| dbo:abstract |
تتألف العمارة الأرمنية من أعمال معمارية ذات صلة جمالية أو تاريخية بالشعب الأرمني. يعتبر من الصعب وضع هذا النمط المعماري ضمن حدود جغرافية أو كرونولوجية دقيقة، ولكن تم إنشاء العديد من آثاره في مناطق أرمينيا التاريخية والمرتفعات الأرمنية. وتعد الكنائس التي تعود إلى العصور الوسطى أفضل إنجاز للعمارة الأرمنية. (ar) L'arquitectura armènia és un estil arquitectònic desenvolupat pels habitants de l'Altiplà d'Armènia (a l'est de l'Àsia Menor) i principalment usada pels armenis. Es considera que la fita més important de l'arquitectura armènia són les seves esglésies medievals, que han influït en l'arquitectura de l'església occidental, encara que hi ha diferents opinions a l'hora de concretar en quins aspectes. (ca) Η αρμενική αρχιτεκτονική περιλαμβάνει αρχιτεκτονικά έργα με αισθητική ή ιστορική σύνδεση με τον αρμενικό λαό. Είναι δύσκολο να τοποθετηθεί αυτή η αρχιτεκτονική τεχνοτροπία σε συγκεκριμένα γεωγραφικά ή χρονολογικά όρια, αλλά πολλά από τα μνημεία της δημιουργήθηκαν στις περιοχές της ιστορικής Αρμενίας, των Αρμενικών υψίπεδων. Το μεγαλύτερο επίτευγμα της αρμενικής αρχιτεκτονικής γενικά συμφωνείται ότι είναι οι μεσαιωνικές εκκλησίες της, αν και υπάρχουν διαφορετικές γνώμες ακριβώς από ποιές απόψεις. (el) Armenian architecture comprises architectural works with an aesthetic or historical connection to the Armenian people. It is difficult to situate this architectural style within precise geographical or chronological limits, but many of its monuments were created in the regions of historical Armenia, the Armenian Highlands. The greatest achievement of Armenian architecture is generally agreed to be its medieval churches and seventh century churches, though there are different opinions precisely in which respects. (en) La Armena arkitekturo enhavas arkitekturajn verkojn kun estetika aŭ historia rilato al la armena popolo. Estas malfacile lokigi ĉi tiun arkitekturan stilon ene de precizaj geografiaj aŭ kronologiaj limoj, sed multaj el ĝiaj monumentoj estis kreitaj en la regionoj de historia Armenio, la Armena Altebenaĵo. La plej granda atingo de armena arkitekturo estas ĝenerale konsentita pri ĝiaj mezepokaj preĝejoj kaj monaĥejoj, kvankam ekzistas malsamaj opinioj ĝuste pri tio. Armena arkitekturo estas karakterizita per altnivela evoluo, riĉaj artaj tradicioj, precipe nacia originaleco, kiu, krom naturaj kondiĉoj, vivejoj kaj popolaj originoj, ŝuldiĝas al la vario de lokaj konstrumaterialoj, precipe tofo, kaj art-fizikaj ecoj. Armena arkitekturo baziĝas sur la riĉaj tradicioj de nacia kulturo. Kulturaj kontaktoj kaj interagoj kun aliaj popoloj de la regiono. Multaj denaskaj kaj eksterlandaj aŭtoroj menciis la influon de mezepoka armena arkitekturo sur la arkitekturo de Okcidenta Eŭropo. La armena, siavice, estis influita de la arkitekturo de aliaj landoj. En la 3-a jarcento, dum la periodo de armena helenismo, de la arkitekturo de Antikva Grekio. La plej bona ekzemplo estas la templo de Garni de la 1-a jarcento. Monumentoj de armena arkitekturo estas la monaĥejoj haghpat, Sanahin, Noravank, Zvartnoco, inkluditaj en la listo de monda heredaĵo de Unesko. (eo) La arquitectura armenia posee unas características especiales que la asocian con el pueblo armenio. Es difícil situar este estilo arquitectónico dentro de límites geográficos o cronológicos precisos, pero muchos de sus monumentos se crearon en la Armenia histórica, en el altiplano Armenio. (es) L'architecture arménienne s'est développée au fil des siècles de manière singulière. Des spécificités sont apparues, comme les gavits ou les jamatouns. La très grande majorité des constructions, notamment caractérisées par la coupole, sont religieuses et les forts, par exemple, se font plus rares. L'évolution de l'architecture arménienne est parallèle, voire similaire à l'évolution architecturale des monastères d'Arménie. L'architecture