzymu, obecnie zaliczany do europejskich "dróg kultury". Po romantykach podróż na południe stała się elementem edukacji północnego Europejczyka. Reminiscencje dziewiętnastowiecznych wyjazdów pisarzy polskich do Włoch zostały zestawione z perspektywą przyjętą podczas zwiedzania Italii przez Karola Dickensa. Podobieństwa i różnice w konstruowaniu obrazu odwiedzanego kraju wynikają z odmiennych strategii pisarskich, ale są również pochodną osobistych preferencji piszących, ich zainteresowania kierowanego ku przeszłości bądź ku teraźniejszości życia na południu Europy. W osobnym szkicu zaprezentowano mniej znanych jako podróżnicy braci Bełzów, których wędrówki podążały tropem romantycznych wojaży.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia Historicolitteraria, 2018
Pirandello as professional spectatorLuigio Pirandello’s drama were unfailingly popular with Polis... more Pirandello as professional spectatorLuigio Pirandello’s drama were unfailingly popular with Polish directors between the beginningof the 1960s until the 1970s. Native creators have undertaken dramas from differentperiods of the Nobelist’s output and covering various topics – bourgeois comedy to metatheatricalworks. Most probably those do not include all that were staged then.It appears that an increased interest in the author is to be connected with the 25th anniversaryof his death, as is suggested by Mieczysław Brahmer in the 1961 Tak jest, jak się państwu zdaje(directed by Zofia Wiercińska).The fact that both then and now critics and researchers in the majority of cases assumed, notnecessarily consciously, they are writing about an artist that is mainly a writer and only thena critic of stage productions of his dramas and a stage producer for his own texts is significant.As a consequence they focused mainly on deconstructing the “pirandellism” condemned byBrahmer, in particular on...
Przestrzenie Teorii
The author aims to outline the dramatic work of the Italian director Pippo Delbon as establishing... more The author aims to outline the dramatic work of the Italian director Pippo Delbon as establishing a theater of agon. From the state of research, she analyzes the staging of Pietro Mascagni’s Cavalleria rusticana and formulates the theory of Delbonos’s theater of agon based on M. de Certeau’s and W. Świątkowska’s papers and the theories of dramaturgy of Anna Krajewska and Dariusz Kosiński.
ateatro, 2020
Oggi la maggior parte del teatro polacco sta vivendo con ogni probabilità il suo più terribile in... more Oggi la maggior parte del teatro polacco sta vivendo con ogni probabilità il suo più terribile incubo dai tempi della diffusione del cinema di massa: le registrazioni video poco attraenti di spettacoli non sono in grado di competere con le produzioni televisive o cinematografiche, dove il montaggio segue regole completamente diverse. Penso soprattutto a quelle forme istituzionali di teatro che Dariusz Kosiński ha chiamato una volta “teatro della città della cultura” (1) e che equivalgono, grosso modo, ai teatri italiani contro i quali Pippo Delbono punta il dito nei suoi spettacoli. [...]
Questo testo è una versione modificata del saggio “Przez ciało – poza ciało” pubblicato sul numero 19. della rivista degli studi teatrali “Performer” dell’Istituto “Jerzy Grotowski” di Breslavia.
"Performer", 2020
O potencjale Sztuki jako wehikułu w czasie pandemii
Artysta: biokulturowy interfejs?, 2017
W książce „Estetyka performatywności” (wyd. polskie 2010) Erika Fischer-Lichte stwierdza, że fun... more W książce „Estetyka performatywności” (wyd. polskie 2010) Erika Fischer-Lichte stwierdza, że fundamentalnym elementem performansu jest niezapośredniczona żadnymi urządzeniami elektronicznymi współobecność cielesna performera i uczestnika performatywnego zdarzenia. W świetle przemian, jakie zachodzą w performansie w rzeczywistości postbiologicznej, związanych z poszerzaniem rozumienia ciała i cielesności, zachodzi pytanie, czy i w jakim stopniu estetyka E. Fischer-Lichte może mieć zastosowanie do takich działań, jak performanse australijskiego artysty Stelarca.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria, 2019
Stawką przebiegającej w napiętej atmosferze dyskusji wokół przywracania salentyńskiej kulturze ta... more Stawką przebiegającej w napiętej atmosferze dyskusji wokół przywracania salentyńskiej kulturze tarantyzmu przez inicjatorów i uczestników projektu „Pająk tańczącego boga” była reinterpretacja samego zjawiska: tarantyzm, postrzegany często jako relikt przeszłości i wstydliwy problem społeczny, miał zostać artystycznie przepracowany, czyli oderwany od życia i wystawiony na scenie. Odżegnywanie się od tarantyzmu jako praktyki ludowej i próby jego reprezentacji można interpretować także jako odwracanie wzorku od problemów miejsca kobiety w społeczeństwie, nie proponując niczego w zamian. Postęp technologiczny i społeczny nie szedł bowiem w parze z emancypacją Włoszki. Luigi Piradnello w swoim dramacie, a Franka Rame w monodramach świetnie uchwycili to zjawisko.
"One, none and one thousand. An Italian woman as a medium"
The stake in a heated discussion on reviving tarantism in the Salentian culture by initiators and partcicipants of the project ‘The spider of a dancing god’ was the reinterpretation of the phenomenon itself: tarantism, which was perceived as a thing of the past and an embarrassing social problem, was to become artistically modified, namely isolated from life and displayed on stage. Rejecting tarantism as a folk practice and an attempt at representing it could also be interpreted as turning a blind eye to the problem of a woman’s position in society, without proposing anything in turn. Technological and social progress did not go hand in hand with the emancipation of an Italian woman. Luigi Piradnello in his drama, and Franka Rame in her monodrama captured this phenomenon brilliantly.
"Performer", 2017
Prawdziwa sztuka możliwa będzie wtedy, gdy pokochamy piękno prawdy Zapis spotkania z Pippem Delbo... more Prawdziwa sztuka możliwa będzie wtedy, gdy pokochamy piękno prawdy Zapis spotkania z Pippem Delbonem, które odbyło się 26 października 2016 roku we Wrocławskim Teatrze Lalek w ramach cyklu "Prawda i tylko prawda" podczas Olimpiady Teatralnej "Świat miejscem prawdy" Wrocław 2016.
