Guler Dogan Averbek | Marmara University (original) (raw)

Papers by Guler Dogan Averbek

Prof. Dr. Mustafa Nejat Sefercioğlu: Seferî'ye Armağan, 2024

Müteferrika, 2023

Osman Reşer konusundaki çalışmalarımdan neredeyse başından beri haberdar olan Prof. Dr. Nicholas ... more Osman Reşer konusundaki çalışmalarımdan neredeyse başından beri haberdar olan Prof. Dr. Nicholas Rescher, bu konudaki en büyük destekçilerimdendir, kendisine şükran borç-1 Bu yazı, Osman Reşer hakkında bugüne kadar yaptığımız çalışmaların, onun hayat hikâyesine odaklanan özü mahiyetindedir. Reşer hakkında müstakilen ya da müştereken yaptığımız çalışmalar şunlardır:

Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2023

Oskar Rescher was an active Orientalist of the 20th century and, apart from his scientific studie... more Oskar Rescher was an active Orientalist of the 20th century and, apart from his scientific studies and the duties he had taken on in various institutions, was engaged in the book trade for many years, having sold manuscripts as well as printed books to institutions in the West since 1913. This trade activity lasted practically until his death. One of the institutions to which Rescher sold manuscripts was the National Library of the Czech Republic in Prague. Home to approximately 15,000 manuscripts, the library contains a total of 687 volumes of manuscripts in Turkish, Arabic and Persian. Of these, 245 had been included in the collection through Rescher. However, the regulations the library placed, as well as the requests it voiced, must have been so unsuitable to the dynamics of the trade network Rescher had established and speedily managed with other libraries that he had attempted to cease affairs at the start of the trade relationship. The manuscript trade between Rescher and Prague took place between 1926 and 1946 with interruptions. I have examined the manuscripts Rescher sold to the National Library of the Czech Republic through my studies that have been carried out in the library's Department of Manuscripts and Early Printed Books and the National Library Archive, prepared a list of manuscripts, and included the obtained results in the article. This study also discusses the prominent features of the manuscripts and presents the manuscript list at the end.

Şarkiyat Mecmuası, 2023

Born in Stuttgart in 1883, Oskar Rescher (a.k.a. Osman Reşer) was a productive Orientalist of the... more Born in Stuttgart in 1883, Oskar Rescher (a.k.a. Osman Reşer) was a productive Orientalist of the 20th century. He maintained a life between Germany and Istanbul from 1909 to 1925 and then settled in Turkey in 1925. Rescher visited many manuscript libraries in Turkey, saw thousands of manuscripts, sold thousands of manuscripts abroad, and performed bibliographic studies; he constantly updated the copy of Geschichte der arabischen Litteratur (GAL) and placed additional note slips in places where the margins were insufficient. Upon reaching the agreement to co-prepare the updated edition of GAL containing the manuscripts found in Istanbul, Fuat Sezgin brought Rescher from the Süleymaniye Library to the Istanbul University-affiliated Institute of Islamic Studies and took Ramazan Şeşen as the assistant to this project. However, withdrawing from the project upon Sezgin making changes to the plan, Rescher continued to update the copy of GAL on his own. This mentioned copy currently is in the possession of Prof. Dr. Claus-Peter Haase. Rescher wrote in the articles how the new revised edition of GAL should be prepared and added a note to the top of the list. In the last article, he recommends not making an update without considering his additions and corrections. The value of Rescher’s updates will be appreciated if one takes into account that Brockelmann while having benefitted from daftars and catalogues of Istanbul manuscripts, had not seen the libraries of Turkey while preparing his work. This article presents the details of Sezgin’s GAL project and discusses why the project failed and what can be done next while querying the value of Rescher’s copy of GAL.

SAMMLER – BIBLIOTHEKARE – FORSCHER ZUR GESCHICHTE DER ORIENTALISCHEN SAMMLUNGEN AN DER STAATSBIBLIOTHEK ZU BERLIN, 2022

This article will discuss the life and works of Oskar Rescher (1883–1972) while examining his aca... more This article will discuss the life and works of Oskar Rescher (1883–1972) while examining his academic and commercial relations with the Berlin State Library; in particular, the study will contain previously undocumented information about his life. Having sold thousands of Islamic manuscripts to Europe and America, this aspect of Rescher has gone unnoticed. He was in fact a global manuscript merchant and broker. From Europe to America, many of the national and academic libraries that contain Islamic manuscripts in their collections owe a large portion of their holdings to Rescher. Islamic manuscripts sold by Rescher are available in many libraries today, including the Yale University Library, the University of California Library at Los Angeles, the British Library, the Bodleian Library, the Vatican Library, the Austrian National Library, the University Library Basel, the Wrocław University Library, and the Uppsala University Library. In Germany, numerous Rescher manuscripts can be found in many libraries such as in Munich, Hamburg, Leipzig, Göttingen, Tübingen, Halle (the Library of the Deutsche Morgenländische Gesellschaft), and Berlin.

The authors of this article find it an astonishing desideratum that so far only the master’s thesis by Susanne Auer-Faraut offers information on Rescher’s life and work. Therefore, it is in our great interest to offer further facts about Rescher in this article, in view of the unsatisfactory material situation supplemented by some information, which in character sometimes rather resembles hearsay. The following article is not a treatise strictly separated according to Rescher’s biography and his activities as a manuscript dealer or even broker. Rescher’s life and his respective biographical stations are too much interwoven with it, he let these activities become almost the center of his life next to his studies, cats and collecting stamps. So, while researching, an article with biographical focus on Rescher has been created, interspersed with all his diverse activities.

Aside from the many things this study mentions, it basically presents two arguments, one subtractive and the other additive. The subtractive argument is that 1,722 manuscripts found in the Berlin State Library since 1974 known as the Oskar Rescher Collection did not belong to Rescher. The additive argument is that the Berlin State Library received 1,192 manuscripts from Rescher between 1913 and 1936 and these are valuable in terms of the collection.

İslam tetkikleri dergisi, Mar 30, 2022

Born in Stuttgart in 1883, Oskar Rescher was a prolific Orientalist of the 20 th century. He live... more Born in Stuttgart in 1883, Oskar Rescher was a prolific Orientalist of the 20 th century. He lived in both Germany and Istanbul from 1909 to 1925 and settled down in Turkey in 1925. He studied many manuscripts found in private collections, libraries, and secondhand bookstores and sold thousands of manuscripts to various libraries, book antiquarians, and persons in Europe and America. Although the details have yet to be uncovered, Rescher's manuscript sales are still talked about in certain circles; however, his manuscript trade has not been the subject of any study until ours. This article, which constitutes the fourth phase of a series of studies, draws attention to the 262 manuscripts Rescher sold to the Leipzig University Library between 1925-1934 and provides a list of these manuscripts after discussing the sales process. Thus, this study intends to direct attention to the 262 manuscripts one Orientalist scholar personally selected, evaluated, and sold. As in the example of the Berlin State Library, instead of sending the ordinary manuscripts that could be found almost anywhere, Rescher examined each manuscript and offered the ones that he found valuable in terms of content or physical characteristics. The prices he assigned were very reasonable, and there were librarians in Leipzig who think the future of these manuscripts is in danger and who attempt to collect as many manuscripts as possible. The list that has been organized with respect to the acquisition dates and numbers of each manuscript specifies the titles and author names. The list also provides the shelf numbers.

İslam Tetkikleri Dergisi - Journal of Islamic Review, 2022

Born in Stuttgart in 1883, Oskar Rescher was a prolific Orientalist of the 20 th century. He live... more Born in Stuttgart in 1883, Oskar Rescher was a prolific Orientalist of the 20 th century. He lived in both Germany and Istanbul from 1909 to 1925 and settled down in Turkey in 1925. He studied many manuscripts found in private collections, libraries, and secondhand bookstores and sold thousands of manuscripts to various libraries, book antiquarians, and persons in Europe and America. Although the details have yet to be uncovered, Rescher's manuscript sales are still talked about in certain circles; however, his manuscript trade has not been the subject of any study until ours.

This article, which constitutes the fourth phase of a series of studies, draws attention to the 262 manuscripts Rescher sold to the Leipzig University Library between 1925-1934 and provides a list of these manuscripts after discussing the sales process. Thus, this study intends to direct attention to the 262 manuscripts one Orientalist scholar personally selected, evaluated, and sold. As in the example of the Berlin State Library, instead of sending the ordinary manuscripts that could be found almost anywhere, Rescher examined each manuscript and offered the ones that he found valuable in terms of content or physical characteristics. The prices he assigned were very reasonable, and there were librarians in Leipzig who think the future of these manuscripts is in danger and who attempt to collect as many manuscripts as possible.

