| dbo:abstract |
Anglosaský futhork je jedním ze způsobů zápisu runových znaků. Jedná se o mladší runovou abecedu než je germánský futhark prostý a jeho název je odvozen od zvuku prvních run (F, U, Th, O, R, K). Vznikl okolo roku 800 n. l. Počet run vzrostl z původních 24 nejprve na 26, posléze až na 33. Znaky jsou rozděleny do tří skupin, tzv. aettů (psáno též ætt). (cs) Anglo-Saxon runes (Old English: rūna ᚱᚢᚾᚪ) are runes used by the early Anglo-Saxons as an alphabet in their writing system. The characters are known collectively as the futhorc (ᚠᚢᚦᚩᚱᚳ fuþorc) from the Old English sound values of the first six runes. The futhorc was a development from the 24-character Elder Futhark. Since the futhorc runes are thought to have first been used in Frisia before the Anglo-Saxon settlement of Britain, they have also been called Anglo-Frisian runes. They were likely to have been used from the 5th century onward, recording Old English and Old Frisian. They were gradually supplanted in Anglo-Saxon England by the Old English Latin alphabet introduced by Irish missionaries. Futhorc runes were no longer in common use by the eleventh century, but The Byrhtferth's Manuscript (MS Oxford St John's College 17) indicates that fairly accurate understanding of them persisted into at least the twelfth century. (en) El futhorc o fuþorc es el alfabeto rúnico usado por los anglosajones y los frisones desde el siglo V hasta mediados del siglo XI. Deriva del futhark antiguo, que tenía 24 runas, y llegó a tener según las versiones entre 26 y 33 caracteres. Fue la forma de escritura del inglés antiguo y el frisón antiguo. El término futhorc, a semejanza de la palabra «alfabeto», procede del sonido de sus seis primeras letras ( [ᚠᚢᚦᚩᚱᚳ] que se transliteran como F, U, Þ, O, R y C). (es) Les runes anglo-saxonnes, aussi appelées futhorc ou fuþorc, étaient un alphabet runique utilisé par les Anglo-Saxons. Composées de 28 à 33 runes, elles descendent du vieux futhark qui comprenait lui-même 24 caractères. Probablement utilisées à partir du Ve siècle, elles permettaient d’écrire le vieil anglais et le vieux frison. Étant donné que l'anglais n'est pas une langue latine, l'alphabet runique était et est toujours plus adapté au niveau de la phonétique afin de retranscrire les sons de la langue anglaise. (fr) Il fuþorc (o futhorc) /fuθork/ è un alfabeto runico che fu utilizzato dagli Anglosassoni e dai Frisoni per scrivere in antico inglese ed antico frisone a partire dal V secolo; esso discende dal fuþark antico, di 24 rune, e contiene tra le 26 e le 33 rune. (it) Fuþork lub fuþorc – odmiana alfabetu runicznego wywodząca się z fuþarku starszego, używana na Wyspach Brytyjskich. Powstanie fuþorku związane było bezpośrednio z potrzebą dostosowania pisma do zmian fonetycznych zachodzących w procesie wyodrębniania się z języka pragermańskiego języka staroangielskiego. Pierwotne 24 litery fuþarku starszego zostały uzupełnione najpierw o 4 nowe litery służące do zapisu samogłosek: ᚪ (a), ᚩ (ō) ᚣ (y), ᛠ (ea). Runa ᚨ została w fuþorku użyta do zapisu samogłoski æ, zaś ᛟ œ. Nastąpiło także ujednolicenie wielkości run, poprzez uzupełnienie ᛜ, ᛃ i ᚲ o tzw. pień. W późniejszym okresie fuþork rozwinął się do postaci 31-literowej, poprzez dodanie nowych znaków spółgłoskowych ᛣ (k), ᚸ (ḡ) i ᛤ (ḵ). Zachowało się zaledwie około 100 inskrypcji zapisanych fuþorkiem. Wraz z chrystianizacją Wysp Brytyjskich alfabet ten został wyparty przez pismo łacińskie. (pl) Runas anglo-saxônicas (ou Anglo-Frísio), também chamado futhorc (ou fuþorc), é uma escrita rúnica, uma forma estendida para 26 a 33 letras do alfabeto Futhark antigo (24 letras). Foram usadas provavelmente a partir do século V para escrever o Inglês antigo e o Frísio antigo. Permaneceu essa escrita em uso na Inglaterra anglo-saxã durante os séculos VI a X. A escrita rúnica foi ficando cada vez mais confinada à tradição da expressão manuscrita como algo de interesse antiquário depois do século IX e desapareceu mesmo como uma curiosidade a ser estudada logo após a conquista normanda da Inglaterra. (pt) Англосаксонські руни (давн-англ. rūna ᚱᚢᚾᚪ) — руни, які використовувалися ранніми англосаксами як алфавіт у своїй писемності. Руни також відомі як Футорк (ᚠᚢᚦᚩᚱᚳ fuþorc), що походить від англосаксонських перших шести рун. Футорк розвинувся з 24 символів . Оскільки руни, як вважають, вперше використовувалися у Фризії до англосаксонського заселення Британії, їх також називають англо-фризькими рунами. Ймовірно, вони використовувалися з V століття, слугуючи методом письма для староанглійської та старофризької мови. Вони поступово були витіснені в англосаксонській Англії староанглійським латинським алфавітом, запровадженим ірландськими місіонерами в VIII столітті. Руни Футорк припинили ширико використовувати в одинадцятому столітті. (uk) |