"Performer", 2017
Sekcja teatralna weneckiego Biennale Sztuki została powołana w latach trzydziestych ubiegłego wie... more Sekcja teatralna weneckiego Biennale Sztuki została powołana w latach trzydziestych ubiegłego wieku. Od początku kwestię sporną stanowiła formuła festiwalu – faszystowską wizję kultury narodowej trudno było pogodzić z repertuarowymi propozycjami organizatorów, skierowanymi do bardziej wyrobionej publiczności. Po drugiej wojnie światowej, mimo zmiany ustroju, pojawiają się podobne problemy, zwłaszcza w kontekście zaproszeń dla gości zza żelaznej kurtyny. Tekst stanowi próbę syntetycznego opowiedzenia historii Biennale Teatru, przy czym za punkt wyjścia przyjmuję powołanie samego Biennale Sztuki, które od początku stanowiło ważną inicjatywę kulturotwórczą w nowo powstałym Zjednoczonym Królestwie Włoch. Następnie omawiam okoliczności prawne, w jakich – już w faszystowskich Włoszech – powołano trzy nowe sekcje Biennale (kina, muzyki współczesnej i teatru) i wybrane problemy repertuarowe, jakie pojawiły się w sekcji teatralnej po drugiej wojnie światowej. Ostatnia część tekstu jest poświęcona okresowi, który nazywam przejściowym (1967–1973). Przypada on na lata kontrkultury, a kończy się w 1973 roku przyjęciem pierwszych od 1922 roku nowych rozwiązań prawnych dla instytucji Biennale. [...]
"Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria", 2017
Pirandello as professional spectator Luigio Pirandello’s drama were unfailingly popular with Pol... more Pirandello as professional spectator
Luigio Pirandello’s drama were unfailingly popular with Polish directors between the beginningof the 1960s until the 1970s. Native creators have undertaken dramas from differentperiods of the Nobelist’s output and covering various topics – bourgeois comedy to metatheatricalworks. Most probably those do not include all that were staged then.It appears that an increased interest in the author is to be connected with the 25th anniversaryof his death, as is suggested by Mieczysław Brahmer in the 1961 Tak jest, jak się państwu zdaje(directed by Zofia Wiercińska).The fact that both then and now critics and researchers in the majority of cases assumed, notnecessarily consciously, they are writing about an artist that is mainly a writer and only thena critic of stage productions of his dramas and a stage producer for his own texts is significant.As a consequence they focused mainly on deconstructing the “pirandellism” condemned byBrahmer, in particular on its canonical interpretation by Adrian Tilgher. Therefore, the followingquestion comes to mind: what kind of interpretations are possible when Pirandello’sworks (especially the first part of the so-called trilogy of “theatre in a theatre” which consistsof Six Characters in Search of an Author, Each In His Own Way and Tonight We Improvise) areconsidered from the perspective of purpose, that is individual theatrical activity of Pirandelloas a co-founder, principal and stage producer of Teatro D’Arte in Rome (in operation between1924 and 1928). The present article attempts at showing the possible direction of a search foran answer to said question with the starting point being the 1962 production of Sześć postaciscenicznych w poszukiwaniu autora (Six Characters in Search of an Author) directed by MariaWiercińska in Stefan Jaracz Theatre in Łódź.
"Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis.Studia de Cultura", 2017
Nel 1908 Sigmunt Freud parlò di un particolare tipo di approccio alla scrittura, in cui il princi... more Nel 1908 Sigmunt Freud parlò di un particolare tipo di approccio alla scrittura, in cui il principio creativo era sottoposto alle leggi di “Sua maestà l’Io”. La proposta di Freud sembra una risposta efficace alla domanda sui motivi della straordinaria fortuna della letteratura di massa, ossia dei bestseller costruiti secondo uno schema narrativo di matrice fiabesca, dove il protagonista, di solito è un eroe o un’eroina senza peccato. Nel nostro saggio illustreremo questo meccanismo sull’esempio di Arturo Bandini, il personaggio di spicco della narrativa dello scrittore e sceneggiatore italo-americano John Fante.
Übermensch Bandini. Literary Adventures of “His Majesty the Ego”
In 1908 Sigmunt Freud spoke of a particular type of approach to writing, in which the creative principle was subject to the laws of “His Majesty the Ego”. His proposal seems to be a response to the question on the reasons of the extraordinary fortune of bestsellers written according to a narrative structure of fairytale. In our paper we illustrate this mechanism on the example of Arturo Bandini, the leading figure of John Fante, an Italian-American writer and screenwriter.
"Rocznik Przemyski. Literatura i język", 2018
The purpose of the article is to interpret Marina Abramović’s project – “The Artist Is Present” –... more The purpose of the article is to interpret Marina Abramović’s project – “The Artist Is Present” – within the theories of liveness and encounter. First of all, we define post-mediatic culture referring to Piotr Celiński’s proposals and the term ‘encounter’ according to Adam Węgrzecki. Finally, we propose some considerations on the encounter as a methodological approach to the phenomena whose main characteristic is liveness (Peggy Phelan and Philip Auslander). Finally, we pass to the analysis of the performance of Marina Abramović "The Artist Is Present" based on the considerations made previously.
Awareness. Dziesiec dni z Jerzym Grotowskim, 2015
W roku akademickim 2004/2005, podczas pobytu na Uniwersytecie Bolońskim w ramach programu „Socrat... more W roku akademickim 2004/2005, podczas pobytu na Uniwersytecie Bolońskim w ramach programu „Socrates/Erasmus”, uczęszczałam z koleżanką z roku na zajęcia z historii teatru, prowadzone przez profesora Gerarda Gucciniego. Audytorium było duże – wykładów słuchało ponad sto osób – a wśród nich my – dwie studentki z Polski, dla których zajęcia z Guccinim wyznaczyły początek przygody z teatrem. Dzięki Gucciniemu zafascynowałam się niezwykłymi ludźmi, aktorami/narratorami, którzy mówili o swoim życiu w sztuce jako powołaniu, opuszczali bliskich, i krążyli od domu do domu, żeby co wieczór wydobywać ze swoich tobołków cały dotychczasowy bagaż doświadczeń i rozwijać swoje małe opowieści w wielkie, epickie narracje, których fabuła obejmowała całe pokolenia Włochów.