The list that has been organized with respect to the acquisition dates and numbers of each manuscript specifies the titles and author names. The list also provides the shelf numbers.

1883’te Stuttgart’ta dünyaya gelen şarkiyatçı Osman Reşer (Oskar Rescher), 1909-1925 yıllarında Almanya-İstanbul arasında bir hayat sürmüş, 1925’te Türkiye’ye yerleşmiştir. Türkiye’de özel koleksiyonlarda, kütüphanelerde ve sahaflarda bulunan pek çok yazmayı incelemiş, binlerce yazmayı Avrupa ve Amerika’daki muhtelif kütüphanelere, sahaflara ve şahıslara satmıştır. Detayları söylenmemekle birlikte Reşer’in yazma satışı belli muhitlerde dillendirilegelmiş; fakat –bizim çalışmalarımıza kadar- onun yazma ticareti herhangi bir çalışmaya konu olmamıştır.

Bir dizi çalışmanın dördüncü safhasını teşkil eden bu makalede, Reşer’in 1925-1934 yıllarında Leipzig Üniversitesi Kütüphanesi’ne sattığı 262 yazma ele alınmış, satış prosedürü hakkında bilgi verildikten sonra yazmaların listesi sunulmuştur. Dolayısıyla bu çalışma, bir şarkiyat âliminin bizzat seçtiği, değerlendirdiği ve sattığı 262 yazmayı ilim âleminin dikkatine sunma amacındadır. Berlin Devlet Kütüphanesi örneğinde olduğu gibi burada da Reşer, hemen her yerde bulunabilen sıradan yazmaları göndermek yerine her yazmayı incelemiş, muhteva veya fizik açısından kıymetli bulduğu yazmaları teklif etmiştir. Tayin ettiği bedeller çok uygundur. Karşı tarafta ise bu yazmaların geleceğinin tehlikede olduğunu düşünen ve mümkün olduğu kadar çok sayıda yazma toplamaya çalışan kütüphaneciler mevcuttur.

Yazmaların kütüphaneye dâhil oldukları tarih ve numaraya göre tertip edilen listede her bir metnin adı ve müellifi belirtilmiş, ayrıca yazmaların raf numaraları verilmiştir.

Broadening Perspectives in the History of Dictionaries and Word Studies, Cambridge Scholars Publishing, 2021

Journal of Islamic Review - İslam Tetkikleri Dergisi, 2021

Born in Stuttgart in 1883, Oskar Rescher was a prolific Orientalist of the 20th century. He spent... more Born in Stuttgart in 1883, Oskar Rescher was a prolific Orientalist of the
20th century. He spent his life between Germany and Istanbul from 1909
to 1925 and settled down in Turkey in 1925. He studied many manuscripts found in private collections, libraries, and second-hand bookstores and sold thousands of manuscripts to various libraries and second-hand bookstores in Europe and America. Although the details have not been uncovered, Rescher’s manuscript sales are still being voiced in certain circles; however, his manuscript trade has not been the subject of any study until ours.
This article constitutes the second phase of a series of studies. The first article, titled “Oskar Rescher – Biographical Finds around Manuscripts, Books, and Libraries” and the product of a collaborative effort, focused on Rescher’s life and his trade activities with the Berlin State Library. The current study draws attention to two issues. The first involves the 1,722 volumes sold to the Berlin State Library after Rescher’s death. According to our determinations, these manuscripts did not belong to Rescher. The second issue involves the manuscripts Rescher sold to the Berlin State Library between 1913-1936. This article provides a detailed list of these manuscripts after mentioning the sales process. Thus, this study intends to direct attention to the 1,192 manuscripts one Orientalist scholar had personally selected, studied, and sold.
The title, author name, and language are specified for each work on the list that has been organized with respect to the date and identification order by which the manuscripts were recorded in the acquisition journal at the library; this includes majmuas, and the manuscripts’ shelf numbers are also given. The list additionally includes the catalogue reference where detailed information about the related manuscript can be found; manuscripts not yet catalogued have been also noted.

Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2021

Bilindiği kadarıyla Araplarda gramer ve sözlük çalışmaları, İslâmiyet'ten sonra başlamıştır. Bu ç... more Bilindiği kadarıyla Araplarda gramer ve sözlük çalışmaları, İslâmiyet'ten sonra başlamıştır. Bu çalışmaların temel amacı Kur'ân-ı Kerîm'i koruma, anlama ve anlatabilmedir. Ana dili Arapça olmayan Müslüman toplumlar da bu sebeple Arapçaya ilgi duymuş, eğitim kurumlarındaki temel derslerden biri Arapça olmuştur.

Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2020

Bu çalışmada Berlin Devlet Kütüphanesi’ndeki kataloglanmamış Türkçe yazmalar üzerine yapılan araş... more Bu çalışmada Berlin Devlet Kütüphanesi’ndeki kataloglanmamış Türkçe yazmalar üzerine yapılan araştırmalar neticesinde elde edilen bulgular ilim âleminin dikkatine sunulmaktadır. Almanya’nın en büyük devlet kütüphanesi olan Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek zu Berlin), 11 milyondan fazla basılı materyale ve 10 milyonun üzerinde mikrofilme sahiptir. Buna ek olarak kütüphanede yazmalar, haritalar ve tarihî gazeteler dâhil olmak üzere iki milyonun üzerinde malzeme bulunmaktadır. Kütüphanenin Şarkiyat Bölümü’nde 3300 civarında Türkçe yazma mevcuttur. 1889 ile 1981 yılları arasında hazırlanan altı farklı cilt ile bu yazmaların 1977’si kataloglanmıştır. Geriye kalan Türkçe yazmalar hakkında, eser ve müellif adları dâhil olmak üzere herhangi bir tespit yapılmamıştır. Bu çalışmada, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri kapsamında, Berlin Devlet Kütüphanesi Şarkiyat Bölümü’nde yürütülen “Berlin Devlet Kütüphanesi’nde Bulunan Kayıtsız Türkçe Yazmaların Tespiti” adlı proje çalışmaları esnasında tamamı görülen ve temel girdi alanları tespit edilen kataloglanmamış Türkçe yazmalar hakkında öne çıkan hususlar değerlendirilmiş, kayda değer görülen yazmalar bilim dünyasının dikkatine sunulmuştur.

Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2019

FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 2019

İnsan ve Toplum, 2019

Öz: Âlim, şair ve devlet adamı yetiştirmiş bir aileye mensup olan 16. asır şairi Emirî, ikinci ve... more Öz: Âlim, şair ve devlet adamı yetiştirmiş bir aileye mensup olan 16. asır şairi Emirî, ikinci ve dördüncü divanlarını mansıp talebiyle Sultan III. Murad'a sunmuştur. Bu divanların iki farklı nüshasında yer alan altı takrizin çoğu İstanbul uleması tarafından kaleme alınmıştır. Saray nüshasında iki, holograf nüshada ise dört takriz bulunmaktadır. Hakkında şuara biyografilerinde bilgiye rastlanmayan Emirî'nin eserleri için tak-riz kaleme alanlar, sadece eserlerinden ve resmî belgelerden izini sürebildiğimiz Emirî'nin çevresi hakkında bilgi sahibi olmamıza imkân sunmaktadır. Söz konusu takrizler incelendiğinde, onun ilim ve sanat çevre-lerine yakın olduğu görülür. Ayrıca mukarrızların ifadeleri, Emirî'nin, muhitinde bilinen ve saygı duyulan biri olduğuna işaret etmektedir. Bu çalışmada, iki divanı için kaleme alınan takrizlerden hareketle Emirî'nin muhitine ve hayatına ışık tutulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Takriz, mukarrız, 16. asır Türk edebiyatı, edebî muhitler, ilmî muhitler.

Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi , 2019

Yozgatlı Müderris İhsan Efendi’nin, belgelerle ve fotoğraflarla zenginleştirilen ve desteklenen m... more Yozgatlı Müderris İhsan Efendi’nin, belgelerle ve fotoğraflarla zenginleştirilen ve desteklenen mufassal biyografisi, çok yakın bir geçmişte oğlu Prof.Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu tarafından neşredildi. Eserin neşre hazırlanma sürecinde hasbelkader bizlerin de mütevazı dahli mevzubahis oldu. Çalışmalar esnasında belgeleri, hatıraları okudukça ve mahdumları beyefendinin anlattıklarını dinledikçe İslâm âlimi olmanın ötesinde aynı zamanda Türk dili ve edebiyatına büyük ilgi duyan ve bu ilgisi ilk zamanlarda fahri, uzun sayılamayacak ancak son derece verimli geçirdiği hayatının son döneminde ise resmî hâl alan bir Türkoloji âlimi ile karşı karşıya olduğumuz anlaşıldı. Söz konusu eserden sonra İhsan Efendi’nin hayatı pek çok yönüyle ele alınacak ve üzerinde çok söz söylenecektir. Bunlardan biri de muhakkak surette İhsan Efendi’nin her ne kadar dindaş olsa da yabancı olan bir memlekette diline ve edebiyatına yaptığı hizmetlerin müstakilen ele alınarak irdelenmesi olmalıdır. Bu çalışmada Türk dili ve edebiyatındaki yetkinliğine vurgu yapılarak İhsan Efendi’nin Türkoloji sahasındaki katkılarına odaklanılacaktır.

by Din Eğitimi Akademisi (DEA) Academy of Religious Education, Ârife Gümüş Sarı, Hafsa Nur Aslanoğlu, Sibel ÖZİL ERDAĞI, İrfan ERDOĞAN, Sumeyra Uzun, Rofiq Hamzah, Antum Panjwani, Rahile Kizilkaya Yilmaz, Guler Dogan Averbek, Syed Magfur Ahmad, Ali Öncü, Tülay Yücel, Saadia Ismail, Iaf Husain, Yıldız Hızal, Gülşen SAYIN, Muhammed Erkan Karabekmez, M. Zahit Güneri, hacer çetin, Muhamad Abdul Aziz, Irfan Bagus, Ian Pasaribu, Muhammed Shareef Tk, Aida Hayani, ahmet çakmak, Aykut KARAHAN, Nurdal Güngör, Ifeoluwa Siddiq Oyelami, Khosrow Bagheri Noaparast, and Sayfulla Bazarkulov

Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2018

Bu çalışma ile dillerinden biri Türkçe olan manzum ikidilli/çokdilli sözlükler üzerine yapılmış a... more Bu çalışma ile dillerinden biri Türkçe olan manzum ikidilli/çokdilli sözlükler üzerine yapılmış akademik çalışma-ların bir araya getirilmesi amaçlanmaktadır. Giriş bölümünde manzum sözlüklerin tarihçesine ve şekil özelliklerine değinildikten sonra eğitim-öğretim aracı olarak kullanılmalarına işaret edilmiştir. Çalışmanın esasını teşkil eden ve konunun araştırmacılarına kılavuzluk görevi ifa etmesi arzu edilen bibliyografyada ise manzum sözlükler üzerine yapılan çalışmaların bibliyografik künyeleri, dillere göre tasnif edilmiş ve ilgili sözlük altında araştırmacının soyadına göre alfabetik olarak listelenmiştir. Üzerinde herhangi bir çalışma yapıldığı tespit edilemeyen manzum sözlüklere bibliyografyada yer verilmemiştir. Bibliyografyada ayrıca manzum sözlüklerin şerh, tazmin veya tercümeleri üzerine yapılan çalışmalar ile devam eden çalışmalara da yer verilmiştir. Manzum sözlüklerin muhtevası, yazıldıkları tarih veya dönem, yazma veya basma nüshaları gibi bilgiler bu çalışmada yer almamıştır.

Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Dergisi, 2019

Anadili Arapça olan çocuklara Türkçe öğretmek maksadıyla 17. yüzyılda Fedayî Mehmed Dede tarafınd... more Anadili Arapça olan çocuklara Türkçe öğretmek maksadıyla 17. yüzyılda Fedayî Mehmed Dede tarafından kaleme alınan Tuhfe-i Fedayî, 17 bölümden oluşmaktadır. Şair, eserin mukaddimesinde hayatına dair bilgiler vermektedir. Mukaddimede ifade edildiğine göre eser, Arapların faydalanması ve Türk dilinin inceliklerini kavraması için yazılmıştır. Aynı bölümde ayrıca Tuhfe-i Şahidî’ye nazire olarak yazıldığı ifade edilen eserin, yedi yazma nüshasına ulaşılabilmiştir. Bu çalışmada manzum sözlüklerin tarihçesinden kısaca bahsedildikten sonra manzum sözlüklerin eğitim öğretimdeki yeri ve Tuhfe-i Fedayî’nin fonksiyonu üzerinde durulacak, Tuhfe-i Fedayî hakkındaki değerlendirmelere yer verilecektir. Çalışmada ayrıca eserden örnek bölümler yer alacaktır.

Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2018

Mantıku’t-Tayr’ın manzum Türkçe tercümelerinden biri de 17. asırda Fedayî Mehmed Dede tarafından ... more Mantıku’t-Tayr’ın manzum Türkçe tercümelerinden biri de 17. asırda Fedayî Mehmed Dede tarafından yapılmıştır. Aslen Antepli olan Fedayî Mehmed Dede, Mevlevi’dir ve uzun yıllar Trablusşam Mevlevihanesi’nde bulunmuştur. Tercümesinin adı Mantık-ı Esrâr’dır. Bazı araştırmalarda “tam tercüme” olduğu ileri sürülen bu metinde, eserin aslında bulunan 30 bölüm yer almamaktadır. Buna mukabil Fedayî, tercüme metne bir hikâye eklemiştir. Bu hikâye, İskender’in karanlıklar ülkesine gidişiyle başlar. Çalışmamızda söz konusu ekleme hikâye üzerinde durulmuş ve bunun Fedayî’ye mi ait olduğu yoksa başka bir yerden mi derlendiği sorularına cevap aranmıştır. Hikâye 22 beyitten oluşmaktadır, bir önceki bölümden alınanlarla beraber “Hikâyet-i İskender” başlığını taşıyan kısımdaki beyit sayısı ise 29’a ulaşmaktadır. İskender hikâyesinde kullanılan semboller, mütercim-şair tarafından kısmen açıklanmıştır. Firdevsî’nin yanı sıra ilk müstakil İskendernâme’nin sahibi olan Genceli Nizamî’nin de anlattığı bu hikâye, sonradan kaleme alınan İskendernâmelerle farklı konulardaki metinlerde yer almıştır. Ekleme hikâyeyle ilgili bulguların gösterdiğine göre Fedayî, Mantıku’t-Tayr’ı tercüme ederken kendinden önce yapılmış tercüme ve/veya şerhlerle edebî, tarihî ve ilmî kaynakların en azından bir kısmını görmüş olmalıdır.

Prof. Dr. Mustafa Nejat Sefercioğlu: Seferî'ye Armağan, 2024

Müteferrika, 2023

Osman Reşer konusundaki çalışmalarımdan neredeyse başından beri haberdar olan Prof. Dr. Nicholas ... more Osman Reşer konusundaki çalışmalarımdan neredeyse başından beri haberdar olan Prof. Dr. Nicholas Rescher, bu konudaki en büyük destekçilerimdendir, kendisine şükran borç-1 Bu yazı, Osman Reşer hakkında bugüne kadar yaptığımız çalışmaların, onun hayat hikâyesine odaklanan özü mahiyetindedir. Reşer hakkında müstakilen ya da müştereken yaptığımız çalışmalar şunlardır:

Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2023

Oskar Rescher was an active Orientalist of the 20th century and, apart from his scientific studie... more Oskar Rescher was an active Orientalist of the 20th century and, apart from his scientific studies and the duties he had taken on in various institutions, was engaged in the book trade for many years, having sold manuscripts as well as printed books to institutions in the West since 1913. This trade activity lasted practically until his death. One of the institutions to which Rescher sold manuscripts was the National Library of the Czech Republic in Prague. Home to approximately 15,000 manuscripts, the library contains a total of 687 volumes of manuscripts in Turkish, Arabic and Persian. Of these, 245 had been included in the collection through Rescher. However, the regulations the library placed, as well as the requests it voiced, must have been so unsuitable to the dynamics of the trade network Rescher had established and speedily managed with other libraries that he had attempted to cease affairs at the start of the trade relationship. The manuscript trade between Rescher and Prague took place between 1926 and 1946 with interruptions. I have examined the manuscripts Rescher sold to the National Library of the Czech Republic through my studies that have been carried out in the library's Department of Manuscripts and Early Printed Books and the National Library Archive, prepared a list of manuscripts, and included the obtained results in the article. This study also discusses the prominent features of the manuscripts and presents the manuscript list at the end.

