prefiks – Store norske leksikon (original) (raw)
Prefiks er ein orddel (eit affiks) som står framfor ei rot eller ei stamme, som u- i uvenn og mis- i misforstå.
Faktaboks
Uttale
prefˈiks
av latin praefixum ‘festa framme’
Også kjend som
førestaving, førefeste, forstaving, forstavelse
Prefiks og telefonnummer
Ordet prefiks blir òg nytta om del av kode eller liknande som står framfor resten. For eksempel er 00 utanlandsprefikset når ein skal ringje til utlandet.
Prefiks i norsk grammatikk
I norsk blir prefiks berre brukte i avleiing, ikkje i bøying, mens vi brukar suffiks i både avleiing og bøying – som i ordet utrulegast, superlativ av utruleg:
| avleiing | avleiing | bøying | |
|---|---|---|---|
| prefiks | rot | suffiks | suffiks |
| u- | tru | -leg | -ast |
Prefiks i tysk
Tysk brukar òg prefiks mest i avleiing, men prefikset _ge_- i perfektum partisipp ge-fund-en 'funne' er bøying. Mange av prefiksa vi finn i norske ord, er av tysk opphav, som an- i anfall, _be_- i bedekkje og _ge_- i geledd.
Prefiks i latin
Framandord frå gresk og latin inneheld mange prefiks. Her er nokre latinske eksempel:
- _ab_- 'av, bort' i absolutt
- _ad_- 'til, ved' i advokat
- _de_- 'bort, ned' i deduksjon
- _in_- 'inn, i' i integrere
- _inter_- 'mellom' i internasjonal
- _per_- 'gjennom' i perfekt
- _pre_- 'føre' i predikat
- _re_- 'igjen' i refleks.
Prefiks i swahili
Det finst mange språk som brukar prefiks mykje meir enn dei germanske språka. I swahili og andre bantuspråk skjer det meste av bøyinga med prefiks, som i swahili nakupenda 'eg elskar deg':
| bøying | bøying | bøying | bøying | |
|---|---|---|---|---|
| prefiks | prefiks | prefiks | rot | suffiks |
| n- | a- | ku- | pend | -a |
| 'eg' | PRESENS | 'deg' | 'elske' | INDIKATIV |