Profesor Guccini był spiritus movens jeszcze jednej przygody. Omawiając historię światowego teatru XX wieku, poświęcił całe zajęcia na pokazywanie i komentowanie zdjęć z małego, czarno-białego albumu. Opowiadał o teatrze bardzo poważnie, traktując koleje losu bohaterów swoich opowieści jak sprawy najwyższej wagi (pamiętam, że ta powaga wydawała mi się wówczas przesadzona). Kiedy przechodził do omawiania tych zdjęć, przybierał ton tajemniczej pobożności: mówiąc niemal półszeptem, zwracał się do swoich dwóch polskich studentek i obdarzając nas porozumiewawczym spojrzeniem opowiadał o wymykającej się wszelkim klasyfikacjom sztuce, w której istotę teatru sprowadzono do trzech czynników: aktora, widza i ich obecności w tym samym czasie i miejscu.
Nie muszę chyba dodawać, że ani ja, ani moja koleżanka z roku nie miałyśmy pojęcia, kim był człowiek na zdjęciu, ani tajemniczy Grotowski, którego nazwisko profesor tak nabożnie wymawiał. Guccini otworzył przede mną drzwi do nieprzebranego bogactwa inspiracji, jakim było życie Jerzego Grotowskiego w sztuce. Skłamałabym jednak mówiąc, że zima roku 2014 była w tej rodzącej się „relacji” momentem przełomowym.
„Sprawa Grotowskiego” stała się naglącym problemem dopiero dwa lata później, gdy przygotowywałam pracę magisterską poświęconą aktorom/narratorom. Zbierając materiały na temat teatru narracji, trafiłam na książkę reżysera Gabriela Vacisa, jednej z najważniejszych postaci współczesnego włoskiego teatru, „Awareness. Dziesięć dni z Jerzym Grotowskim”. Książka stanowiła zbiór notatek z seminarium Jerzego Grotowskiego Zagadnienia pracy reżysera i aktora, zorganizowanego przez Laboratorium-Teatr Settimo we współpracy z Uniwersytetem Turyńskim, które odbyło się w Turynie w dniach 25 lutego – 8 marca 1991 roku. Lektura Vacisa była jak objawienie: spotkałam Grotowskiego–człowieka – zawsze obecnego i uważnego, tytana pracy, nieprzejednanego i wysoce precyzyjnego, z obsesją na punkcie języka, a przy tym bardzo ludzkiego, bezpośredniego, i przede wszystkim potrafiącego słuchać.
"Performer", 2018
Od czasu zamkniętej premiery, która odbyła się 19 lipca 1968 roku we Wrocławiu, "Apocalypsis cum ... more Od czasu zamkniętej premiery, która odbyła się 19 lipca 1968 roku we Wrocławiu, "Apocalypsis cum figuris" było pokazywane przez ponad dekadę, także poza granicami Polski. Najczęściej pokazywane było we Włoszech: w Wenecji (27–29 września, 3–5 października, 9–12 października, 15–17 października, 20–22 października, 25–27 października 1975), Mediolanie (27, 28, 31 stycznia, 1, 4, 5 lutego 1979), Pontederze (24, 25, 29, 30 kwietnia 1979), Rzymie (4–7 grudnia 1979) i Genui (18–20, 22, 23 stycznia 1980). Genueńskie prezentacje były zarazem ostatnimi zagranicznymi pokazami spektaklu Jerzego Grotowskiego. Cztery miesiące później, 11 maja 1980 roku, we Wrocławiu po raz ostatni pokazano "Apocalypsis cum figuris".
Włoskie tournée Jerzego Grotowskiego w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych wywoływało ożywione dyskusje, czego dowodzi duża liczba reakcji na pokazy "Apocalypsis cum figuris" i działania parateatralne, udokumentowane zarówno w postaci recenzji, jakie ukazywały się we włoskich dziennikach krajowego zasięgu, jak i wspomnień z późniejszego okresu. W naszym tekście koncentrujemy się wyłącznie na recenzjach, których głównym tematem jest "Apocalypsis cum figuris".
"Performer", 2018
Jan Kott w 1970 roku odnotował, że „po występach [Jerzego] Grotowskiego w Anglii i w Stanach Zjed... more Jan Kott w 1970 roku odnotował, że „po występach [Jerzego] Grotowskiego w Anglii i w Stanach Zjednoczonych paru bystrzejszych krytyków zauważyło z niejakim zdumieniem, że największym artystycznym sukcesem kraju, który uważa się za «socjalistyczny», jest mistyczny teatr ciemnych przeżyć religijnych”. Tymczasem w Polsce ostatni spektakl Teatru Laboratorium, szczególnie w kręgach związanych z Kościołem katolickim, uchodził za niemoralny, a poszukiwania prowadzone przez Jerzego Grotowskiego za bluźniercze. [...]
"Performer", 2019
Znaczenie wydania tekstów Jerzego Grotowskiego w języku włoskim można zmierzyć choćby prestiżową ... more Znaczenie wydania tekstów Jerzego Grotowskiego w języku włoskim można zmierzyć choćby prestiżową nagrodą Ubu, którą Carla Pollastrelli otrzymała w 2015 roku za rozpowszechnianie myśli Jerzego Grotowskiego jako tłumaczka i redaktorka czterotomowego wydania Testi. „Grotowski wielkim artystą był” – można by powiedzieć, więc należało się tej nagrody spodziewać, tym bardziej, że pierwszy tom przyniósł publikację nieznanych dotychczas we Włoszech tekstów ze studenckiej młodości reżysera. Nieoczekiwanie też trafił jednak w czuły punkt części włoskiego środowiska naukowego.
Dyskusja, jaka wywiązała się w 2014 roku, gdy ukazał się pierwszy z czterech tomów włoskiego wydania, trwająca do dzisiaj (o czym za chwilę) pokazuje, że granice między czuciem i wiarą a szkiełkiem i okiem są dużo bardziej wyraźne niż mogłoby się wydawać, nawet w odniesieniu do tak pragmatycznie nastawionego romantyka, jak Grotowski. Rozdźwięk w recepcji Testi wśród „starej gwardii”, od kilku dekad kojarzonej z „filologią Grotowską”, domagającej się opatrzenia edycji obszernym komentarzem krytycznym i publikacji „książek Grotowskiego”, a żywym, intuicyjnym podejściem niemniej wpływowych w swoim środowisku krytyków teatralnych z porównywalnym stażem zawodowym, to bowiem pierwszy szczegół, jaki rzuca się w oczy na tle panoramy włoskiej recepcji Tekstów.