Şarkiyat Mecmuası, 2023

Born in Stuttgart in 1883, Oskar Rescher (a.k.a. Osman Reşer) was a productive Orientalist of the... more Born in Stuttgart in 1883, Oskar Rescher (a.k.a. Osman Reşer) was a productive Orientalist of the 20th century. He maintained a life between Germany and Istanbul from 1909 to 1925 and then settled in Turkey in 1925. Rescher visited many manuscript libraries in Turkey, saw thousands of manuscripts, sold thousands of manuscripts abroad, and performed bibliographic studies; he constantly updated the copy of Geschichte der arabischen Litteratur (GAL) and placed additional note slips in places where the margins were insufficient. Upon reaching the agreement to co-prepare the updated edition of GAL containing the manuscripts found in Istanbul, Fuat Sezgin brought Rescher from the Süleymaniye Library to the Istanbul University-affiliated Institute of Islamic Studies and took Ramazan Şeşen as the assistant to this project. However, withdrawing from the project upon Sezgin making changes to the plan, Rescher continued to update the copy of GAL on his own. This mentioned copy currently is in the possession of Prof. Dr. Claus-Peter Haase. Rescher wrote in the articles how the new revised edition of GAL should be prepared and added a note to the top of the list. In the last article, he recommends not making an update without considering his additions and corrections. The value of Rescher’s updates will be appreciated if one takes into account that Brockelmann while having benefitted from daftars and catalogues of Istanbul manuscripts, had not seen the libraries of Turkey while preparing his work. This article presents the details of Sezgin’s GAL project and discusses why the project failed and what can be done next while querying the value of Rescher’s copy of GAL.

SAMMLER – BIBLIOTHEKARE – FORSCHER ZUR GESCHICHTE DER ORIENTALISCHEN SAMMLUNGEN AN DER STAATSBIBLIOTHEK ZU BERLIN, 2022

This article will discuss the life and works of Oskar Rescher (1883–1972) while examining his aca... more This article will discuss the life and works of Oskar Rescher (1883–1972) while examining his academic and commercial relations with the Berlin State Library; in particular, the study will contain previously undocumented information about his life. Having sold thousands of Islamic manuscripts to Europe and America, this aspect of Rescher has gone unnoticed. He was in fact a global manuscript merchant and broker. From Europe to America, many of the national and academic libraries that contain Islamic manuscripts in their collections owe a large portion of their holdings to Rescher. Islamic manuscripts sold by Rescher are available in many libraries today, including the Yale University Library, the University of California Library at Los Angeles, the British Library, the Bodleian Library, the Vatican Library, the Austrian National Library, the University Library Basel, the Wrocław University Library, and the Uppsala University Library. In Germany, numerous Rescher manuscripts can be found in many libraries such as in Munich, Hamburg, Leipzig, Göttingen, Tübingen, Halle (the Library of the Deutsche Morgenländische Gesellschaft), and Berlin.

The authors of this article find it an astonishing desideratum that so far only the master’s thesis by Susanne Auer-Faraut offers information on Rescher’s life and work. Therefore, it is in our great interest to offer further facts about Rescher in this article, in view of the unsatisfactory material situation supplemented by some information, which in character sometimes rather resembles hearsay. The following article is not a treatise strictly separated according to Rescher’s biography and his activities as a manuscript dealer or even broker. Rescher’s life and his respective biographical stations are too much interwoven with it, he let these activities become almost the center of his life next to his studies, cats and collecting stamps. So, while researching, an article with biographical focus on Rescher has been created, interspersed with all his diverse activities.

Aside from the many things this study mentions, it basically presents two arguments, one subtractive and the other additive. The subtractive argument is that 1,722 manuscripts found in the Berlin State Library since 1974 known as the Oskar Rescher Collection did not belong to Rescher. The additive argument is that the Berlin State Library received 1,192 manuscripts from Rescher between 1913 and 1936 and these are valuable in terms of the collection.

İslam tetkikleri dergisi, Mar 30, 2022

Born in Stuttgart in 1883, Oskar Rescher was a prolific Orientalist of the 20 th century. He live... more Born in Stuttgart in 1883, Oskar Rescher was a prolific Orientalist of the 20 th century. He lived in both Germany and Istanbul from 1909 to 1925 and settled down in Turkey in 1925. He studied many manuscripts found in private collections, libraries, and secondhand bookstores and sold thousands of manuscripts to various libraries, book antiquarians, and persons in Europe and America. Although the details have yet to be uncovered, Rescher's manuscript sales are still talked about in certain circles; however, his manuscript trade has not been the subject of any study until ours. This article, which constitutes the fourth phase of a series of studies, draws attention to the 262 manuscripts Rescher sold to the Leipzig University Library between 1925-1934 and provides a list of these manuscripts after discussing the sales process. Thus, this study intends to direct attention to the 262 manuscripts one Orientalist scholar personally selected, evaluated, and sold. As in the example of the Berlin State Library, instead of sending the ordinary manuscripts that could be found almost anywhere, Rescher examined each manuscript and offered the ones that he found valuable in terms of content or physical characteristics. The prices he assigned were very reasonable, and there were librarians in Leipzig who think the future of these manuscripts is in danger and who attempt to collect as many manuscripts as possible. The list that has been organized with respect to the acquisition dates and numbers of each manuscript specifies the titles and author names. The list also provides the shelf numbers.

İslam Tetkikleri Dergisi - Journal of Islamic Review, 2022

Born in Stuttgart in 1883, Oskar Rescher was a prolific Orientalist of the 20 th century. He live... more Born in Stuttgart in 1883, Oskar Rescher was a prolific Orientalist of the 20 th century. He lived in both Germany and Istanbul from 1909 to 1925 and settled down in Turkey in 1925. He studied many manuscripts found in private collections, libraries, and secondhand bookstores and sold thousands of manuscripts to various libraries, book antiquarians, and persons in Europe and America. Although the details have yet to be uncovered, Rescher's manuscript sales are still talked about in certain circles; however, his manuscript trade has not been the subject of any study until ours.

This article, which constitutes the fourth phase of a series of studies, draws attention to the 262 manuscripts Rescher sold to the Leipzig University Library between 1925-1934 and provides a list of these manuscripts after discussing the sales process. Thus, this study intends to direct attention to the 262 manuscripts one Orientalist scholar personally selected, evaluated, and sold. As in the example of the Berlin State Library, instead of sending the ordinary manuscripts that could be found almost anywhere, Rescher examined each manuscript and offered the ones that he found valuable in terms of content or physical characteristics. The prices he assigned were very reasonable, and there were librarians in Leipzig who think the future of these manuscripts is in danger and who attempt to collect as many manuscripts as possible.

The list that has been organized with respect to the acquisition dates and numbers of each manuscript specifies the titles and author names. The list also provides the shelf numbers.

1883’te Stuttgart’ta dünyaya gelen şarkiyatçı Osman Reşer (Oskar Rescher), 1909-1925 yıllarında Almanya-İstanbul arasında bir hayat sürmüş, 1925’te Türkiye’ye yerleşmiştir. Türkiye’de özel koleksiyonlarda, kütüphanelerde ve sahaflarda bulunan pek çok yazmayı incelemiş, binlerce yazmayı Avrupa ve Amerika’daki muhtelif kütüphanelere, sahaflara ve şahıslara satmıştır. Detayları söylenmemekle birlikte Reşer’in yazma satışı belli muhitlerde dillendirilegelmiş; fakat –bizim çalışmalarımıza kadar- onun yazma ticareti herhangi bir çalışmaya konu olmamıştır.

Bir dizi çalışmanın dördüncü safhasını teşkil eden bu makalede, Reşer’in 1925-1934 yıllarında Leipzig Üniversitesi Kütüphanesi’ne sattığı 262 yazma ele alınmış, satış prosedürü hakkında bilgi verildikten sonra yazmaların listesi sunulmuştur. Dolayısıyla bu çalışma, bir şarkiyat âliminin bizzat seçtiği, değerlendirdiği ve sattığı 262 yazmayı ilim âleminin dikkatine sunma amacındadır. Berlin Devlet Kütüphanesi örneğinde olduğu gibi burada da Reşer, hemen her yerde bulunabilen sıradan yazmaları göndermek yerine her yazmayı incelemiş, muhteva veya fizik açısından kıymetli bulduğu yazmaları teklif etmiştir. Tayin ettiği bedeller çok uygundur. Karşı tarafta ise bu yazmaların geleceğinin tehlikede olduğunu düşünen ve mümkün olduğu kadar çok sayıda yazma toplamaya çalışan kütüphaneciler mevcuttur.

Yazmaların kütüphaneye dâhil oldukları tarih ve numaraya göre tertip edilen listede her bir metnin adı ve müellifi belirtilmiş, ayrıca yazmaların raf numaraları verilmiştir.