chrétienne est principalement constituée de plusieurs périodes de développement : l'essor des IVe, Ve et VIe siècles qui voient la formation de cet art original, qui aboutit à un âge d'or au VIIe siècle. Après une période sombre au VIIIe siècle vient la « première renaissance » arménienne (IXe - XIIe siècles) puis la seconde vers la fin du Moyen Âge. L'architecture arménienne connaît enfin un renouveau avec l'apparition du style néo-arménien au XXe siècle. (fr) Армянская архитектура — архитектурная культура армянского народа, созданная на территории всей исторической Армении. (ru) Architektura Armenii rozwijała się w ciągu tysięcy lat pod wpływami Bliskiego Wschodu, Bizancjum i Europy. Najwcześniejsze budowle wskazują na wpływy z Urartu. Były to budowle na planie kolistym, murowane ze starannie obrobionych bloków miejscowego kamienia wulkanicznego. Gdy na terenie dzisiejszej Armenii powstały kolonie greckie, wzniesiono świątynie powtarzające wzory hellenistyczne, jak zburzona przez trzęsienie ziemi i zrekonstruowana świątynia w Garni. Oprócz świątyń budowano w tym okresie amfiteatry i termy na wzór rzymski. Po wprowadzeniu chrześcijaństwa w roku 304 wiele świątyń greckich przekształcono na kościoły chrześcijańskie. Pierwsze wznoszone od fundamentów kościoły chrześcijańskie miały plan tetrakonchy – czterech wnęk-apsyd wokół centralnego kwadratowego wnętrza, tworzących kształt równoramiennego krzyża greckiego. Tak zbudowano kościół św. Hripsime w Eczmiadzinie oraz podobny do niego kościół Dżwari w Mcchecie w sąsiedniej Gruzji. Budowniczowie świątyń Armenii budowali coraz śmielsze konstrukcje, nie licząc się z zagrożeniem sejsmicznym. Wielka katedra w Zwartnocu (643-661) zawaliła się w roku 930. Jej ruiny świadczą jednak o mistrzostwie rzemiosła ormiańskich budowniczych. Oprócz świątyń powstawały budowle świeckie. Za króla Gagika I (989-1020) założono miasto Ani otoczone wysokimi murami obronnymi. Architekt Tyrdat, który uprzednio zbudował trzecią z kolei kopułę kościoła św. Zofii w Konstantynopolu, wzniósł w Ani kościół katedralny. Zastosował w nim formy architektoniczne, jak ostrołuki, które o stulecia wyprzedziły pojawienie się podobnych form w architekturze Europy Zachodniej. Oprócz katedry zbudował Tyrdat pałac Katolikosa. W drugim tysiącleciu Armenia weszła w okres powolnego upadku. Nieustanne najazdy nie sprzyjały budowaniu nowych świątyń i pałaców. Budowniczowie ograniczali się do rozbudowy obiektów istniejących. W XIX wieku Armenia stała się odległą prowincją imperium rosyjskiego. Chroniło to przed agresją islamską, ale nie sprzyjało rozwojowi kultury narodowej. W tym okresie nie powstały znaczące budowle. Po przyłączeniu do ZSRR w Armenii rozpoczęto budowę obiektów, mających świadczyć o potędze nowego ustroju. Architekci budowali gmachy reprezentacyjne, zwłaszcza w stolicy kraju, Erywaniu, stosując detale zaczerpnięte z zabytków Armenii. Dzięki temu, a także dzięki mistrzostwu tradycyjnego rzemiosła kamieniarskiego, uniknięto powtarzania pozbawionych umiaru zdobień pseudoklasycznych według wzorów socrealizmu. Dobrym przykładem jest budynek Matenadaranu, dzieło architekta Marka Grigoriana z lat 1945-57. O przywiązaniu Ormian do tradycji narodowej świadczą najlepiej kościoły ormiańskie budowane przez społeczności diaspory. Należy do nich Katedra Ormiańska we Lwowie. (pl) Вірменська архітектура — архітектурна культура вірменського народу, створена на території всієї історичної Вірменії (uk) 亚美尼亚建筑，一种形成于小亚细亚东部亚美尼亚高原的人类居所建筑风格，主要为亚美尼亚人所使用。亚美尼亚式建筑的最高成就一般被认为是它的中世纪教堂，它影响了西方教堂的建筑风格，但也恰恰是这些领域，存在着不同的看法。 (zh) |
| rdfs:comment |