Atti dell'Accademia Polacca , 2014
In the second half of the twentieth century the Italian Peninsula became the favourite travel des... more In the second half of the twentieth century the Italian Peninsula became the favourite travel destination of artists from all around the world: at the invitation of the authorities of large cities and provincial towns as well as of important cultural institutions and creative work clubs, Italy was visited by the most prominent avant-garde artists like the Living Theatre or the Bread and Puppet Theatre. Among the leading names there were obviously two Poles: Tadeusz Kantor with the Cricot 2 Theatre and Jerzy Grotowski with the Laboratory Theatre. The nature of their presence and artistic influence differed significantly – the first one triumphed at the New Vanguard and some of institutional theatres, whereas the other was a regular visitor to the centres associated with the so-called Third Theatre. The article outlines a brief history of the two artists’ relation with the Italian theatre community and their reception.
Kantor nie pisał ról dla aktorów. On ustalał role przez dobór aktorów. Spotkani ludzie byli dla n... more Kantor nie pisał ról dla aktorów. On ustalał role przez dobór aktorów. Spotkani ludzie byli dla niego materią sztuki.
Teatr Cricot 2 nie był zwyczajnym, złożonym z aktorów zespołem teatralnym. "Zespół" Tadeusza Kantora tworzyli w dużej mierze ludzie mu znani i bliscy. Jego "aktorzy", tak samo jak "przedmioty biedne", zostali zaczerpnięci z życia.
Kantor tworzył na scenie żywe obrazy, o jakich marzył od pierwszych lat spędzonych w Krakowie, zainspirowany najpierw kurtyną Henryka Siemiradzkiego w Teatrze Słowackiego, a następnie twórczością Stanisława Wyspiańskiego. W "Acropolis" Wyspiański ożywił rzeźby i obrazy katedry na Wawelu, by przywołać swoich zmarłych. Dla Kantora, który uważał cały Kraków za polski Nekropol[1], materią sztuki stali się spotkani tu ludzie. [...]
W połowie lat 80., w środowisku artystycznym związanym z FIAT – Laboratorio Teatro Settimo Gabrie... more W połowie lat 80., w środowisku artystycznym związanym z FIAT – Laboratorio Teatro Settimo Gabriela Vacisa w Turynie, narodził się teatr narracji i jego protagonista – nowy performer epicki. Pierwowzorem performera epickiego był Dario Fo, a przedstawieniem, do którego odwołują się po dzień dzisiejszy aktorzy-narratorzy jest jego Misterium buffo z 1969 roku. […]
"Performer", 2020
Recenzja książki Moniki Kwaśniewskiej "Między hierarchią a anarchią. Teatr – instytucja – krytyka... more Recenzja książki Moniki Kwaśniewskiej "Między hierarchią a anarchią. Teatr – instytucja – krytyka", Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2019.
"Performer" , 2019
Ostatnie dwa lata studiów spędziłam na krakowskich Dębnikach, w kamienicy -powiedzmy -z widokiem:... more Ostatnie dwa lata studiów spędziłam na krakowskich Dębnikach, w kamienicy -powiedzmy -z widokiem: z balkonu na ogród hrabiego (który przypominał mi mojego nieżyjącego już dziadka), z okna na dom Karola Wojtyły. Mniej więcej w tym samym czasie trafiłam na zajęcia do Dariusza Kosińskiego, który z pasją opowiadał o litewskich bluszczach i powojach i ich spadkobiercy -Jerzym Grotowskim. Kilka miesięcy wcześniej wróciłam z zagranicy, gdzie po raz pierwszy usłyszałam o tym opolsko-wrocławskim reżyserze-demiurgu. Chciałam wiedzieć więcej. Wertowałam książki i archiwalia i tak trafiłam na zdjęcia Grotowskiego z czasów studenckich. W takich właśnie okolicznościach i z przyczyn, których do dziś nie umiem sobie wytłumaczyć, zaczął mi się w pamięci zlewać w jedno wizerunek młodego Grotowskiego ze zdjęciami Wojtyły z okresu, gdy mieszkał w kamienicy obok, i mojego dziadka z czasów młodości. Spieszę wyjaśnić, że nie należy się w tej interferencji doszukiwać drugiego dna: po prostu, z powodu kaprysu wyobraźni, był taki czas, gdy nie umiałam przywołać z pamięci jednego, by za chwilę nie myśleć o pozostałych.
"Performer", Nov 15, 2013
W ubiegłym roku szukałam w jednej z krakowskich bibliotek tekstu "Credo Grotowskiego", który ukaz... more W ubiegłym roku szukałam w jednej z krakowskich bibliotek tekstu "Credo Grotowskiego", który ukazał się w Polsce na łamach tygodnika „Forum”. Niestety, okazało się, że tekst nie figuruje w zbiorach. Ponieważ, będąc silnie zafascynowana twórczością Grotowskiego, uważałam za rzecz oczywistą, iż każdy pomniejszy tekst Grotowskiego dostanę w bibliotece od ręki, zdziwiona zapytałam bibliotekarza: „Dlaczego?”. W odpowiedzi usłyszałam, że w Polsce mamy i mieliśmy wielu równie zdolnych artystów i oni też coś napisali.
Oczywiście dopiero wówczas zdałam sobie sprawę, że popełniłam błąd już na samym wstępie, stawiając nierozsądne pytanie o „tekst Grotowskiego”. Każdy wie, że Grotowski nie pisał. Jego domeną było żywe słowo, słowo mówione, osobliwe przekazywanie słuchaczowi energii, która potencjalnie mogła wywołać w nim jakieś działanie. Ponieważ rzeczone „Credo” Grotowskiego, opatrzone tytułem, któremu znacznie bliżej do oryginalnego – "To, co po mnie zostanie…", znalazło się wśród Tekstów zebranych artysty, mogę być spokojna o dostępność spuścizny Grotowskiego w bibliotekach. Wydanie "Tekstów zebranych" jest też idealną okazją, by poczynić kilka uwag na temat Grotowskiego-tłumacza.