Broadening Perspectives in the History of Dictionaries and Word Studies, Cambridge Scholars Publishing, 2021

Journal of Islamic Review - İslam Tetkikleri Dergisi, 2021

Born in Stuttgart in 1883, Oskar Rescher was a prolific Orientalist of the 20th century. He spent... more Born in Stuttgart in 1883, Oskar Rescher was a prolific Orientalist of the
20th century. He spent his life between Germany and Istanbul from 1909
to 1925 and settled down in Turkey in 1925. He studied many manuscripts found in private collections, libraries, and second-hand bookstores and sold thousands of manuscripts to various libraries and second-hand bookstores in Europe and America. Although the details have not been uncovered, Rescher’s manuscript sales are still being voiced in certain circles; however, his manuscript trade has not been the subject of any study until ours.
This article constitutes the second phase of a series of studies. The first article, titled “Oskar Rescher – Biographical Finds around Manuscripts, Books, and Libraries” and the product of a collaborative effort, focused on Rescher’s life and his trade activities with the Berlin State Library. The current study draws attention to two issues. The first involves the 1,722 volumes sold to the Berlin State Library after Rescher’s death. According to our determinations, these manuscripts did not belong to Rescher. The second issue involves the manuscripts Rescher sold to the Berlin State Library between 1913-1936. This article provides a detailed list of these manuscripts after mentioning the sales process. Thus, this study intends to direct attention to the 1,192 manuscripts one Orientalist scholar had personally selected, studied, and sold.
The title, author name, and language are specified for each work on the list that has been organized with respect to the date and identification order by which the manuscripts were recorded in the acquisition journal at the library; this includes majmuas, and the manuscripts’ shelf numbers are also given. The list additionally includes the catalogue reference where detailed information about the related manuscript can be found; manuscripts not yet catalogued have been also noted.

Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2021

Bilindiği kadarıyla Araplarda gramer ve sözlük çalışmaları, İslâmiyet'ten sonra başlamıştır. Bu ç... more Bilindiği kadarıyla Araplarda gramer ve sözlük çalışmaları, İslâmiyet'ten sonra başlamıştır. Bu çalışmaların temel amacı Kur'ân-ı Kerîm'i koruma, anlama ve anlatabilmedir. Ana dili Arapça olmayan Müslüman toplumlar da bu sebeple Arapçaya ilgi duymuş, eğitim kurumlarındaki temel derslerden biri Arapça olmuştur.

Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2020

Bu çalışmada Berlin Devlet Kütüphanesi’ndeki kataloglanmamış Türkçe yazmalar üzerine yapılan araş... more Bu çalışmada Berlin Devlet Kütüphanesi’ndeki kataloglanmamış Türkçe yazmalar üzerine yapılan araştırmalar neticesinde elde edilen bulgular ilim âleminin dikkatine sunulmaktadır. Almanya’nın en büyük devlet kütüphanesi olan Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek zu Berlin), 11 milyondan fazla basılı materyale ve 10 milyonun üzerinde mikrofilme sahiptir. Buna ek olarak kütüphanede yazmalar, haritalar ve tarihî gazeteler dâhil olmak üzere iki milyonun üzerinde malzeme bulunmaktadır. Kütüphanenin Şarkiyat Bölümü’nde 3300 civarında Türkçe yazma mevcuttur. 1889 ile 1981 yılları arasında hazırlanan altı farklı cilt ile bu yazmaların 1977’si kataloglanmıştır. Geriye kalan Türkçe yazmalar hakkında, eser ve müellif adları dâhil olmak üzere herhangi bir tespit yapılmamıştır. Bu çalışmada, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri kapsamında, Berlin Devlet Kütüphanesi Şarkiyat Bölümü’nde yürütülen “Berlin Devlet Kütüphanesi’nde Bulunan Kayıtsız Türkçe Yazmaların Tespiti” adlı proje çalışmaları esnasında tamamı görülen ve temel girdi alanları tespit edilen kataloglanmamış Türkçe yazmalar hakkında öne çıkan hususlar değerlendirilmiş, kayda değer görülen yazmalar bilim dünyasının dikkatine sunulmuştur.

Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2019

FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 2019

İnsan ve Toplum, 2019

Öz: Âlim, şair ve devlet adamı yetiştirmiş bir aileye mensup olan 16. asır şairi Emirî, ikinci ve... more Öz: Âlim, şair ve devlet adamı yetiştirmiş bir aileye mensup olan 16. asır şairi Emirî, ikinci ve dördüncü divanlarını mansıp talebiyle Sultan III. Murad'a sunmuştur. Bu divanların iki farklı nüshasında yer alan altı takrizin çoğu İstanbul uleması tarafından kaleme alınmıştır. Saray nüshasında iki, holograf nüshada ise dört takriz bulunmaktadır. Hakkında şuara biyografilerinde bilgiye rastlanmayan Emirî'nin eserleri için tak-riz kaleme alanlar, sadece eserlerinden ve resmî belgelerden izini sürebildiğimiz Emirî'nin çevresi hakkında bilgi sahibi olmamıza imkân sunmaktadır. Söz konusu takrizler incelendiğinde, onun ilim ve sanat çevre-lerine yakın olduğu görülür. Ayrıca mukarrızların ifadeleri, Emirî'nin, muhitinde bilinen ve saygı duyulan biri olduğuna işaret etmektedir. Bu çalışmada, iki divanı için kaleme alınan takrizlerden hareketle Emirî'nin muhitine ve hayatına ışık tutulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Takriz, mukarrız, 16. asır Türk edebiyatı, edebî muhitler, ilmî muhitler.

Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi , 2019

Yozgatlı Müderris İhsan Efendi’nin, belgelerle ve fotoğraflarla zenginleştirilen ve desteklenen m... more Yozgatlı Müderris İhsan Efendi’nin, belgelerle ve fotoğraflarla zenginleştirilen ve desteklenen mufassal biyografisi, çok yakın bir geçmişte oğlu Prof.Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu tarafından neşredildi. Eserin neşre hazırlanma sürecinde hasbelkader bizlerin de mütevazı dahli mevzubahis oldu. Çalışmalar esnasında belgeleri, hatıraları okudukça ve mahdumları beyefendinin anlattıklarını dinledikçe İslâm âlimi olmanın ötesinde aynı zamanda Türk dili ve edebiyatına büyük ilgi duyan ve bu ilgisi ilk zamanlarda fahri, uzun sayılamayacak ancak son derece verimli geçirdiği hayatının son döneminde ise resmî hâl alan bir Türkoloji âlimi ile karşı karşıya olduğumuz anlaşıldı. Söz konusu eserden sonra İhsan Efendi’nin hayatı pek çok yönüyle ele alınacak ve üzerinde çok söz söylenecektir. Bunlardan biri de muhakkak surette İhsan Efendi’nin her ne kadar dindaş olsa da yabancı olan bir memlekette diline ve edebiyatına yaptığı hizmetlerin müstakilen ele alınarak irdelenmesi olmalıdır. Bu çalışmada Türk dili ve edebiyatındaki yetkinliğine vurgu yapılarak İhsan Efendi’nin Türkoloji sahasındaki katkılarına odaklanılacaktır.

by Din Eğitimi Akademisi (DEA) Academy of Religious Education, Ârife Gümüş Sarı, Hafsa Nur Aslanoğlu, Sibel ÖZİL ERDAĞI, İrfan ERDOĞAN, Sumeyra Uzun, Rofiq Hamzah, Antum Panjwani, Rahile Kizilkaya Yilmaz, Guler Dogan Averbek, Syed Magfur Ahmad, Ali Öncü, Tülay Yücel, Saadia Ismail, Iaf Husain, Yıldız Hızal, Gülşen SAYIN, Muhammed Erkan Karabekmez, M. Zahit Güneri, hacer çetin, Muhamad Abdul Aziz, Irfan Bagus, Ian Pasaribu, Muhammed Shareef Tk, Aida Hayani, ahmet çakmak, Aykut KARAHAN, Nurdal Güngör, Ifeoluwa Siddiq Oyelami, Khosrow Bagheri Noaparast, and Sayfulla Bazarkulov

Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2018

Bu çalışma ile dillerinden biri Türkçe olan manzum ikidilli/çokdilli sözlükler üzerine yapılmış a... more Bu çalışma ile dillerinden biri Türkçe olan manzum ikidilli/çokdilli sözlükler üzerine yapılmış akademik çalışma-ların bir araya getirilmesi amaçlanmaktadır. Giriş bölümünde manzum sözlüklerin tarihçesine ve şekil özelliklerine değinildikten sonra eğitim-öğretim aracı olarak kullanılmalarına işaret edilmiştir. Çalışmanın esasını teşkil eden ve konunun araştırmacılarına kılavuzluk görevi ifa etmesi arzu edilen bibliyografyada ise manzum sözlükler üzerine yapılan çalışmaların bibliyografik künyeleri, dillere göre tasnif edilmiş ve ilgili sözlük altında araştırmacının soyadına göre alfabetik olarak listelenmiştir. Üzerinde herhangi bir çalışma yapıldığı tespit edilemeyen manzum sözlüklere bibliyografyada yer verilmemiştir. Bibliyografyada ayrıca manzum sözlüklerin şerh, tazmin veya tercümeleri üzerine yapılan çalışmalar ile devam eden çalışmalara da yer verilmiştir. Manzum sözlüklerin muhtevası, yazıldıkları tarih veya dönem, yazma veya basma nüshaları gibi bilgiler bu çalışmada yer almamıştır.

Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Dergisi, 2019

Anadili Arapça olan çocuklara Türkçe öğretmek maksadıyla 17. yüzyılda Fedayî Mehmed Dede tarafınd... more Anadili Arapça olan çocuklara Türkçe öğretmek maksadıyla 17. yüzyılda Fedayî Mehmed Dede tarafından kaleme alınan Tuhfe-i Fedayî, 17 bölümden oluşmaktadır. Şair, eserin mukaddimesinde hayatına dair bilgiler vermektedir. Mukaddimede ifade edildiğine göre eser, Arapların faydalanması ve Türk dilinin inceliklerini kavraması için yazılmıştır. Aynı bölümde ayrıca Tuhfe-i Şahidî’ye nazire olarak yazıldığı ifade edilen eserin, yedi yazma nüshasına ulaşılabilmiştir. Bu çalışmada manzum sözlüklerin tarihçesinden kısaca bahsedildikten sonra manzum sözlüklerin eğitim öğretimdeki yeri ve Tuhfe-i Fedayî’nin fonksiyonu üzerinde durulacak, Tuhfe-i Fedayî hakkındaki değerlendirmelere yer verilecektir. Çalışmada ayrıca eserden örnek bölümler yer alacaktır.

Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2018

Mantıku’t-Tayr’ın manzum Türkçe tercümelerinden biri de 17. asırda Fedayî Mehmed Dede tarafından ... more Mantıku’t-Tayr’ın manzum Türkçe tercümelerinden biri de 17. asırda Fedayî Mehmed Dede tarafından yapılmıştır. Aslen Antepli olan Fedayî Mehmed Dede, Mevlevi’dir ve uzun yıllar Trablusşam Mevlevihanesi’nde bulunmuştur. Tercümesinin adı Mantık-ı Esrâr’dır. Bazı araştırmalarda “tam tercüme” olduğu ileri sürülen bu metinde, eserin aslında bulunan 30 bölüm yer almamaktadır. Buna mukabil Fedayî, tercüme metne bir hikâye eklemiştir. Bu hikâye, İskender’in karanlıklar ülkesine gidişiyle başlar. Çalışmamızda söz konusu ekleme hikâye üzerinde durulmuş ve bunun Fedayî’ye mi ait olduğu yoksa başka bir yerden mi derlendiği sorularına cevap aranmıştır. Hikâye 22 beyitten oluşmaktadır, bir önceki bölümden alınanlarla beraber “Hikâyet-i İskender” başlığını taşıyan kısımdaki beyit sayısı ise 29’a ulaşmaktadır. İskender hikâyesinde kullanılan semboller, mütercim-şair tarafından kısmen açıklanmıştır. Firdevsî’nin yanı sıra ilk müstakil İskendernâme’nin sahibi olan Genceli Nizamî’nin de anlattığı bu hikâye, sonradan kaleme alınan İskendernâmelerle farklı konulardaki metinlerde yer almıştır. Ekleme hikâyeyle ilgili bulguların gösterdiğine göre Fedayî, Mantıku’t-Tayr’ı tercüme ederken kendinden önce yapılmış tercüme ve/veya şerhlerle edebî, tarihî ve ilmî kaynakların en azından bir kısmını görmüş olmalıdır.

60. Doğum Yılı Münasebetiyle Prof. Dr. M. A. Yekta Saraç Armağanı, 2023

Her şey Leipzig Üniversitesi Kütüphanesi’ndeki (Universitätsbibliothek Leipzig) yazmaların dijita... more Her şey Leipzig Üniversitesi Kütüphanesi’ndeki (Universitätsbibliothek Leipzig) yazmaların dijital nüshalarını incelerken gördüğüm Cod. Turc. 84 raf numaralı yazma ile başladı. 1928’de kütüphaneye satılan bu yazma, Ferīdüddīn-i ʿAṭṭār’ın alegorik mesnevisi Manṭıḳu’ṭ-Ṭayr’ın manzum Türkçe tercümesini içeriyordu. Ferağ kaydına göre yazma otograftı. Ayrıca yazmanın iç kapağına kurşun kalemle eserin Manṭıḳu’ṭ-Ṭayr tercümesinin otografı olduğu Almanca olarak not edilmişti. Fedāyī Meḥmed Dede’nin Manṭıḳ-ı Esrār isimli bu eseri, Abdülbaki Gölpınarlı’ya göre Manṭıḳu’ṭ-Ṭayr’ın Türkçe tam tek tercümesi idi. Eserin başka nüshaları biliniyorduysa da mütercimin elinden çıktığı düşünülebilecek bu nüshanın Leipzig’e nasıl gittiğini merak ettim.

Ötüken Neşriyat, 2022

16. asır Osmanlı şairi Bâkî’nin bugüne kadar ele geçmediği söylenen eseri, Bünyamin Ayçiçeği’nin ... more 16. asır Osmanlı şairi Bâkî’nin bugüne kadar ele geçmediği söylenen eseri, Bünyamin Ayçiçeği’nin editörlüğünde Gülşah Taşkın, Arzu Atik ve Güler Doğan Averbek tarafından yayına hazırlanan bu kitap ile Bâkî külliyatında olması gereken yere ircâ edilmiş bulunuyor.

Bâkî, Ebu Eyyub el-Ensârî’den nakledilen hadisleri ihtiva eden Nefehâtu’l-abîri’s-sârî bi-ehâdîsi Ebî Eyyûb el-Ensârî’ninmuhtasar şerhi olarak tanımlanabilecek eserine Hayâtu’l-kulûb bi-rivâyâti Ebî Eyyûb adını vermiş ve onu Sokullu Mehmed Paşa’ya hediye etmiştir. Bâkî’den sonraki asırlarda nisyan âleminde kalan metin, Türkiye’de birkaç yıldır Güler Doğan Averbek tarafından yürütülen Osman Reşer çalışmalarının semerelerinden biridir. Reşer’in Leipzig Üniversitesi Kütüphanesi’ne sattığı yazmalar arasında söz konusu eserin bir nüshasının bulunduğu Averbek tarafından belirlenmiş, yapılan taramalarda Türkiye’de iki nüshaya daha ulaşılmıştır.

Türk edebiyatının tartışmasız en büyük şairlerinden biri olan Bâkî’nin nazım ve nesirdeki tavrı birbirinden farklıdır. Ona asırları aşan şöhretini getiren kudreti, şüphesiz şiirdeki gücü ve nazım tekniğindeki vukufudur; şiirleri ve nesirleri edebî açıdan mukayese edildiğinde neredeyse iki farklı sima ile karşı karşıya olunduğu söylenebilirse de muktedir bir şairin diğer eserlerinin her halükârda kıymeti haiz olacağı izahtan varestedir.

Ötüken Neşriyat, 2021

Haz. Güler Doğan Avarberk - Arzu Atik - Kitap Editörü: Mehmet Bilal Yamak

Ötüken Neşriyat, 2021

Naatler, samimi duygularla yazılan, riya kokmayan, son derece lirik metinlerdir. Mevlid türündeki... more Naatler, samimi duygularla yazılan, riya kokmayan, son derece lirik metinlerdir. Mevlid türündeki eserleri de bu kapsamda değerlendirmek mümkündür. Türk edebiyatında pek çok mevlid yazılmış olmasının ardındaki neden, bu samimi duygular olmalıdır. Sultan II. Bayezid’e sunulmak üzere kaleme alınan Kût-ı Rûhî’de (898/1493, Ruhların Gıdası) de 15. asır şairi Feyzî’nin Hz. Peygamber’e (SAV) duyduğu samimi sevgi hissedilmekte ve tabiri caizse bazı mısralar buram buram muhabbet ve özlem kokmaktadır.
Kût-ı Rûhî’nin yegâne nüshası, koleksiyonuyla meşhur Hattat Hasan Tahsin Efendi kütüphanesinden çıkmadır ve bugün Berlin Devlet Kütüphanesi’ndedir. Bu yazmanın sonradan yenilendiği anlaşılan cildi, 17. asrın ünlü lake cilt ustalarından Çakerî’ye aittir. Çalışmada inceleme bölümünün ardından Kût-ı Rûhî’nin metni ve günümüz Türkçesi ile söylenişi bulunmaktadır.