| rdfs:comment |
Anglosaský futhork je jedním ze způsobů zápisu runových znaků. Jedná se o mladší runovou abecedu než je germánský futhark prostý a jeho název je odvozen od zvuku prvních run (F, U, Th, O, R, K). Vznikl okolo roku 800 n. l. Počet run vzrostl z původních 24 nejprve na 26, posléze až na 33. Znaky jsou rozděleny do tří skupin, tzv. aettů (psáno též ætt). (cs) El futhorc o fuþorc es el alfabeto rúnico usado por los anglosajones y los frisones desde el siglo V hasta mediados del siglo XI. Deriva del futhark antiguo, que tenía 24 runas, y llegó a tener según las versiones entre 26 y 33 caracteres. Fue la forma de escritura del inglés antiguo y el frisón antiguo. El término futhorc, a semejanza de la palabra «alfabeto», procede del sonido de sus seis primeras letras ( [ᚠᚢᚦᚩᚱᚳ] que se transliteran como F, U, Þ, O, R y C). (es) Les runes anglo-saxonnes, aussi appelées futhorc ou fuþorc, étaient un alphabet runique utilisé par les Anglo-Saxons. Composées de 28 à 33 runes, elles descendent du vieux futhark qui comprenait lui-même 24 caractères. Probablement utilisées à partir du Ve siècle, elles permettaient d’écrire le vieil anglais et le vieux frison. Étant donné que l'anglais n'est pas une langue latine, l'alphabet runique était et est toujours plus adapté au niveau de la phonétique afin de retranscrire les sons de la langue anglaise. (fr) Il fuþorc (o futhorc) /fuθork/ è un alfabeto runico che fu utilizzato dagli Anglosassoni e dai Frisoni per scrivere in antico inglese ed antico frisone a partire dal V secolo; esso discende dal fuþark antico, di 24 rune, e contiene tra le 26 e le 33 rune. (it) Anglo-Saxon runes (Old English: rūna ᚱᚢᚾᚪ) are runes used by the early Anglo-Saxons as an alphabet in their writing system. The characters are known collectively as the futhorc (ᚠᚢᚦᚩᚱᚳ fuþorc) from the Old English sound values of the first six runes. The futhorc was a development from the 24-character Elder Futhark. Since the futhorc runes are thought to have first been used in Frisia before the Anglo-Saxon settlement of Britain, they have also been called Anglo-Frisian runes. They were likely to have been used from the 5th century onward, recording Old English and Old Frisian. (en) Fuþork lub fuþorc – odmiana alfabetu runicznego wywodząca się z fuþarku starszego, używana na Wyspach Brytyjskich. Powstanie fuþorku związane było bezpośrednio z potrzebą dostosowania pisma do zmian fonetycznych zachodzących w procesie wyodrębniania się z języka pragermańskiego języka staroangielskiego. Pierwotne 24 litery fuþarku starszego zostały uzupełnione najpierw o 4 nowe litery służące do zapisu samogłosek: ᚪ (a), ᚩ (ō) ᚣ (y), ᛠ (ea). Runa ᚨ została w fuþorku użyta do zapisu samogłoski æ, zaś ᛟ œ. Nastąpiło także ujednolicenie wielkości run, poprzez uzupełnienie ᛜ, ᛃ i ᚲ o tzw. pień. W późniejszym okresie fuþork rozwinął się do postaci 31-literowej, poprzez dodanie nowych znaków spółgłoskowych ᛣ (k), ᚸ (ḡ) i ᛤ (ḵ). (pl) Runas anglo-saxônicas (ou Anglo-Frísio), também chamado futhorc (ou fuþorc), é uma escrita rúnica, uma forma estendida para 26 a 33 letras do alfabeto Futhark antigo (24 letras). Foram usadas provavelmente a partir do século V para escrever o Inglês antigo e o Frísio antigo. (pt) Англосаксонські руни (давн-англ. rūna ᚱᚢᚾᚪ) — руни, які використовувалися ранніми англосаксами як алфавіт у своїй писемності. Руни також відомі як Футорк (ᚠᚢᚦᚩᚱᚳ fuþorc), що походить від англосаксонських перших шести рун. Футорк розвинувся з 24 символів . Оскільки руни, як вважають, вперше використовувалися у Фризії до англосаксонського заселення Британії, їх також називають англо-фризькими рунами. Ймовірно, вони використовувалися з V століття, слугуючи методом письма для староанглійської та старофризької мови. (uk) |