Jerzy Grotowski osiedlił się na stałe we Włoszech w 1986 roku, jednak – jak to zwykle bywa – dopi... more Jerzy Grotowski osiedlił się na stałe we Włoszech w 1986 roku, jednak – jak to zwykle bywa – dopiero po śmierci artysty dostrzega się potrzebę uzupełnienia stanu wiedzy faktograficznej o jego twórczości. I tak, począwszy od 1999 roku na włoskim rynku wydawniczym znacznie wzrosła liczba pozycji zawierających zarówno przekłady wypowiedzi Grotowskiego sprzed 1986 roku, jak i poświęcone jego twórczości artykuły polskich teatrologów. [...]
"Performer", 2016
Zaprosił nas do Pontedery na wymianę prac. Mariella Fabbris, Lucilla Giagnoni, Roberto Tarasco i... more Zaprosił nas do Pontedery na wymianę prac.
Mariella Fabbris, Lucilla Giagnoni, Roberto Tarasco i ja graliśmy w tym czasie spektakl, który właściwie nie był spektaklem tylko podróżą. Przez jakiś czas towarzyszył nam w niej Luca Riggio. Ponieważ pewnego rodzaju biurokratyzująca rutyna w teatrze zaczynała nas przyprawiać o mdłości, spakowaliśmy nasze kostiumy i opowieści i opuściliśmy Settimo Torinese. Może ktoś pamięta jeszcze ten spektakl zatytułowany Stabat Mater. Chcieliśmy odwiedzić znajomych – albo rozproszonych po całych Włoszech, z którymi nigdy nie można było spotkać się na spokojne, z braku sprzyjających okoliczności (jak w przypadku wiecznie zajętych organizatorów festiwali), albo tych, którzy na początku naszej kariery zapraszali Laboratorium-Teatr Settimo na swoje małe sceny do teatrów, w których teraz nie grywaliśmy, ponieważ nasze przedstawienia były za duże albo za drogie. Chcieliśmy też ponownie spotkać się z aktorami, których straciliśmy z oczu albo lepiej poznać niektórych widzów, poświęcić im więcej czasu niż zwyczajowe dziesięć minut w garderobie czy podczas późnej kolacji w pizzerii.
"Performer", 2016
Lorenzo Mucci: Mógłbyś nam przybliżyć, jak wyglądała twoja działalność związana z warsztatami tea... more Lorenzo Mucci: Mógłbyś nam przybliżyć, jak wyglądała twoja działalność związana z warsztatami teatralnymi i jakie odgrywała znaczenie?
François Kahn: Od 1973 roku brałem udział w działaniach parateatralnych Jerzego Grotowskiego. Następnie byłem członkiem międzynarodowej grupy Avventura, prowadzonej przez Fausta Pluchinottę w Volterze, której aktywność określić można jako parateatralną, nastawioną raczej na tworzenie wydarzeń z udziałem widzów niż realizowanie spektakli. Struktura i technika pracy parateatralnej, także na poziomie pedagogicznym, znacznie różni się od warsztatów szkolnych czy akademickich. W parateatrze uczestnicy naśladują działania prowadzącego; praktycznie cały czas panuje milczenie. W początkowej fazie przedstawiamy „zasady gry”, a uczestnicy, kierując się nimi, starają się rozwiązać kolejne, proponowane im sytuacje. Zacząłem prowadzić warsztaty teatralne dzięki Renatowi Palazziemu, który po obejrzeniu pierwszej wyreżyserowanej przeze mnie sztuki, zatytułowanej Quentin (we współpracy z Luisą Pasello i Centro per la Ricerca Teatrale w Pontederze, na podstawie tekstów Williama Faulknera Wściekłość i wrzask oraz Dodatek – Rodzina Compsonów), zaproponował mi pracę wykładowcy w roku akademickim 1987–1988 na kierowanej przez siebie Akademii Sztuki Dramatycznej im. Paola Grassiego w Mediolanie. To było fascynujące doświadczenie.
"Performer", 2016
Poznałem Zygmunta w Wenecji. Miałem przyjemność uczestniczyć w stażu Acting Therapy, prowadzonym ... more Poznałem Zygmunta w Wenecji. Miałem przyjemność uczestniczyć w stażu Acting Therapy, prowadzonym przez niego w ramach Biennale. Był rok 1975. Jako trzydziestolatek zdążyłem trochę już przeżyć. Byłem otwarty na to, co przyniesie przyszłość, krępowały mnie jednak więzy strachu. Wierzyłem, że teatr stanie się całym moim życiem; taką miałem nadzieję.
"Performer", 2017
Zapis spotkania z Romeem Castelluccim, które odbyło się 21 października 2016 roku we Wrocławskim ... more Zapis spotkania z Romeem Castelluccim, które odbyło się 21 października 2016 roku we Wrocławskim Teatrze Lalek w ramach cyklu „Prawda i tylko prawda” podczas Olimpiady Teatralnej „Świat miejscem prawdy” Wrocław 2016.
"Performer", 2018
Czy praca Grotowskiego wywarła wpływ na lata sześćdziesiąte? A jeśli tak, to jaki? Po trzynastu l... more Czy praca Grotowskiego wywarła wpływ na lata sześćdziesiąte? A jeśli tak, to jaki? Po trzynastu latach od założenia Teatru Laboratorium, gdy nazwisko polskiego reżysera obowiązkowo wymienia się w kontekście współczesnego teatru, te pytania są uprawnione. Mimo to bardzo trudno odpowiedzieć zarówno na pierwsze, jak i na drugie. Ponieważ, poza przypadkami niemal bezpośredniego powinowactwa (na przykład Odin Teatret Eugenia Barby), Laboratorium Grotowskiego zdaje się pozostawać samotną wyspą na oceanie dzisiejszego teatru.
"Performer", 2018
Od lat sześćdziesiątych do dnia dzisiejszego możemy we Włoszech wyróżnić trzy fazy rozwoju relacj... more Od lat sześćdziesiątych do dnia dzisiejszego możemy we Włoszech wyróżnić trzy fazy rozwoju relacji między teatrem a mediami informacyjnymi. W pierwszej fazie, przypadającej głównie na lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte, „teatr informacji” łączy się z zaangażowaniem politycznym w ramach kultury kontr-informacji o silnym oddziaływaniu ideologicznym, a realizuje w formie spontanicznego doświadczenia i oryginalnych ujęć teoretycznych. Druga faza, obejmująca lata dziewięćdziesiąte, cechuje się ponownym pojawieniem wśród ludzi teatru ukształtowanych w kulturowym klimacie Nowego Teatru potrzeby szerokiej konfrontacji, której wyrazem, poza całościową dramaturgią, były różne propozycje teatru narracji, w wielu przypadkach nawiązującego do dziennikarstwa śledczego poprzez wykorzystanie takich elementów, jak wywiady, reportaż wcieleniowy i badania dokumentalne. W końcu trzecia faza, jeszcze płynna i otwarta na różne gatunki, charakteryzuje się częstym i niepokojącym pielgrzymowaniem dziennikarzy do teatru i ludzi teatru do dziennikarstwa.
