infinitiv – Store norske leksikon (original) (raw)
Infinitiv er ei infinitt verbform som finst i ein del språk, jamfør norsk sjå, vere/vera, kaste/kasta (bokmål se, være, kaste). Infinitiv har mange av dei same grammatiske funksjonane i ei setning som substantiv, men skil seg ut ved å kunne stå i lag med dei same setningsledda som finitte verb, bortsett frå subjekt.
Faktaboks
Uttale
infˈinitiv
latin (modus) infinitivus ‘ubestemt måte’, det vil seie utan personendingar
Her er nokre norske eksempel:
- Infinitiv som subjekt: Å svømme er fin trening.
- Infinitiv som objekt: Eg likar å svømme.
- Infinitiv som utfylling til preposisjon: Han gleder seg til å svømme igjen.
- Infinitiv med objekt: Eg likar å spele ludo.
- Infinitiv med predikativ: Eg likar å vere lærar.
- Infinitiv med adverbial: Eg føretrekkjer å svømme langsamt.
Som eksempla ovanfor viser, har den norske infinitiven ofte infinitivsmerket å (ein subjunksjon) framfor seg. Mellom infinitivsmerket og infinitiven kan det stå ein del adverb, som ikkje, jamfør Eg prøvde å ikkje forstyrre dei.
Infinitivsmerket er ikkje alltid med. Det manglar mellom anna når infinitiven står etter eit modalt hjelpeverb, som i eksempel 1 og 2 nedanfor med dei modale hjelpeverba skulle og tore, og i såkalla «småsetningar» eller «setningstilsvar», det vil seie konstruksjonar der infinitiven står etter eit objekt som svarer til subjektet i ei tilsvarande setning med finitt verb, som i eksempel 3 og 4:
- Eg skal ta meg ein tur i morgon.
- Eg tør ikkje uttale meg om den saka.
- Ho bad oss vaske hendene. (Jamfør Vi vaska hendene.)
- Eg såg henne slå ungen. (Jamfør Ho slo ungen.)
Dei fleste norske infinitivar har eit eige suffiks, på nynorsk -e eller -a, på bokmål -e, til dømes nynorsk vere/vera og bokmål være. Nokre infinitivar har ikkje noko suffiks, som gå og bli.
Infinitiv i andre språk
Dei fleste europeiske språk har ei form av verbet som kan kallast infinitiv. Den nordsamiske infinitiven endar alltid på -t, som boahtit 'kome' i desse eksempla:
- Divtte su boahtit! 'La (divtte) han/henne (su) kome (boahtit)!'
- Mánát doivo stálu boahtit. 'Barna (mánát) trudde (doivo) at trollet (stálu) skulle kome (boahtit).' Ord for ord: 'Barna trudde trollet kome'.
- Buohkat berrejit boahtit. 'Alle (buohkat) burde (berrejit) kome (boahtit).'
Ingen av dei samiske språka har infinitivsmerke.
Moderne gresk og fleire andre språk på Balkan – som albansk, bulgarsk, romanes – manglar infinitiv, trass i at verbet har ei omfattande bøying. Det same gjeld for semittiske språk, til dømes arabisk, maltesisk, hebraisk og amharisk. Her er eit eksempel som viser korleis moderne gresk uttrykkjer setningar der vi på norsk brukar ein infinitiv:
- Elpízo na ér θ o ávrio (Ελπίζω να έρθω αύριο) 'Eg håpar å kome i morgon.' Ord for ord: Eg håpar (elpízo) at eg kjem (na ér θ o) i morgon (ávrio)
Uttrykket na ér θ o, som her er sett om med 'at eg kjem', er bygt opp av konjunktiv-partikkelen na og den avhengige verbforma ér θ o ‘eg kjem'.
I språk der verbet ikkje blir bøygt, finst det inga form som kan kallast infinitiv. Til dømes kan mandarin 爱 ài setjast om med '(å) elske', 'elskar', 'elska' eller 'elsk' avhengig av samanhengen':
- 我爱你 Wǒ ài nǐ. 'Eg (wǒ) elskar (ài) deg (nǐ).'
- 我不能爱你 Wǒ bù néng ài nǐ. 'Eg (wǒ) kan (néng) ikkje (bù) elske (ài) deg (nǐ).'