Ötüken Neşriyat, 2021

“Bu eser benim dimağımın en iyi mahsulüdür. Bahislerin çoğunu ben ihdas etmişimdir. Hiç yapılmamı... more “Bu eser benim dimağımın en iyi mahsulüdür. Bahislerin çoğunu ben ihdas etmişimdir. Hiç yapılmamış cetveller, grafikler tertip ettim. Türk şiirini taksim ve tasnif ettim. Şiire ait her şeyi topladım. Eski şeyleri tasfiye ve tensik ettim. Modern bir ilim hâline koydum. Birçok tasnif ve taksimler yaptım. Bunlar hep yenidir. Bu eser yeni görüşler, yeni buluşlar, keşifler ve icatlarla doludur. Eski ıstılahları Türkçeleştirdiğim gibi henüz bizde ıstılahı olmayan yeniden birçok Türkçe ıstılah koydum. Aruz vezinlerini müteharrik ve sakin yerine kısa ve uzun hece diye tarif ettim. Frenkler gibi remizlerle ve düsturlar hâlinde yazdım. Bunları bütün görmek ve anlamak için eseri okumak lazımdır.”

Dr. Rıza Nur

Dr. Rıza Nur’un Birinci Dünya Savaşı yıllarında yazmaya başlayıp 1926’da Paris’te bulunduğu esnada yazımına hız verdiği ve sonraki bir-iki yıl içinde bazı bibliyografik ilaveler yapmakla birlikte 1930 yılında tamamladığı “Türk Şiirbiligi Tiretesi” adlı eseri, 2019-2020’de yürütülen bir proje esnasında Güler Doğan Averbek tarafından Berlin Devlet Kütüphanesi’nde Türkçe yazmalar arasında bulunmuştur. Doksan yıl boyunca gözlerden uzak kalan ve yazarının ifadesiyle Göktürklerden kendi devrine kadar uzanmak suretiyle “Türk’ün şiir ilmini vücuda getir”en Türk şiirine dair bu en kapsamlı ilk eser, Ötüken Neşriyat tarafından Türk Şiirbiligi adıyla okuyucuyla buluşturulmaktadır.

Türk Dil Kurumu (TDK), 2019

Peter Lang, 2020

Poetic books have been used for centuries in the tradition of Islamic education. Namely, it benef... more Poetic books have been used for centuries in the tradition of Islamic education. Namely, it benefits from the quality rhymed and metered texts have of easily being remembered, aiming for students to easily acquire information using texts of this type, as well as for the information to permanently stay in the student’s memory. The area covered by the versified dictionaries that had begun being written for children whose native language was not Arabic for the purpose of better understanding the Qur’an, the sacred book of Islam, expanded over time, and versified dictionaries were written in various languages for various reasons. The work presented in this study for the first time to the scientific world through an academic perspective is Almanca Tuhfe/Deutsches Geschenk (The Gift of German), which was published in Istanbul in 1916.

Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2020

DBY Yayınları, 2020

2019 yazında Berlin’de “Berlin Devlet Kütüphanesinde Bulunan Kayıtsız Türkçe Yazmaların Tespiti” ... more 2019 yazında Berlin’de “Berlin Devlet Kütüphanesinde Bulunan Kayıtsız Türkçe Yazmaların Tespiti” projesi kapsamında Şükrî Dîvânı'nın ortaya çıkarılmasıyla kayıp eserler zincirinden bir halka daha eksilmiştir. Şükrî-i Bidlisî olarak ünlenen şairin dîvânı, Dulkadiroğulları’nın son yöneticisi Şehsüvaroğlu Ali Bey’in mahdumu Üveys Bey’in isteği üzerine, 16. asrın ilk çeyreğinde hazırlanan mecmuada yer almaktadır.

Daha önce Selîm-nâme adlı manzum tarihi dolayısıyla tarih araştırmacılarının ve eserinde kullandığı dil ve üslûp açısından dil araştırmacılarının ilgisini çeken Bitlisli Şükrî, Anadolu topraklarında Nevâyî üslûbunu canlı tutmaya çalışan şairlerdendir. Bu gayreti ve tercihi, Selîm-nâme’de ortadadır. Dîvânında da şairin aynı üslûbu tercih ettiği görülmektedir.

Bu çalışmanın odak noktasını dîvân metni teşkil etmektedir. Çalışmada ayrıca bir giriş bölümüne yer verilmiş, burada Şükrî’nin hayatı, eserleri, dîvânın öne çıkan hususiyetleri ele alınmış; çalışmaya konu dîvânın bulunduğu mecmua hakkında malûmat verilmiştir.

Anadolu’da Nevâyî tesiri konusunda yürütülen çalışmalara katkı sağlaması umulan bu eserin ayrıca payitahttan uzakta fakat Osmanlı idaresiyle irtibatlı olan çevrelerde gelişen edebî muhit konusundaki çalışmalar için de faydalı olacağı düşünülmektedir.

Büyüyenay Yayınları, 2019

Hacı Bayram-ı Velî Soyundan Ahmed Nurî Baba ve Dîvânı, 2017

Edirneli Nazmi Divanı, 2017

Edirneli Nazmi Divanı, 2017

İdinmek ister iseñ ger ferāġat gūşesin merkez Ķanā c at sengi birle mār-ı ģırŝuñ başın urup ez He... more İdinmek ister iseñ ger ferāġat gūşesin merkez Ķanā c at sengi birle mār-ı ģırŝuñ başın urup ez Hevā-yı nefs ile yilmek oñarmaz kimseyi her-giz Gel ey ġāfil yiter yil yil gibi beyhūde yiter gez c İbādet yayı birle ķoma tevģīd oķını elden Hücūm itdükce nefs-i şūm ol oķla oķla bir ķaç kez Gözetme kimsenüñ c aybın görürseñ görmeze ur hem Gerekdür kişinüñ ol bābda [ola] gözleri kehlez Ekābir tuģfe görince yüze güler yüzi güler Velī bī-tuģfe ey Nažmī yüze baķmaz yüzi gülmez

Edirneli Nazmi Divanı, 2017

Oķıya ol püser kim şevķ ile Miŝbāģ birle Ēav O şems-i ma c rifet nūrıyla olur imdi pür pertev Muķ... more Oķıya ol püser kim şevķ ile Miŝbāģ birle Ēav O şems-i ma c rifet nūrıyla olur imdi pür pertev Muķarrer ķondurur baĥtı yüzine birlige bir gün Şu ŝāģib-ģüsn-i mihr-āsā ki meh gibi ola şeb-rev Ezelde hem-dem olan olısar hem-dem saña āĥir Gerekse sevme anı sen eyā ġāfil gerekse sev Muķarrerdür olısar cān-ı şīrīnden cüdā āĥir Olursa daĥi bir server yedi iķlīme ger ĥüsrev Bulınmaz añlarum nā-çīz bir kes kendüme göre Aranur olsa Nažmī kāyināt-ı cev eger cev cev