"Performer", 2019
Pierwszy tom tekstów Jerzego Grotowskiego, przetłumaczony i z wielkim oddaniem zredagowany przez ... more Pierwszy tom tekstów Jerzego Grotowskiego, przetłumaczony i z wielkim oddaniem zredagowany przez Carlę Pollastrelli, to cenna książka i niezwykły Bildungsroman.
Niezwykły, ponieważ jej bohater jest wyjątkowy. To wykształcony i wrażliwy młody człowiek, ambitny i wielce utalentowany, który stanie się punktem odniesienia dla kultury drugiej połowy XX wieku. Przeznaczeniem tego młodzieńca, pod pewnymi względami już bardzo dojrzałego, jest zostać mistrzem wielu – charyzmatyczną postacią, otoczoną woalem tajemnic (prawdziwych i domniemanych) i numinotyczną aurą. Czytając Testi, można odnieść wrażenie, że jesteśmy świadkami narodzin (a raczej autopoieisis) proroka.
"Performer", 2019
Obraz teatru? Człowiek, który maluje portret. „Aktor jego ramieniem – i jego sercem. Reżyser jest... more Obraz teatru? Człowiek, który maluje portret. „Aktor jego ramieniem – i jego sercem. Reżyser jest jego wolą twórczą. Scenograf jego oddechem – jego możliwością oddechu. Inscenizator jest mózgiem: świadomością”1. Emblematyczne Rozmowy w Elsynorze, z których pochodzi ten fragment, powstały w 1958 roku. Jerzy Grotowski to młody Hamlet, który w ostrożnie reformatorskiej Polsce Gomułki poszukuje Graala. Młodość rządzi się swoimi prawami: bierze wszystko albo nic, chce wywrócić do góry nogami konwencje krępujące scenę, które w owym czasie (a może i również dzisiaj?) przybierają dwie postaci: naturalizmu (Aktor I) i świadomej fikcji (Aktor II).
"Performer", 2019
Tekst jest odpowiedzią na pięć pytań Mariny Fabbri, redaktorki bloku poświęconego włoskiemu wydan... more Tekst jest odpowiedzią na pięć pytań Mariny Fabbri, redaktorki bloku poświęconego włoskiemu wydaniu tekstów Jerzego Grotowskiego, który ukazał się w „Teatro e Storia” (2015 nr 36). 1. Z jakich powodów we włoskim wydaniu tekstów, w przeciwieństwie do wydania polskiego, nie uwzględniono tekstów: Nowy Testament Teatru, Grotowski Powtórzony i dwunastu niepublikowanych tekstów z okresu parateatralnego pod redakcją Leszka Kolankiewicza; 2. Czy uważasz, że włoski czytelnik mógłby nie zrozumieć tych tekstów, które nie znalazły się we włoskim zbiorze lub nie ma ku temu odpowiednich narzędzi? 3. Czym dla Ciebie i Thomasa Richardsa jest spuścizna tekstów Grotowskiego; jakich zasad przestrzegacie, by szanować jego wolę? 4. Kilka tekstów przeczytałeś teraz po raz pierwszy, ponieważ wcześniej były dostępne tylko w języku polskim. Jakie są twoje wrażenia z tej lektury? 5. Czy projekt wydawniczy będzie miał ciąg dalszy? Czy zostaną opublikowane teksty nieuwzględnione we włoskim wydaniu oraz wykłady rzymskie i paryskie?
"Performer", 2019
Przedsięwzięcie wydawnicze i kulturowe zapoczątkowane tomem, który właśnie pojawił się w księgarn... more Przedsięwzięcie wydawnicze i kulturowe zapoczątkowane tomem, który właśnie pojawił się w księgarniach, ma wyjątkowe znaczenie i żywię nadzieję, że odbije się tak szerokim echem, na jakie zasługuje (chociaż uzasadniony pesymizm niestety każe w to wątpić). Dzięki wspólnemu wysiłkowi Fondazione Pontedera Teatro i Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards, w osobach Maria Biaginiego i Thomasa Richardsa, oraz nadzwyczajnemu zaangażowaniu tłumaczki-redaktorki Carli Pollastrelli włoski czytelnik będzie miał dostęp do bardzo szerokiego, zamkniętego w czterech tomach, wyboru tekstów jednego z najważniejszych ludzi teatru XX wieku i bohaterów rewolucji współczesnej sztuki scenicznej.
"Performer", 2019
Nie lubił pisać książek, ale miał obsesję na punkcie słów. Miał obsesję na punkcie języka. Prawdo... more Nie lubił pisać książek, ale miał obsesję na punkcie słów. Miał obsesję na punkcie języka. Prawdopodobnie był najbardziej wpływową osobowością teatralną drugiej połowy XX wieku. Dla wielu Jerzy Grotowski był mistrzem nie tylko sztuki scenicznej. Nawet po wyjściu z teatru, oddziaływał na pokolenia aktorów i badaczy swoją obecnością, hasłami, aktywnością parateatralną. To najlepszy dowód znaczenia tej książki [Jerzy Grotowski: Testi 1954–1998, t. 1: La possibilità del teatro (1954–1964), La casa Usher, Firenze 2014]. Jej publikacja jest wydarzeniem. Zbyt wcześnie, by ocenić, czy zmieni wspomnienia, niemniej jednak nie ulega wątpliwości, że pierwsze teksty są ekscytujące.
"Performer", 2020
W Mediolanie i całym regionie Lombardia 24 lutego 2020 roku zamknięto teatry, kina, muzea oraz bi... more W Mediolanie i całym regionie Lombardia 24 lutego 2020 roku zamknięto teatry, kina, muzea oraz biblioteki i odwołano festiwale. Niedługo później śladem najbardziej dotkniętego skutkami pandemii koronawirusa regionu Włoch poszły pozostałe regiony kraju i zdecydowana większość Europy. Teatry będą prawdopodobnie ostatnimi instytucjami, które zostaną otwarte po kwarantannie.