تتألف العمارة الأرمنية من أعمال معمارية ذات صلة جمالية أو تاريخية بالشعب الأرمني. يعتبر من الصعب وضع هذا النمط المعماري ضمن حدود جغرافية أو كرونولوجية دقيقة، ولكن تم إنشاء العديد من آثاره في مناطق أرمينيا التاريخية والمرتفعات الأرمنية. وتعد الكنائس التي تعود إلى العصور الوسطى أفضل إنجاز للعمارة الأرمنية. (ar) L'arquitectura armènia és un estil arquitectònic desenvolupat pels habitants de l'Altiplà d'Armènia (a l'est de l'Àsia Menor) i principalment usada pels armenis. Es considera que la fita més important de l'arquitectura armènia són les seves esglésies medievals, que han influït en l'arquitectura de l'església occidental, encara que hi ha diferents opinions a l'hora de concretar en quins aspectes. (ca) Η αρμενική αρχιτεκτονική περιλαμβάνει αρχιτεκτονικά έργα με αισθητική ή ιστορική σύνδεση με τον αρμενικό λαό. Είναι δύσκολο να τοποθετηθεί αυτή η αρχιτεκτονική τεχνοτροπία σε συγκεκριμένα γεωγραφικά ή χρονολογικά όρια, αλλά πολλά από τα μνημεία της δημιουργήθηκαν στις περιοχές της ιστορικής Αρμενίας, των Αρμενικών υψίπεδων. Το μεγαλύτερο επίτευγμα της αρμενικής αρχιτεκτονικής γενικά συμφωνείται ότι είναι οι μεσαιωνικές εκκλησίες της, αν και υπάρχουν διαφορετικές γνώμες ακριβώς από ποιές απόψεις. (el) Armenian architecture comprises architectural works with an aesthetic or historical connection to the Armenian people. It is difficult to situate this architectural style within precise geographical or chronological limits, but many of its monuments were created in the regions of historical Armenia, the Armenian Highlands. The greatest achievement of Armenian architecture is generally agreed to be its medieval churches and seventh century churches, though there are different opinions precisely in which respects. (en) La arquitectura armenia posee unas características especiales que la asocian con el pueblo armenio. Es difícil situar este estilo arquitectónico dentro de límites geográficos o cronológicos precisos, pero muchos de sus monumentos se crearon en la Armenia histórica, en el altiplano Armenio. (es) Армянская архитектура — архитектурная культура армянского народа, созданная на территории всей исторической Армении. (ru) Вірменська архітектура — архітектурна культура вірменського народу, створена на території всієї історичної Вірменії (uk) 亚美尼亚建筑，一种形成于小亚细亚东部亚美尼亚高原的人类居所建筑风格，主要为亚美尼亚人所使用。亚美尼亚式建筑的最高成就一般被认为是它的中世纪教堂，它影响了西方教堂的建筑风格，但也恰恰是这些领域，存在着不同的看法。 (zh) La Armena arkitekturo enhavas arkitekturajn verkojn kun estetika aŭ historia rilato al la armena popolo. Estas malfacile lokigi ĉi tiun arkitekturan stilon ene de precizaj geografiaj aŭ kronologiaj limoj, sed multaj el ĝiaj monumentoj estis kreitaj en la regionoj de historia Armenio, la Armena Altebenaĵo. La plej granda atingo de armena arkitekturo estas ĝenerale konsentita pri ĝiaj mezepokaj preĝejoj kaj monaĥejoj, kvankam ekzistas malsamaj opinioj ĝuste pri tio. (eo) L'architecture arménienne s'est développée au fil des siècles de manière singulière. Des spécificités sont apparues, comme les gavits ou les jamatouns. La très grande majorité des constructions, notamment caractérisées par la coupole, sont religieuses et les forts, par exemple, se font plus rares. L'évolution de l'architecture arménienne est parallèle, voire similaire à l'évolution architecturale des monastères d'Arménie. L'architecture chrétienne est principalement constituée de plusieurs périodes de développement : l'essor des IVe, Ve et VIe siècles qui voient la formation de cet art original, qui aboutit à un âge d'or au VIIe siècle. Après une période sombre au VIIIe siècle vient la « première renaissance » arménienne (IXe - XIIe siècles) puis la seconde vers la fin du Moyen Âge. (fr) Architektura Armenii rozwijała się w ciągu tysięcy lat pod wpływami Bliskiego Wschodu, Bizancjum i Europy. Najwcześniejsze budowle wskazują na wpływy z Urartu. Były to budowle na planie kolistym, murowane ze starannie obrobionych bloków miejscowego kamienia wulkanicznego. W drugim tysiącleciu Armenia weszła w okres powolnego upadku. Nieustanne najazdy nie sprzyjały budowaniu nowych świątyń i pałaców. Budowniczowie ograniczali się do rozbudowy obiektów istniejących. (pl) |