Edirneli Nazmî, dîvânı, Türkî-i Basît tarzı ile yazdığı şiirleri ve derlediği Nazire Mecmuası ile... more Edirneli Nazmî, dîvânı, Türkî-i Basît tarzı ile yazdığı şiirleri ve derlediği Nazire Mecmuası ile tanınmış bir XVI. asır şairidir. Mecmuası ve şiirlerindeki aruz ve sanat hususiyetleri sebebiyle şair biyografilerinde adından söz edilen Edirneli Nazmî'nin dîvânı üzerine kısmî çalışmalar yapılmışsa da dîvân metni 2010 yılına kadar tam anlamıyla tesbit edilmemiş ve yayımlanmamıştır. Bu kısmî çalışmalardan ilkinde, divanda yer alan ve başlığında Türkî-i Basît notu taşıyan şiirlerin büyük bir kısmı 1928 yılında harf inkılâbı öncesi Mehmed Fuad Köprülü tarafından bir değerlendirme ile neşredilmiş, aynı şiirler üzerine daha sonra iki farklı yüksek lisans tezi ve bir yayın hazırlanmış, 1998 yılında ise dîvândaki gazel türü haricindeki şiirler üzerine doktora tezi hazırlanmıştır. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Bölümü'nde 920 numarada kayıtlı yazma, Edirneli Nazmî'nin mürettep dîvânının bilinen mükemmel yegâne nüshasıdır. 2010 yılında tamamladığımız doktora tezi ile Edirneli Nazmî Dîvânı metni ilk defa bütün olarak tesbit edilmiştir. 2017 senesi içerisinde ise mevzubahis tez Edirneli Nazmî Dîvânı adı ile tarafımızca 3 cilt hâlinde neşredilerek ilim dünyasının istifadesine sunulmuştur. Ancak dîvânın oldukça hacimli olması ve şairin farklı motivasyonlarla yazmış olduğu şiirler arasında edebî değer açısından fark olması sebebiyle bu dîvândan hazırlanacak bir seçkinin, şairin edebî şahsiyetine dair kanaat oluşmasına hizmet edeceği ve yapılacak bazı çalışmalarda karşılaşılabilecek zorlukları azaltacağı mülahazasıyla elinizdeki bu çalışma hazırlanmıştır. Bu seçkide, toplam 8408 şiir ihtiva eden Edirneli Nazmî Dîvânı'nın Kasâyid bölümünden 5, Gazeliyyât bölümünden ise 35'i Türkî-i Basît tarzında olmak üzere 658 şiire yer verilmiştir. Bu 658 şiirin dokuzu murabba, ikisi tahmis, x EDİRNELİ NAZMÎ DÎVÂNI'NDAN SEÇMELER biri muhammestir, geriye kalanlar ise gazeldir. Türkî-i Basît üslûbu ile yazılan şiirler dipnotta belirtilmiştir. Şiirler klasik çeviriyazı usulüyle ve aruz kalıpları belirtilerek verilmiştir. Her şiirin, neşrettiğimiz Edirneli Nazmî Dîvânı'ndaki numarası dipnot olarak verilmiştir. Dîvânın Gazeliyyât bölümünde yer alan ve dîvânın bütünü içinde mana kazanan başlıklar, bağlamlarından ayrıldığında büyük ölçüde manasını kaybedeceğinden bu çalışmada ilgili kısımdan alınan şiirlerin başlıklarına yer verilmemiştir. Çalışmanın baş tarafına ise mevzubahis neşrin Giriş bölümü ihtisar edilerek dâhil edilmiştir. Böylesine hacimli bir eseri doktora tezi olarak çalışmam konusunda beni yüreklendiren, tez çalışmalarının her aşamasını titizlikle takip eden, metni tesbit etmede ve metnin tahlilini yapmada, Arapça ve Farsça başlık ve beyitlerde karşılaşılan müşkülleri halletmede yardımlarını esirgemeyen, Giriş bölümünün şekillenmesinde çok kıymetli katkıları olan ve tez çalışmaları sonrasında da rehberliğini esirgemeyen Muhterem Hocam Prof. Dr. Orhan Bilgin'e, belli bir süre tez danışmanlığımı yapan ve bana yol gösteren Hocam Prof. Dr. Sebahat Deniz'e ve bu yayın sürecinde karşılaştığım teknik zorlukları aşmamda yardımcı olan eşim Mustafa Averbek'e içten teşekkür ederim.

Dictionaries and Society: Proceedings of the XX EURALEX International Congress,12-16 July 2022, Mannheim, Germany, 2022

Versified dictionaries are bilingual/multilingual glossaries written in verse form to teach es se... more Versified dictionaries are bilingual/multilingual glossaries written in verse form to teach es sential words in any foreign language. In Islamic culture, versified dictionaries were produced to teach the Arabic language to the young generations of Muslim communities not native in Arabic. In the course of time, many bilingual/multilingual versified dictionaries were written in different languages throughout the Islamic world. The focus of this study is on the TurkishGerman versified dictionary titled Almanca Tuhfe / Deutsches Geschenk [German Gift], published by Dr. Sherefeddin Pasha in Istanbul in 1916. This dictionary is the only dictionary in verse ever written combining these two languages. Moreover the dictionary is one of the few texts containing German words written in Arabic letters (applying Ottoman spelling conventions). The study concentrates on the way German words are spelled and tries to find out, whether Sherefeddin Pasha applied something like fixed rules to write the German lexemes.

Uluslararası İslam Eğitimi Kongresi 2019 Bildiriler Kitabı, 2019

Bu çalışmada, manzum sözlüklerin pek bilinmeyen fihristlerinden biri üzerinde durulacaktır. Elsin... more Bu çalışmada, manzum sözlüklerin pek bilinmeyen fihristlerinden biri üzerinde durulacaktır. Elsine-i selâse kültürünün son manzum sözlüğü sayılabilecek Tuhfe-i Remzî adlı Türkçe-Farsça tuhfeyi kaleme alan Ahmed Remzi (Akyürek) Dede aynı zamanda iki fihrist hazırlamıştır. Üslûb-ı Mergûb ve Fihrist-i Hûb adlarını taşıyan bu çalışmalar, Sünbülzade Vehbî’nin kaleme aldığı manzum sözlükler ile bunların şerhleri için hazırlanmıştır.

Çalışmanın esasını Sünbülzâde Vehbî’nin Nuhbe-i Vehbî adlı Türkçe-Arapça manzum sözlüğü ile bu sözlüğe şerh olarak Yayaköylü Ahmed Reşid tarafından yazılan Şerh-i Nuhbe-i Vehbî’de yer alan Arapça ve Farsça kelimeler için Ahmed Remzi Dede tarafından hazırlanan Üslûb-ı Mergûb adlı fihrist teşkil edecektir. Yayınlandığına dair temel bir kaynakta bilgi olan eserin baskısına ve baskı detaylarına ulaşılamamıştır. Sadece adını ve hangi amaçla kaleme alındığını bildiğimiz bu eserin, manzum sözlükler sahasındaki çalışmalarımız esnasında özel bir koleksiyonda kayda girmemiş bir nüshası tespit edilmiştir. Çalışma ve yöntemle ilgili bilgi veren kısa bir mukaddime ve Nuhbe-i Vehbî’de ve şerhinde geçen Arapça kelimelerin kıta ve beyitleri gösterilmek suretiyle alfabetik indeksine yer verilen nüshaya ayrıca her iki eserde bulunan Farsça kelimelerin indeksi eklenmiştir.

Bu çalışmada, fihristin hazırlanmasında etkili olan sebepler üzerinde durulacak, ayrıca fihristte sözlüğün kaynak dili ile hedef dili haricinde bir dilden kelimelerin indekslenmesinin sebepleri irdelenecek ve söz konusu fihristle ilgili istatistiki bilgilere yer verilecektir. Ders kitabı olarak kullanılan manzum sözlüklerin fihristine neden ihtiyaç duyulduğu sorusu ise ayrıca ele alınacaktır.

İLEM, 2020

Öz: Âlim, şair ve devlet adamı yetiştirmiş bir aileye mensup olan 16. asır şairi Emirî, ikinci ve... more Öz: Âlim, şair ve devlet adamı yetiştirmiş bir aileye mensup olan 16. asır şairi Emirî, ikinci ve dördüncü divanlarını mansıp talebiyle Sultan III. Murad'a sunmuştur. Bu divanların iki farklı nüshasında yer alan altı takrizin çoğu İstanbul uleması tarafından kaleme alınmıştır. Saray nüshasında iki, holograf nüshada ise dört takriz bulunmaktadır. Hakkında şuara biyografilerinde bilgiye rastlanmayan Emirî'nin eserleri için tak-riz kaleme alanlar, sadece eserlerinden ve resmî belgelerden izini sürebildiğimiz Emirî'nin çevresi hakkında bilgi sahibi olmamıza imkân sunmaktadır. Söz konusu takrizler incelendiğinde, onun ilim ve sanat çevre-lerine yakın olduğu görülür. Ayrıca mukarrızların ifadeleri, Emirî'nin, muhitinde bilinen ve saygı duyulan biri olduğuna işaret etmektedir. Bu çalışmada, iki divanı için kaleme alınan takrizlerden hareketle Emirî'nin muhitine ve hayatına ışık tutulmaya çalışılacaktır. Anahtar Kelimeler: Takriz, mukarrız, 16. asır Türk edebiyatı, edebî muhitler, ilmî muhitler. Abstract: The 16th century poet Emirî belonged to a family who raised many scholars, poets and statesmen. His divans which both include Persian and Turkish poems were presented to Sultan Murad III with hope of an official post. Two different copies of his divans include 6 taqariz. The taqariz were written mostly by scholars in Istanbul. There are two taqariz present in the Palace copy, and four in the fourth divan which is a holograph. Those who wrote taqariz for Emirî's works, whom we do not have any information in any biographical book of the period, allow us to have valuable knowledge about Emirî's network. By examining these texts, we can see that Emirî is close to ulama and udaba circles. In addition, the statements of the muqarrizun indicate that Emirî was a known and respected person in these circles. In this study, it will be tried to shed light on the life and network of Emirî, based on the taqariz.