| dbo:abstract |
Zbojník bylo v 16. až 18. století dobové označení pro loupežníky a lupiče, především na moravsko-slovenském pomezí. Původ slova je asi nutné hledat ve slovenštině[zdroj?] (výraz "zbojstvo" v § 205 "O tom, kdož pokoj ruší" v ). Na Moravě je zatím asi nejstarším dokladem o výskytu slova "zbojník" záznam v kronice meziříčského měšťana Jana Fučíka, který se vztahuje k roku 1577. V něm se uvádí, že toho roku byli "kati zbiti v šerhovni od zmučeného zbojníka". Dobové prameny označují zbojníky také jako loupežníky, rabčíky, raubíře, rabovníky, horní chlapy, zbuníky, zducháče či zemské škůdce. Lidová ústní tradice v Pobeskydí, zachycená v 19. století Matoušem Václavkem, na počátku 20. století Josefem Válkem a zvláště pak v díle malíře Jana Kobzáně "O zbojníkoch a pokladoch" (Praha, 1927), ještě líčí zbojníky jako temné síly, které páchají zlo, přinášejí bolest a utrpení. Vlivem jánošíkovského kultu byla kriminální podstata zbojnictví zamlčována nebo zkreslována. Poněkud jiné akcenty má termín "zbojník" v romantické literatuře, kdy je potlačeno pejorativní zabarvení tohoto slova. Zbojník je líčen jako osoba pohybující se sice mimo zákon, která však neužívá násilí záměrně, ale spíše z donucení nebo nutnosti. Tento obraz zbojníka je však ahistorický. Také v etnografické literatuře přežívá romantický mýtus, líčící zbojníka jako lidového hrdinu a mstitele feudálního bezpráví, patrně rovněž pod vlivem jánošíkovské tradice. Zároveň však je třeba poznamenat, že příběhy o zbojnících nebo ušlechtilých lupičích, kteří berou bohatým a dělí se s chudými, žijí po celém světě, jak o tom svědčí i následující přehled. Jedním z posledních legendami opředených "zbojníků" byl tamilský bandita Vírappam, který zahynul v přestřelce s indickou policií roku 2004. (cs) Un salteador de caminos o bandido de caminos es un ladrón que roba a viajeros y pasajeros en los caminos. Si bien el fenómeno ocurre aún en algún sentido, la figura era más propia de los tiempos previos a la introducción de los trenes y automóviles, cuando las personas debían desplazarse a pie, a caballo o en carruajes por carreteras o caminos relativamente desolados. En algunos países, como en el Reino Unido, su figura adquirió un tono mítico y hasta cierto punto romántico, y varios de los salteadores más célebres, como Dick Turpin, se convertirían en antihéroes populares y parte del imaginario popular. Fenómenos similares incluyen el bandolerismo, particularmente en España, los outlaws o forajidos del Viejo Oeste en los Estados Unidos, o los bushrangers en Australia. (es) A highwayman was a robber who stole from travellers. This type of thief usually travelled and robbed by horse as compared to a footpad who travelled and robbed on foot; mounted highwaymen were widely considered to be socially superior to footpads. Such criminals operated until the mid or late 19th century. Highwaywomen, such as Katherine Ferrers, were said to also exist, often dressing as men, especially in fiction. The first attestation of the word highwayman is from 1617. Euphemisms such as "knights of the road" and "gentlemen of the road" were sometimes used by people interested in romanticizing (with a Robin Hood–esque slant) what was often an especially violent form of stealing. In the 19th-century American West, highwaymen were sometimes known as road agents. In Australia, they were known as bushrangers. (en) Un bandit ou voleur de grand chemin, parfois aussi appelé « malandrin », est un voleur qui attaque les voyageurs sur les routes entre deux agglomérations ou éventuellement les rues des villes. (fr) ハイウェイマン（英：Highwayman）とは、幹線道路（highway）沿いにおいて旅行者や通行人を狙った強盗のこと。