Szkody są ogromne: dla pracowników, przedsiębiorstw i całej gospodarki. We Włoszech liczne polemiki wywołało stwierdzenie Ministra Gospodarki (z którego później się wycofał): „Kulturą ludzi nie wykarmisz”. Kwarantanna – przynajmniej po 24 lutego 2020 – pomogła zrozumieć, że kultura we Włoszech „karmiła” ponad półtora miliona ludzi: wkład sektora kultury w krajowy PKB wynosił około 5%, do czego należy dodać zyski indukowane w innych sektorach, na przykład w sektorze usług gastronomicznych i hotelowych, z których korzystali uczestnicy i publiczność festiwali.
"Performer", 2020
Drodzy, gdziekolwiek jesteście, moje myśli biegną do was, by oddać się pożytecznemu próżnowaniu w... more Drodzy,
gdziekolwiek jesteście, moje myśli biegną do was, by oddać się pożytecznemu próżnowaniu w waszym towarzystwie.
Jeśli sztuka jest doświadczeniem, które zmusza jednostkę do zadumy nad swoją kondycją, to czasy, w których żyjemy, są „artystyczne”. Każda sztuka jest wytworem, przejawia się w sposobie myślenia i działania, który nie odpowiada zwyczajowym kryteriom i postawom normalnego życia. [...]
"Performer", 2020
W Mediolanie i całym regionie Lombardia 24 lutego 2020 roku zamknięto teatry, kina, muzea oraz bi... more W Mediolanie i całym regionie Lombardia 24 lutego 2020 roku zamknięto teatry, kina, muzea oraz biblioteki i odwołano festiwale. Niedługo później śladem najbardziej dotkniętego skutkami pandemii koronawirusa regionu Włoch poszły pozostałe regiony kraju i zdecydowana większość Europy. Teatry będą prawdopodobnie ostatnimi instytucjami, które zostaną otwarte po kwarantannie. [...]
"Nowa Dekada Krakowska" , 2014
Zanim w gospodarce włoskiej trwale zakorzeniła się panująca do dzisiaj recesja, rozumiana jako og... more Zanim w gospodarce włoskiej trwale zakorzeniła się panująca do dzisiaj recesja, rozumiana jako ogólny sposób życia, szerzyła się niepowstrzymanie epidemia nagród literackich. Czy to w górach, czy nad morzem, niemal każda, nawet najmniejsza, miejscowość miała swoją nagrodę, przeważnie "turystyczną" (jak zwykło się wówczas mówić), przyznawaną zazwyczaj przez szerokie jury złożone z pisarzy, poetów, artystów i ważnych osobistości różnego pochodzenia i talentu.
Awareness. Dziesiec dni z Jerzym Grotowskim, 2015
Książka Gabriela Vacisa Awareness. Dziesięć dni z Jerzym Grotowskim to jedno z najciekawszych źró... more Książka Gabriela Vacisa Awareness. Dziesięć dni z Jerzym Grotowskim to jedno z najciekawszych źródeł dotyczących ostatniego okresu twórczości wielkiego polskiego artysty. Źródło tym cenniejsze, że jego autorem jest wybitny artysta włoski, tworzący teatr pozornie daleki od tego, nad czym pracował Grotowski, ale zarazem potrafiący zrozumieć i na własny sposób skomentować jego idee i propozycje praktyczne. Dzięki temu, Awareness to nie tylko źródło ważnych, a wciąż mało znanych wiadomości o pracy Grotowskiego w latach 80. i 90., ale także książka, ukazująca wpływ polskiego artysty na teatr włoski i jego oddziaływanie poza granicami Polski. (Dariusz Kosiński)
![Research paper thumbnail of Maria Riccarda Bignamini, tłum. Ewelina Pytel, Katarzyna Woźniak, Spotkanie z Grotowskim [Pontedera 1989]](https://attachments.academia-assets.com/61985198/thumbnails/1.jpg)
]("Performer", Dec 4, 2014
Ubiegłego lata (1988), od 16 do 22 sierpnia, uczestniczyłam w przesłuchaniach w Pontederze (nieop... more Ubiegłego lata (1988), od 16 do 22 sierpnia, uczestniczyłam w przesłuchaniach w Pontederze (nieopodal Pizy) prowadzonych przez Jerzego Grotowskiego i jego asystentów, którzy od dwóch lat realizują gościnnie w Centro Per la Sperimentazione e la Ricerca Teatrale trzyletni projekt. Celem przesłuchań było wyłonienie grupy młodych, aktywnych w teatralnym środowisku osób do pracy na dłuższy okres, aż do następnego roku.
Kierując się ciekawością i chęcią bliższego poznania sposobu pracy Grotowskiego, ważnej i wyjątkowej postaci dla historii teatru (interesowałam się nim już od czasu przygotowywania pracy magisterskiej) – bardziej niż pragnieniem-złudzeniem, że mogłabym „zostać wybrana” – 15 sierpnia przybyłam do Pontedery. Niezbyt żywe miasto było praktycznie opustoszałe. Jedynym nieco ożywionym miejscem było Centro per la Sperimentazione e la Ricerca Teatrale mieszczące się przy ul. Manzoniego 22, gdzie zostałam, razem z innymi młodymi ludźmi, przyjęta przez organizatorkę teatralną Centro, Carlę Pollastrelli. [...]
"Performer", Mar 27, 2011
Drogi Eugenio, minęły dwa miesiące od naszej wizyty w Holstebro z okazji „Pierwszego kamienia”2,... more Drogi Eugenio,
minęły dwa miesiące od naszej wizyty w Holstebro z okazji „Pierwszego kamienia”2, ten list stanowi więc przede wszystkim dowód niedopełnienia obowiązku. Nie zdołałem dokończyć obiecanej Ci relacji ze spotkania z Ludwikiem Flaszenem w Twoim domu. Chciałem poruszyć w niej trzy kwestie, raz jeszcze zadręczając Cię moimi dywagacjami. Koniec końców tekst nie wytrzymał ciśnienia, został pokonany przez zbyt wiele słów. Przesyłam Ci streszczenie niedoszłej relacji, pewnego rodzaju plan dyskusji, do których być może nie będzie ani okazji, ani czasu, ani powodu. [...]
