ananas – Store norske leksikon (original) (raw)

Fruktene frå ananasplanten kan etast friske eller syltast og hermetiserast for eksport.

Ananas veks i tropisk Sør-Amerika og nord til Mexico. Denne ananasplanten er dyrka i Costa Rica.

Global produksjon av ananas, 1961-2021

Kilde:FAOSTAT

Ananas er ei planteslekt i ananasfamilien og består av to eller tre artar med opphav i tropisk Sør-Amerika og Mellom-Amerika. Fruktene kan etast friske eller syltast og hermetiserast for eksport. Bladfibrane kan brukast til tauverk, garn og matter.

Faktaboks

Etymologi

via portugisisk ananás, frå guaraní nanas, ‘god frukt’

Vitskapeleg namn

Ananas

Beskriven av

Philip Miller

Årleg global produksjon

28,6 millioner tonn (2021)

Karakteristikk

Planta har kort stengel og stive, lêraktige blad i rosett. Blomane sit i bladhjørna oppetter aksen.

Frukta er ein fruktstandsfrukt. Når frukta til kvar blome modnar, veks den saman med frukta til naboblomen og med aksen til ein stor kongleliknande fruktstand med ein dusk grøne blad i toppen_._

Dyrking

Ananasen kom til Europa med Kristoffer Columbus, men han var dyrka i Amerika lenge før europearane kom dit. No blir han dyrka overalt i tropane, også ein del i subtropiske strøk.

Dei formene som blir dyrka, Ananas comosus, har store, saftige fruktstender på opptil 4–5 kilo, og er oftast utan frø.

Fleire artar blir dyrka som prydplanter på grunn av dei dekorative blada og fruktane.

Miniananas har same smak og utsjånad som stor ananas, men er berre 10–20 centimeter lang.

Bruk og smak

Smaken er frisk og aromatisk, søt og syrlig. Ananas blir først og fremst spist naturell, eller han blir brukt i fruktsalat, is, yoghurt, desserter, juice eller drinkar. Han er også velegna som tilbehør til middagsretter, på pizza og i salat. Ananas er ein viktig ingrediens i mange chutneyar og grillsauser. På grunn av rask frakt og god lagring er frisk ananas tilgjengeleg året rundt.

Hermetisert ananas er vanleg, men kan ikkje måle seg mot frisk ananas i smak. Ananasjuice har høgt innhald av enzym og kan brukast som mørningsmiddel for kjøtt. Dei same enzyma hindrar frisk ananas fra å stivne til gelé, og kan og virke irriterande på magen og framkalle allergi.

I Søraust-Asia blir fiber frå ananasblada nytta i tekstilindustrien, og blanda med silke gir det eit fint stoff av høg kvalitet.

Lagring

Ein moden ananas bør lagrast ved 4–8 °C. For å framskunde modning kan han lagrast litt varmare (8–20 °C).

Næringsinnhald

Ananasfrukta inneheld om lag 86 prosent vatn, 11,7 gram karbohydrat, 113 milligram kalium og 221 kilojoule tilført energi per 100 gram etande vare. Ananas inneheld mellom anna noko β-karoten (35 mikrogram per 100 gram) og vitamin C (53 milligram per 100 gram).

Produksjon

Historie

Vanlig ananas har vore dyrkat i århundrer og finst ikkje lenger i viltvoksande tilstand. Det er ikkje kjent korleis og når den blei ei kulturplante, men alt da Columbus kom til Amerika, blei ananas dyrka i Paraguay og Brasil. Columbus hadde med planta attende til Europa på slutten av 1400-tallet. Spanjolene brakte ananas vidare til Hawaii, der det blei igangsatt dyrking i stor skala og hermetikkfabrikker blei storindustri.

Les meir i Store norske leksikon

Faktaboks

Vitskapeleg namn

Ananas

Encyclopedia of Life-ID

33268

GBIF-ID

2699430

Kommentarar