日本語でいうところの追い剥ぎ（おいはぎ）。通例では徒歩で移動して同様の強盗を行った（Footpad）と区別され、ハイウェイマンは馬で移動した者を指し、フットパッドよりも上等な部類の犯罪者とみなされていた。イギリスにおいてはエリザベス朝時代から19世紀初頭まで見られ、また他国でも19世紀中後期まで見られた犯罪形態であった。など女性であるパターンも存在したと考えられ、特にフィクションでは彼女らは男装している。 ハイウェイマンという言葉の初見は1617年からであり、こうした（特に暴力を伴う）盗みを生業とする者たちを、ロビン・フッドのようなヒーロー的な存在として見る場合には、しばしば「街道の騎士（knights of the road）」や「街道の紳士（gentlemen of the road）」などの婉曲的な表現で呼ばれた。19世紀のアメリカ西部ではロード・エージェントと呼ばれたこともあり、オーストラリアではブッシュレンジャーとして知られている。 以下ではイギリス（イングランド）の事例を中心に解説する。 (ja) Опри́шки (укр. опришки, польск. zbójnicy) — народное повстанческое движение (разбойничество), существовавшее с XV по XIX века в Галиции, Подгалье, Прикарпатье, Надсанье, Буковине и Покутье. Опришничество было направлено против полонизации, окатоличевания, крепостного права и произвола мелких и крупных феодалов. Опришками становились преимущественно крестьяне («хлопы»), бравшиеся за оружие, чтобы избавиться от притеснений феодалов и арендаторов, данного социального и политического строя. Применяя тактику партизанской войны, они действовали небольшими группами в Прикарпатье, в Галиции, на Буковине и в Закарпатье. В состав групп опришков входили представители разных народов, но в большинстве своём это были русины, румыны, словаки, венгры и поляки. Опришки формировали группы по несколько десятков человек. С гор, где они прятались, опришки храбро совершали набеги на поместья, грабили и сжигали их вместе с документами на землю и крестьянскими долговыми расписками. Наибольшего подъёма движение опришков достигло в 1738 — 1759 годах, когда карпатские опришки начали координировать свои действия с гайдамацким движением. Известными вожаками (гарнасами) опришков были Олекса Довбуш, Андрей Савка, Пынтя Храбрый, Василий Баюрак, Василь Баюс и Василь Чепец. В конце столетия гуцулы пели песни про Добощука, , и других местных знаменитых опришков, сохранялась память о местах их жительства, об их вооружении, указывали на Добашеву хату, Добашеву криницу. В народных песнях с большим сочувствием относились к опришкам, как к врагам ляхов-помещиков. (ru) Zbójnik, zbójnicy – tradycyjne określenie członków góralskich band rozbójniczych, składających się głównie z chłopów i działających na terenach Karpat, przez folklor uznanych za bohaterów ludowych. Termin zbójnika jest mniej negatywny niż pokrewne: rabuś, , rozbójnik. Czasem zbójnik może być przedstawiany jednocześnie jako pozytywny bohater (czego przykładem jest legenda Janosika, którego pierwowzorem był Juraj Jánošík). W ludowych opowieściach zbójnicy byli obrońcami wyzyskiwanych górali. Działalność zbójnika określana jest terminem: zbójnictwo i dotyczyła ona głównie rabowania szlachty, czyli bogatych. Dzisiaj mylnie określa się tym terminem obrabowywanie bogatych i obdarowywanie biednych. Zbójnicy z reguły działali w grupach liczących od kilku do kilkunastu osób, nazywanych „towarzystwami”, „kompaniami”, „bursami” lub „kupami zbójnickimi”. Na czele tak zorganizowanych grup stali przywódcy, których nazywano hetmanami, harnasiami, kapitanami, starszymi, a w Karpatach Wschodnich watażkami.Słynni przywódcy zbójniccy z terenów Karpat Zachodnich: Juraj Jánošík, Ondraszek, Marcin Portasz, Sebastian Bury oraz Jerzy Proćpak. W Karpatach zbójnictwo rozpowszechniło się w połowie XVI wieku, a zaczęło zanikać w początkach XIX wieku ze względu na poprawę ekonomicznej sytuacji chłopów. „Złoty” okres zbójnictwa przypada na XVII–XVIII wiek. W Karpatach Wschodnich zbójnicy nazywani byli opryszkami, zaś na terenach południowokarpackich i bałkańskich Imperium Osmańskiego hajdukami. Zbójnicy byli bohaterami wielu polskich utworów literackich (np. Karpaccy górale (1843) Józefa Korzeniowskiego, Na przełęczy (1889-1890) Stanisława Witkiewicza, Ballada o Janosiku i Szalamonównie Jadwidze (1904), Turniej Janosikowy (1904), Orlice (1904), Jak Janosik tańczył z cesarzową (1909) – Kazimierza Tetmajera). (pl) En stråtrövare var förr en brottsling, för det mesta rånare, som anföll vägfarande. Stråtrövare och stråtrövarband nämns bland annat i Bibeln, och har funnits lika länge som man använt allmänna vägar för transporter. Exempel på mer kända stråtrövare är bland andra Ned Kelly, Dick Turpin, Bill Miner och Robin Hood. (sv) Опришки (також опричина, левенці) — учасники українського селянського повстанського руху в Галичині, на Закарпатті, Буковині проти польської шляхти, молдовських бояр, угорських феодалів, згодом — також проти австрійської адміністрації. Діяли у XVI столітті — першій половині XIX століття. (uk) 拦路强盗、拦路抢匪是17世纪到18世纪间英国用来形容那些专门在公路上的公共马车和其他运输车辆上，抢劫乘客的罪犯。这些歹徒以威胁恐吓及暴力的手段达到夺取受害者财物的目的。一个典型的拦路强盗会骑着马匹，并通常携带着一支手枪。 該等匪徒性質上與東方的響馬賊雷同。 (zh) |
| rdfs:comment |
Un salteador de caminos o bandido de caminos es un ladrón que roba a viajeros y pasajeros en los caminos. Si bien el fenómeno ocurre aún en algún sentido, la figura era más propia de los tiempos previos a la introducción de los trenes y automóviles, cuando las personas debían desplazarse a pie, a caballo o en carruajes por carreteras o caminos relativamente desolados. En algunos países, como en el Reino Unido, su figura adquirió un tono mítico y hasta cierto punto romántico, y varios de los salteadores más célebres, como Dick Turpin, se convertirían en antihéroes populares y parte del imaginario popular. Fenómenos similares incluyen el bandolerismo, particularmente en España, los outlaws o forajidos del Viejo Oeste en los Estados Unidos, o los bushrangers en Australia. (es) Un bandit ou voleur de grand chemin, parfois aussi appelé « malandrin », est un voleur qui attaque les voyageurs sur les routes entre deux agglomérations ou éventuellement les rues des villes. (fr) ハイウェイマン（英：Highwayman）とは、幹線道路（highway）沿いにおいて旅行者や通行人を狙った強盗のこと。日本語でいうところの追い剥ぎ（おいはぎ）。通例では徒歩で移動して同様の強盗を行った（Footpad）と区別され、ハイウェイマンは馬で移動した者を指し、フットパッドよりも上等な部類の犯罪者とみなされていた。イギリスにおいてはエリザベス朝時代から19世紀初頭まで見られ、また他国でも19世紀中後期まで見られた犯罪形態であった。など女性であるパターンも存在したと考えられ、特にフィクションでは彼女らは男装している。 ハイウェイマンという言葉の初見は1617年からであり、こうした（特に暴力を伴う）盗みを生業とする者たちを、ロビン・フッドのようなヒーロー的な存在として見る場合には、しばしば「街道の騎士（knights of the road）」や「街道の紳士（gentlemen of the road）」などの婉曲的な表現で呼ばれた。19世紀のアメリカ西部ではロード・エージェントと呼ばれたこともあり、オーストラリアではブッシュレンジャーとして知られている。 以下ではイギリス（イングランド）の事例を中心に解説する。 (ja) En stråtrövare var förr en brottsling, för det mesta rånare, som anföll vägfarande. Stråtrövare och stråtrövarband nämns bland annat i Bibeln, och har funnits lika länge som man använt allmänna vägar för transporter. Exempel på mer kända stråtrövare är bland andra Ned Kelly, Dick Turpin, Bill Miner och Robin Hood. (sv) Опришки (також опричина, левенці) — учасники українського селянського повстанського руху в Галичині, на Закарпатті, Буковині проти польської шляхти, молдовських бояр, угорських феодалів, згодом — також проти австрійської адміністрації. Діяли у XVI столітті — першій половині XIX століття. (uk) 拦路强盗、拦路抢匪是17世纪到18世纪间英国用来形容那些专门在公路上的公共马车和其他运输车辆上，抢劫乘客的罪犯。这些歹徒以威胁恐吓及暴力的手段达到夺取受害者财物的目的。一个典型的拦路强盗会骑着马匹，并通常携带着一支手枪。 該等匪徒性質上與東方的響馬賊雷同。 (zh) Zbojník bylo v 16. až 18. století dobové označení pro loupežníky a lupiče, především na moravsko-slovenském pomezí. Původ slova je asi nutné hledat ve slovenštině[zdroj?] (výraz "zbojstvo" v § 205 "O tom, kdož pokoj ruší" v ). Na Moravě je zatím asi nejstarším dokladem o výskytu slova "zbojník" záznam v kronice meziříčského měšťana Jana Fučíka, který se vztahuje k roku 1577. V něm se uvádí, že toho roku byli "kati zbiti v šerhovni od zmučeného zbojníka". Dobové prameny označují zbojníky také jako loupežníky, rabčíky, raubíře, rabovníky, horní chlapy, zbuníky, zducháče či zemské škůdce. (cs) A highwayman was a robber who stole from travellers. This type of thief usually travelled and robbed by horse as compared to a footpad who travelled and robbed on foot; mounted highwaymen were widely considered to be socially superior to footpads. Such criminals operated until the mid or late 19th century. Highwaywomen, such as Katherine Ferrers, were said to also exist, often dressing as men, especially in fiction. (en) Zbójnik, zbójnicy – tradycyjne określenie członków góralskich band rozbójniczych, składających się głównie z chłopów i działających na terenach Karpat, przez folklor uznanych za bohaterów ludowych. Termin zbójnika jest mniej negatywny niż pokrewne: rabuś, , rozbójnik. Czasem zbójnik może być przedstawiany jednocześnie jako pozytywny bohater (czego przykładem jest legenda Janosika, którego pierwowzorem był Juraj Jánošík). W ludowych opowieściach zbójnicy byli obrońcami wyzyskiwanych górali. Działalność zbójnika określana jest terminem: zbójnictwo i dotyczyła ona głównie rabowania szlachty, czyli bogatych. Dzisiaj mylnie określa się tym terminem obrabowywanie bogatych i obdarowywanie biednych. (pl) Опри́шки (укр. опришки, польск. zbójnicy) — народное повстанческое движение (разбойничество), существовавшее с XV по XIX века в Галиции, Подгалье, Прикарпатье, Надсанье, Буковине и Покутье. Опришничество было направлено против полонизации, окатоличевания, крепостного права и произвола мелких и крупных феодалов. Опришками становились преимущественно крестьяне («хлопы»), бравшиеся за оружие, чтобы избавиться от притеснений феодалов и арендаторов, данного социального и политического строя. Применяя тактику партизанской войны, они действовали небольшими группами в Прикарпатье, в Галиции, на Буковине и в Закарпатье. В состав групп опришков входили представители разных народов, но в большинстве своём это были русины, румыны, словаки, венгры и поляки. (ru) |