"Performer", Nov 15, 2012
Grotowski opowiada, że rozmowy na temat jego przeprowadzki na stałe do Włoch, do Pontedery, rozpo... more Grotowski opowiada, że rozmowy na temat jego przeprowadzki na stałe do Włoch, do Pontedery, rozpoczęły się, gdy przebywał w Kalifornii. Opuścił Polskę w pierwszych miesiącach 1982 roku. Był bezpaństwowcem. Przestał robić przedstawienia w 1973 roku, po trzeciej wersji "Apocalypsis cum figuris". W Kalifornii był gościem Uniwersytetu w Irvine, gdzie został zatrudniony i otrzymał miejsce do prowadzenia swoich poszukiwań. Włączono je jednak w program kursów akademickich dla studentów, co oznaczało nieustanną rotację uczestników i prowizoryczne grupy. Sytuacja trochę się ustabilizowała, gdy władze Uniwersytetu zgodziły się na bardziej ciągły system pracy z mniej więcej stałą grupą. Pozostał jednak problem samej Ameryki. [...]
"Performer", Nov 15, 2012
Dlaczego Pontedera? Często słyszę to pytanie. W odpowiedzi (oczywiście z punktu widzenia „Pontede... more Dlaczego Pontedera? Często słyszę to pytanie. W odpowiedzi (oczywiście z punktu widzenia „Pontedery”) postaram się pokrótce odtworzyć etapy drogi, która go tu przywiodła. Złożyły się na nią, między innymi, wieloletnia współpraca z Teatrem Laboratorium z Wrocławia i determinacja naszego Teatru; czynnikiem decydującym były natomiast wydarzenia polityczne w Polsce. [...]
"Performer", Mar 23, 2011
Moja osobista znajomość z Jerzym Grotowskim rozpoczęła się, utrwaliła i rozwinęła w latach siedem... more Moja osobista znajomość z Jerzym Grotowskim rozpoczęła się, utrwaliła i rozwinęła w latach siedemdziesiątych za sprawą powiązania jego poszukiwań ze współczesną nauką.
Moje pierwsze spotkanie „na żywo” z Jerzym Grotowskim miało miejsce przy okazji „kongresu na temat naukowych aspektów teatru”, który dzięki przedsiębiorczości Aliny Obidniak, ówczesnej dyrektor Teatru im. Cypriana Kamila Norwida w Jeleniej Górze, odbył się w Karpaczu między 12 a 16 września 1979 roku. Oprócz Jerzego Grotowskiego i Eugenia Barby, w spotkaniu uczestniczyli profesor teatrologii z Uniwersytetu Wrocławskiego Janusz Degler, doktor filozofii i nauk fizycznych, socjolog Abraham Moles, współodkrywca pierwszego na świecie neuroleptyku – chloropromazyny (zawartej m.in. w leku „Largactil”) – i laureat nagrody im. Alberta Lasera dr Henri Laborit, pionier etologii we Francji René Guy Busnel, Zbigniew Osiński i inni. [...]
"Performer", Jun 10, 2011
Zygmuncie! Ucieszyłem się podwójnie z mojej modlitwy Zygmunt Molik był skromny ciałem, ale wielki... more Zygmuncie! Ucieszyłem się podwójnie z mojej modlitwy Zygmunt Molik był skromny ciałem, ale wielki duchem. Poruszał się niemal nieśmiało, zawsze przygarbiony, z pochyloną głową. Kiedy zwracał się do młodego aktora czy aktorki, chcąc otworzyć ich głos, mówił tak, jakby słowa same się mu wykrzywiały. Była w tym jakaś reminiscencja wszystkich jego ról. Głos mu drżał delikatnie. Wolał wziąć kartkę papieru i pisać, rzucić kilka nut czy skreślić jakiś pamflet na ścieżki ukrytej intymności, z której rodził się głos. Jednak przy całej tej skromności był bardzo stanowczy. Takie były też przygarbione plecy Zygmunta, kiedy spotykał osobę proszącą o pomoc. Unikał wszelkiej pokusy władzy. Od kiedy zdecydował się przekroczyć pewien próg, pewną granicę, jego małe, przymrużone oczy i wycofanie ze świata czerpały całą siłę z pokazywania drugiemu możliwej drogi twórczej. Na tym polegała wielkość Zygmunta Molika jako artysty i jako nauczyciela w życiu codziennym.
Punti d’incontro. Studi sulla lingua, sulla letteratura e sulla cultura, 2019
Przed Grotowskim. Przewodnik po Włoszech teatralnych, 2017
U początków włoskiej neoawangardy nie było Jerzego Grotowskiego, chociaż data jego reżyserskiego ... more U początków włoskiej neoawangardy nie było Jerzego Grotowskiego, chociaż data jego reżyserskiego debiutu z zespołem Teatru 13. Rzędów – rok 1959 – zbiega się w czasie z debiutami artystów związanych z rzymskim teatrem alternatywnym – Claudia Remondiniego, Carla Quartucciego i Carmela Benego – wyznaczającymi w historii włoskiego teatru symboliczny początek Nowego Teatru. Artyści neoawangardy odwoływali się przede wszystkim do Bertolta Brechta, odkrywanej właśnie spuścizny Antonina Artauda i futurystów. Nazwisko Grotowskiego w kontekście neoawangardy pojawia się zazwyczaj w pracach historyków młodszego pokolenia i narracjach samych artystów, którzy debiutowali w tym okresie, i należy tłumaczyć je błędem logicznym wynikającym z niezwykłej popularności, jaką polski reżyser zyskał po weneckim Biennale Teatru w 1975 i dzięki wymianom prac, prowadzonym na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku w Workcenter of Jerzy Grotowski w Vallicelle pod Pontederą. Właśnie specyficzna sytuacja instytucjonalna włoskiego środowiska szeroko rozumianych teatrów poszukujących przed osiedleniem się Grotowskiego w Vallicelle stanowi przedmiot moich zainteresowań i temat niniejszej książki, a jej tytuł – Przed Grotowskim – nawiązuje właśnie do okresu, kiedy narracja na temat znaczenia twórczości artysty dla włoskiego teatru poszukującego nie była jeszcze uprawomocniona jego późniejszymi działaniami na terenie Włoch.